Άννα Κοντολέων: «Μέχρι το άπειρο κι ακόμα παραπέρα»
Στο πρόσφατο βιβλίο της Πού πάει η αγάπη όταν χάνεται (Πατάκης, 2014), μια ιστορία για μικρά παιδιά, η Άννα Κοντολέων, στήνοντας ένα σκηνικό οικογενειακής έντασης και αμφισβήτησης, τοποθετεί τον μικρούλη ήρωά της στην πορεία ενός συμβολικού οδοιπορικού με κατεύθυνση τη χαμένη αγάπη. Κάθε σταθμός και αναζήτηση, κάθε αναζήτηση και μια απόδειξη χειροπιαστή. Γιατί τελικά, όπως αποδεικνύεται σ' αυτό το σύντομο και γλυκό παραμύθι, η αγάπη των γονιών ποτέ δεν χάνεται. Μπορεί οι συνθήκες της ζωής να της αλλάζουν τη θωριά, τον τρόπο έκφρασής της, όμως ουδέποτε εκπίπτει.
Ως μοτίβο, η αμφισβήτηση και ο επαναπροσδιορισμός της γονικής αγάπης απασχολεί τη συγγραφέα και στο νέο της βιβλίο, ένα πολυεπίπεδο εφηβικό μυθιστόρημα με φόντο την τρέχουσα κοινωνική και οικονομική ατμόσφαιρα κι έναν έξοχο δεκατετράχρονο αφηγητή στον ρόλο του κεντρικού ήρωα. Με παραστατικές περιγραφές τόπων, τοπίων, καταστάσεων και συναισθημάτων, η υπόθεση εξελίσσεται βήμα βήμα μέσα από εσωτερικούς μονολόγους, διαλόγους και διακειμενικές παρεμβολές, με κύριο πάντα μέλημα την αρραγή διαμόρφωση του μυθιστορηματικού πλαισίου και των εσωτερικών του στοιχείων. Όλα έχουν τη χρήση τους. Τίποτα δεν περισσεύει, καμιά αναφορά δεν μένει έωλη κι αν κάτι δεν συγκεκριμενοποιείται, υπάρχει λόγος. Για παράδειγμα, ο «ξένος» αλλά συγχρόνως οικείος τόπος όπου ο κεντρικός ήρωας απρόθυμα μεταναστεύει ακολουθώντας τους γονείς του, σκόπιμα δεν κατονομάζεται. Γίνεται ωστόσο αντιληπτός από τις ανάγλυφες περιγραφές, το ολονύχτιο ταξίδι με το πλοίο, τις συνεχείς αναφορές προσανατολισμού σε σχέση με την ηπειρωτική Ελλάδα, τα έντεχνα υπονοούμενα, την παλιά λιμανίσια πόλη με τα σοκάκια και τις άμαξες, την τραχιά προφορά και τα γλωσσικά ιδιώματα. Όσο κι αν όλα παραπέμπουν στα Χανιά της Κρήτης, εκείνο που έχει σημασία δεν είναι ο συγκεκριμένος τόπος, αλλά ο ευρύτερος συμβολισμός του νησιού και της θάλασσας που το περιβάλλει.
Δυνατά σημεία του μυθιστορήματος ο καλαίσθητος αφηγηματικός λόγος, οι ολοκληρωμένοι χαρακτήρες, οι αντιθέσεις, οι ανατροπές, η αλήθεια που είναι σε όλους ολοφάνερη εκτός από τον κεντρικό ήρωα και ο οποίος στα τελευταία κεφάλαια την αποδέχεται λυτρωτικά.
