«Γιατί εμένα η ψυχή μου ήταν ελεύθερη από την ελπίδα, τον Φόβο, τα Κόμματα». Με τίτλο-δάνειο από τον ιστορικό Γάιο Σαλλούστιο Κρίσπο, που περιλαμβάνεται και στο διήγημά της «Στον αυλόγυρο του Αϊ-Γιαννιού», γραμμένο το 2000, η Μάρω Δούκα γράφει για τα σημάδια της κρίσης. Στα δεκαεπτά διηγήματά της, για τα οποία απαιτήθηκαν είκοσι χρόνια ζωής και δουλειάς, αναδεικνύεται ανάγλυφα ο τελευταίος μισός αιώνας του τόπου μας. Τα λάθη μας, τα πάθη μας, τα χρέη μας και οι υπερβολές.

Ιστορίες γραμμένες την παραμονή των Ολυμπιακών Αγώνων, όπου όλα ήταν αλλιώς κι όλα φάνταζαν σαν ευκαιρία, λαμπερά κι ανθηρά. «Θα καταχρεωθούμε για το θεαθήναι», έγραφε η συγγραφέας στο διήγημά της «Δεν είναι απλό» το 2003.

Οι ήρωές της, νέα παιδιά, ζευγάρια που ξεκινούν τη ζωή, μετανάστες και πρόσφυγες, οικογένειες, συγγραφείς. Αντιμέτωποι με τα ματαιωμένα τους όνειρα, τη νοσταλγία, την απώλεια, την ανεργία, τη μοναξιά, τη φτώχεια, την εκμετάλλευση και τον πόλεμο, με την κυριαρχία της ελεύθερης αγοράς και το άδηλο μέλλον. Με τις εικόνες που επανέρχονται και την Ιστορία που συνεχίζει τους κύκλους της, φάρσα αμείλικτη.

«Από μικρή άκουγα για την καταστροφή, ρωτούσα, αλλά κανείς δεν ήταν σε θέση να μου πει πολλά. Διότι αυτό συμβαίνει με τους ανθρώπους. Οσάκις τους χτυπάει το κακό, γαντζώνονται από τα εφήμερα. Όταν συνέρχονται, όλα έχουν τελειώσει», γράφει το 1994 στο «Εις το βουνό ψηλά εκεί». Αναζητώντας «Από τραπέζι σε τραπέζι», το 2009, τα τελευταία χρόνια Ιστορίας όπου εκεί είναι όλη μας η ζωή!

Τα σημάδια έκδηλα μέσα από διαλόγους, ζωές και συνήθειες. Στην αρχή, ανεπαίσθητα: «Να κλάψει πάλι ή να μην κλάψει; Αλλά γιατί; Εφόσον οι αλλαγές γίνονται πάντοτε χωρίς να τις αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος. Με αναισθητικό. Περνούν αθόρυβα και αβίαστα, ενσωματώνονται στη ζωή τους, χωρίς να καταλαβαίνει την αλλοίωση, τη διαφορά, τη φθορά, τη διαφθορά» («Τριάντα χρόνια πριν και τριάντα μετά», 1999).

Κι όσο περνά ο καιρός, όλο και πιο βασανιστικά, σχεδόν αναπόδραστα: «Τι συνέβη εν τω μεταξύ; Ήρθαν τα πάνω κάτω, άλλαξε ο κόσμος, κουρελιάστηκαν οι γεωγραφικοί χάρτες. Αλλάζει όμως η φύση του ανθρώπου;» Με εμφανή όλα τα μεγάλα υπαρξιακά ερωτηματικά. Και με τις αγορές ήδη εκεί, αλλ' εμείς, ήδη θύματα, αλλού: «Ιδού ο θρίαμβος της ελεύθερης αγοράς! Ελεύθερος πολίτης, επομένως, ο χειραγωγημένος καταναλωτής; Ο άνθρωπος μπορεί ή δεν μπορεί να επιλέξει;» («Σκάβοντας δίπλα στο παιδί» το 2002).

Με τη ζωή μας, εικονική πραγματικότητα που επαληθεύεται σήμερα, απ’ το ελάχιστο έως τα πιο τραγικά: «Και θα το μάθεις, ο ουρανοξύστης που δούλευες γκρεμίστηκε, δεν θα ρωτήσεις πώς ή γιατί, θα ανοίξεις την τηλεόραση και θα δεις, θα ξαναδείς άπειρες φορές με τα μάτια σου την ίδια εικόνα, τον εαυτό σου να ξεπροβάλλει από το παράθυρο του εκατοστού ορόφου, τι κάνεις; Μαντιλάκι είναι αυτό που ανεμίζει; Χαιρετάς; Αποχαιρετάς; Ζητάς βοήθεια; Θα μείνεις εκεί καρφωμένος να βλέπεις, θα αναλογιστείς τον πύργο της Βαβέλ» («Η μνήμη του νερού» το 2001).

Το αποτέλεσμα, ένα βιβλίο αποκαλυπτικό. Με τη λογοτεχνία χρησμική, όπως είναι πάντα στις σημαντικές της στιγμές, και τη Μάρω Δούκα, ακόμα μια φορά, να ανάγει το προσωπικό σε οικουμενικό. Η Ιστορία είναι πάντοτε το επίκεντρο σε όλα της τα διηγήματα και τα μυθιστορήματα, στο προσωπικό λογοτεχνικό της σύμπαν. Η ματιά της Μάρως Δούκα ήταν και παραμένει πολιτική.

Γιατί εμένα η ψυχή μου
Πεζογραφήματα
Μάρω Δούκα
Πατάκης
254 σελ.
Τιμή € 15,00

Twitter