Πριν μπούμε πιο αναλυτικά στα πεζογραφήματα του Χαριτόπουλου, που δημοσίευσε μέχρι σήμερα, ας αναφερθούμε λίγο στο τελευταίο του μυθιστόρημα, το Εκ Πειραιώς, έργο που έλκει την καταγωγή του από κάποια κομμάτια, τόσο στη Δανεικιά γραβάτα, όσο και στο Τη νύχτα που έφυγε ο Μπούκοβι. Πράγματι, στο Εκ Πειραιώς, μέσα από τα μάτια ενός οκτάχρονου παιδιού, που αντικατοπτρίζει τον αφηγητή και κατά συνέπεια τον συγγραφέα, ο οποίος συνεχώς μεγαλώνει και πάντα βρίσκεται στην ιδία ηλικία, περιγράφεται ό,τι έχει σχέση, ό,τι αφορά, ό,τι συμβολίζει τη συγκεκριμένη πόλη: δηλαδή το λιμάνι, οι συνοικίες, η Τρούμπα, οι μάγκες, ο Ολυμπιακός, οι πόρνες, οι περιθωριακοί, οι μαχαιροβγάλτες, οι νταήδες και οι ψευτονταήδες, ο αμερικάνικος στόλος, οι εργαζόμενοι, η φιλοσοφία μιας καθημερινότητας γεμάτης κινδύνους και ό,τι άλλο μπορεί να ιντριγκάρει την ψυχή και τον νου ενός αθώου, κατ’ αρχάς, και στη συνέχεια υποψιασμένου ανθρώπου. Είναι τόσο λοιπόν ρεαλιστική η γραφή του Χαριτόπουλου, ώστε δίχως την παραμικρή προσπάθεια γινόμαστε συνένοχοι της ιστορίας μιας πόλης, μιας συγκεκριμένης εποχής, γνωρίζοντας καταστάσεις που για τους ντόπιους αποτελούσαν κοινότοπες βιώσεις και συμμετέχουμε με όλη την ψυχαγωγική επίδραση, που ασκεί το μυθιστόρημα πάνω μας, στα δρώμενα, όσο οριακά και ακραία και αν είναι, όσο βίαια και ωμά και αν περιγράφονται. Έχουμε δηλαδή μια τεράστια ακτινογραφία της πόλης, που βγαίνει μέσα απ’ τα ζωτικά της σημεία, όπως είναι το λιμάνι, οι πλατείες και οι κακόφημοι τόποι, εκεί που συμβαίνουν μικρά ή μεγάλα γεγονότα, τα οποία χρήζουν καταγραφής και για λόγους λογοτεχνικούς αλλά και για πολιτισμικούς. Ο Χαριτόπουλος εντέλει κυκλοφορεί από παιδί όπου υπάρχουν κοινωνικά δρώμενα, όπου ο αέρας είναι διαφορετικός, έρχεται σε επαφή με παράνομους και, ως γνήσιος παραμυθάς αλλά και πιο μορφωτικά καταρτισμένος, μεταφέρει στο χαρτί τις εμπειρίες του, οι οποίες είναι όντως ενδιαφέρουσες και προσκομίζουν καινούργια στοιχεία στον χώρο της ανάγνωσης, αλλά και στη φιλοσοφία μιας πόλης και των ανθρώπων της, που δεν είναι σε όλους οικεία.

Ο Χαριτόπουλος ως συγγραφέας έχει τα εξής τρία χαρακτηριστικά: μινιμαλισμό, θεατρικότητα, ρεαλισμό. Η Δανεικιά γραβάτα, καθώς αποτελεί την αρχή μιας καθοριστικής πορείας στον χώρο της πεζογραφίας, περιέχει διηγήματα νωπά, υγρά, αληθοφανή, διεισδυτικά, κανονικής φόρμας και πιστής έκτασης, άρα έναν βατό προσανατολισμό εμμονών τέτοιων, που συγκροτούν μια αφήγηση αποσπασματική και σπονδυλωτή. Η Δανεικιά γραβάτα δείχνει από πολύ νωρίς, ακριβεστέρα απ’ την αρχή, πως ο Χαριτόπουλος θα διασχίσει ένα πεζογραφικό τοπίο με τα όπλα που κατέχει, χωρίς συμβιβασμούς θεματικούς και γλωσσικούς, και προπάντων χωρίς εκκεντρικότητες, καθώς ο ίδιος, όσο τουλάχιστον η προσωπικότητά του μπορεί να διαγραφεί μέσα απ’ τα γραπτά του, είναι και γνήσιος και αυθεντικός.