Ως αποτέλεσμα μιας αναπάντεχης μετακόμισης στον νότο για οικονομικούς λόγους, ο δεκατετράχρονος κεντρικός ήρωας από την Αθήνα βιώνει συναισθήματα αποξένωσης, αμφισβήτησης και συναισθηματικής απομάκρυνσης από τους γονείς του. Διχασμένος και συγχυσμένος, από τη μια καταφεύγει στην ασφάλεια της οικογενειακής εστίας κι από την άλλη αποζητά την ελευθερία του. Αναζητώντας διεξόδους και τρόπους αυτοπροσδιορισμού, ταξιδεύει πίσω στην Αθήνα για να φιλοξενηθεί στο σπίτι του παιδικού του φίλου. Η επανασύνδεση των δυο παιδιών, αλλά και η ίδια η εμπειρία του ταξιδιού λειτουργούν ως διαδικασία μύησης, αξιολόγησης, αναθεώρησης και αποδοχής δυσάρεστων δεδομένων, τα οποία ο κεντρικός ήρωας πάντα γνώριζε αλλά αρνιόταν να αποδεχτεί. Επιστρέφοντας στη νέα του πόλη σοφότερος, αναπολεί στιγμές της παιδικής του ηλικίας και νοσταλγεί παλιά παιγνίδια αγάπης με τον πατέρα του.
«– Μέχρι πού με αγαπάς;
»Ο μπαμπάς προσπαθούσε να θέσει ξανά σε λειτουργία το αραχνιασμένο διαστημικό όχημα της αγάπης μας. Τον κοίταξα αναποφάσιστος. Αν θυμόμουν καλά, την τελευταία φορά είχαμε φτάσει μέχρι το γαλαξία της Ανδρομέδας. Πόσο πιο μακριά να πηγαίναμε πια; Και τότε θυμήθηκα ξαφνικά τα λόγια του αγαπημένου μου ήρωα. Του αστρομαχητή της αστρικής διοίκησης του πιο θαρραλέου στρατιώτη του διαστήματος στον διαγαλαξιακό αγώνα κατά του σατανικού Αυτοκράτορα Ζοργκ... Η αγάπη δεν γνωρίζει σύνορα.
»– Μέχρι το άπειρο κι ακόμα παραπέρα...»
Η αναπόληση των τρυφερών στιγμών του παρελθόντος δρα ευεργετικά στη διαδικασία απόκτησης αυτογνωσίας και αυτοπεποίθησης. Αλλά ο κεντρικός ήρωας δεν έχει ακόμα συνειδητοποιήσει το βαθύτερο νόημα της φράσης, την απεριόριστη δύναμη της θέλησης στην οποία παραπέμπει. Αυτή ακριβώς η θέληση κάνει τον ηρωικό Μπαζ Λάιτγιαρ του Toy Story ανίκητο σε όλες τις πτήσεις του στο υπερπέραν, κάθε φορά που υψώνοντας τις πυγμές του αναφωνεί με δύναμη: «To infity... and beyond!» Και αυτή την ίδια θέληση απομένει να κατακτήσει ο ήρωας της Άννας Κοντολέων για να διασχίσει τους σκοτεινούς δαιδάλους της επώδυνης εφηβείας του και φωτίζοντάς τους να βρει την άκρη του μίτου προς την έξοδο και την ενηλικίωση. Σύμμαχοί του σ' αυτή την κατάκτηση είναι η αγάπη των γονιών του και της γιαγιάς του, οι νέοι του συμμαθητές, ένας ασπρομάλλης σοφός φίλος που μαγεύει με τις αλληγορικές του ιστορίες και η αγαπημένη του καθηγήτρια που, αναθέτοντάς του τη διεύθυνση της σχολικής εφημερίδας, του δείχνει πρώτη τον μίτο της εξόδου από τον λαβύρινθό του.
Δυνατά σημεία του μυθιστορήματος ο καλαίσθητος αφηγηματικός λόγος, οι ολοκληρωμένοι χαρακτήρες, οι αντιθέσεις, οι ανατροπές, η αλήθεια που είναι σε όλους ολοφάνερη εκτός από τον κεντρικό ήρωα και ο οποίος στα τελευταία κεφάλαια την αποδέχεται λυτρωτικά. Έχοντας ξεχωρίσει την εξαιρετική γραφή της Άννας Κοντολέων διαβάζοντας παλιότερα τις Εφτά ζωές του Κόμπου (Πατάκης, 2011), επίσης ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης, τοποθέτησα ψηλά τις προσδοκίες μου ευθύς εξαρχής. Και δεν απογοητεύτηκα.
Μέχρι το άπειρο κι ακόμα παραπέρα
Άννα Κοντολέων
Πατάκης
351 σελ.
Τιμή € 14,20