Στη Δέσποινα –νουβέλα που μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο, ίσως η κορωνίδα στο μέχρι σήμερα έργο του δημιουργού– παρακολουθούμε την απίστευτα μεγάλη θέληση μιας γυναίκας να ξεφύγει από τον τόπο της, κάπου στην ανατολική Θράκη, και το μόνο που καταφέρνει είναι να γίνει σεξουαλική τροφή σε όσους είναι πρόθυμοι να τη μεταφέρουν στη Θεσσαλονίκη και στη συνέχεια στη Γερμανία. Παρά τη σεμνοτυφία της γίνεται εύκολο θύμα επιτήδειων, ενώ η τρίτη φορά είναι και φαρμακερή καθώς την περιμένει ένα οδυνηρό φινάλε. Ξαναγυρίζοντας στο διήγημα, ο Χαριτόπουλος, στο Τη νύχτα που έφυγε ο Μπούκοβι βάζει καινούργιους θεματικούς προορισμούς και πάλι ανακαλώντας τους από τη μνήμη του και ανακυκλώνοντάς τους ποιοτικά, πάντα κάτω από το τρίπτυχο: συμπύκνωση, υποκριτική και καθημερινότητα. Ολόκληρο το υλικό που ο συγγραφέας κατέχει γύρω από την πόλη του και τη ζωή των απόκληρων, των περιθωριακών και των άστεγων παίρνει χαρακτήρα εκδικητικό, που περιγράφεται με τρόπο δραματικό, κερδίζει όμως τη συμπάθεια του δέκτη. Για χρόνια ο πεζογράφος Διονύσης Χαριτόπουλος εργάστηκε στη διαφήμιση, αποτέλεσμα δε αυτού είναι η νουβέλα Εναντίον του Marlboro. Η από κάθε άποψη πιεστική εργασιακή συνθήκη, οι συμβιβασμοί, η επαφή που πάντα κάτι κρύβει από πίσω με τα ΜΜΕ, οι δημόσιες σχέσεις, τα πάρτι των επωνύμων, οι κοσμικές στήλες, οι ξεπέτες με την ιδιαιτέρα, ένα πρόβλημα υγείας που δεν αξιολογείται και, τέλος, τα αναπάντητα τηλεφωνήματα ακόμη και της μητέρας, συνιστούν ένα συνειδησιακό τοπίο ακρωτηριασμένο και προβληματικό. Τέλος, στο Από δω πέρασε ο Κιλρόι, οι δύσκολες ώρες που περνά κάποιος ασθενής κάνουν τον ίδιο εξαιρετικά σκληρό απέναντι στη γυναίκα του, η οποία τον συνοδεύει σε νοσοκομείο της Γερμανίας, διακωμωδώντας τον εαυτό του και τους άλλους, ολοκληρωτικά με διεστραμμένα αστεία και παραβολές, σε μια προσπάθεια να ξορκίσει τον θάνατο. Ο ασθενής, που όπως αφήνει να εννοηθεί ο συγγραφέας θα γυρίσει στον κόσμο των ζωντανών υγιής, ίσως αποτελεί τη συνέχεια του «προβλήματος υγείας που δεν αξιολογήθηκε» από το Εναντίον του Marlboro.

Είμαι της γνώμης πως τα πεζά του Χαριτόπουλου δεν επιθυμούν πολλές διαμεσολαβητικές προσθήκες και αναλυτικές κριτικές, γι’ αυτό σταματώ εδώ. Να προσθέσω μόνο τούτο: οι Εκδόσεις Τόπος χαρακτηρίζουν το βιβλίο με τα διηγήματα και τις νουβέλες «συλλεκτική έκδοση» και πράγματι έτσι είναι. Καθώς, έχοντας ολοκληρωμένη μια συγγραφική παραγωγή δεκαπέντε χρόνων μπροστά σου, ως αναγνώστης, βρίσκεσαι έτοιμος να δεχθείς και μια γροθιά στο στομάχι και ένα χάδι συμπονετικό ταυτόχρονα.

Συλλεκτική έκδοση
Δανεικιά γραβάτα (1976). Δέσποινα (1984). Τη νύχτα που έφυγε ο Μπούκοβι (1989). Εναντίον του Marlboro (1991). Από δω πέρασε ο Κιλρόι (1992)
Διονύσης Χαριτόπουλος
Τόπος
344 σελ.
Τιμή € 18,00

Ο Χρίστος Παπαγεωργίου είναι ποιητής και κριτικός λογοτεχνίας.

Άλλα κείμενα:

• Λευτέρης Γιαννακουδάκης: «Τα φαντάσματα του Δεκέμβρη»
• Αχιλλέας ΙΙΙ: «Τέλος πάντων»
• Γιάννης Στρούμπας: «Περίμετρος»
• Ηλίας Λ. Παπαμόσχος: «Ανάληψη»
• Τάκης Καμπύλης: «Το κόμμα του καλού θεού»

Twitter