Από το 2009, όταν ξεκίνησε τη λειτουργία της η Γραμμή Στήριξης Παιδιών και Εφήβων 116111, μέχρι σήμερα, έχουμε συζητήσει με χιλιάδες παιδιά και εφήβους. Η επικοινωνία μαζί τους άλλοτε μας συγκίνησε, άλλοτε μας ανησύχησε, κάποιες φορές μάς προβλημάτισε, αλλά σίγουρα μας διακίνησε έντονα συναισθήματα και την ανάγκη να είμαστε εκεί για εκείνους ακόμα και σε δύσκολες συνθήκες. Νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό πως όλη αυτή την αρχικά ακατέργαστη και έντονη συναισθηματικά εμπειρία καταφέραμε ως ομάδα να την αντέξουμε, να την κατανοήσουμε και να την εμπεριέξουμε συναισθηματικά, αλλά και να τη μετουσιώσουμε σε μία δημιουργική διαδικασία, όπως είναι η συγγραφή αυτού του βιβλίου. Το βιβλίο αυτό, λοιπόν, αποτελεί αφενός μία κατάθεση αυτής της συχνά τρικυμιώδους διαδρομής μέσα από την επικοινωνία μας με τους εφήβους, ενδεικτικής όπως θα φανεί παρακάτω και της εσωτερικής τους ενδοψυχικής αναταραχής• αφετέρου, την προσπάθεια οργάνωσης μίας εμπειρίας με έναν τρόπο έτσι ώστε να μπορεί ο κάθε έφηβος, γονιός, εκπαιδευτικός να τη χρησιμοποιήσει για να κατανοήσει καλύτερα τον εαυτό του, το παιδί του, τους άλλους.

Ένας όμως από τους πιο σημαντικούς στόχους της Γραμμής αλλά και του βιβλίου είναι η διευκόλυνση και η υποστήριξη μίας επικοινωνίας και ενός διαλόγου, που είναι απαραίτητο να ξεκινήσει μέσα στις οικογένειες, μέσα στα σχολεία αλλά και ανάμεσα στους εφήβους για όλα τα θέματα που απασχολούν τα παιδιά μας, και τελικά όλους μας σε όλη μας τη ζωή, και εκφράζονται τόσο έντονα και καθαρά κυρίως στην εφηβεία: τη ζωή, τον έρωτα, τον θάνατο. Ίσως ακριβώς αυτό να είναι και το δύσκολο στην αντιμετώπιση των πιεστικών και σοβαρών ερωτημάτων που θέτουν με αμεσότητα οι έφηβοι. Το γεγονός ότι κάποτε ή και σήμερα όλοι μας προσπαθούμε να τα διαπραγματευτούμε μέσα μας, με τους γονείς μας και τώρα με τα παιδιά μας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι σημαντικός αριθμός κλήσεων γίνεται από εφήβους που αρχικά δοκιμάζουν να δουν ότι κάποιος είναι στην άλλη άκρη της γραμμής για να τους ακούσει. Συχνά μένουν σιωπηλοί ή άλλοτε ρωτούν: «Τι είστε εκεί; Μπορώ να μιλήσω; Οι κλήσεις καταγράφονται;» Τα θέματα που απασχολούν τους εφήβους, οι οποίοι καλούν, και αντανακλώνται και στη θεματολογία αυτού του βιβλίου μπορεί να σχετίζονται με την ηλικιακή φάση, δηλαδή την αυτονομία-ανεξαρτητοποίηση, σχέση με γονείς και συνομιλήκους, αλλά και το σταδιακά αυξανόμενο ερωτικό ενδιαφέρον για το άλλο φύλο και τα ερωτήματα για τη σεξουαλικότητα. Επίσης, ολοένα και αυξανόμενος αριθμός εφήβων δυσκολεύεται να μιλήσει για αυτά τα ευαίσθητα θέματα στους γονείς ή και σε άλλους ενήλικες και μοιάζει να αναζητά απαντήσεις στο διαδίκτυο ή τους συνομιλήκους. Είναι οι ίδιοι έφηβοι που με δισταγμό καλούν στη Γραμμή.

Σε όλα αυτά τα ερωτήματα συχνά οι σύμβουλοι της Γραμμής ενισχύουν τους εφήβους να μιλήσουν στους γονείς τους για όσα τους απασχολούν. Και εκείνοι απαντούν: «Δεν μπορώ να μιλήσω. Δεν θα με καταλάβουν. Φοβάμαι ότι αν τους το πω θα με απορρίψουν ή θα τους στενοχωρήσω. Έχουν κι αυτοί τα δικά τους». Σε αυτή τη δυσκολία, οι σύμβουλοι προσπαθούν να βοηθήσουν τους εφήβους να ξεπεράσουν τον φόβο και την ενοχή για όσα πρωτόγνωρα συναισθήματα μπορεί να έχουν και να μιλήσουν στους γονείς τους γι' αυτά, αλλά ταυτόχρονα προσπαθούν να υποστηρίξουν τους γονείς στο να ακούσουν τα παιδιά τους αφήνοντας πίσω τις προκαταλήψεις και τους φόβους που μπορεί να προέρχονται από τις δικές τους εμπειρίες και βιώματα.

Για να μπορέσει λοιπόν ένας έφηβος να μιλήσει στους γονείς του, φαίνεται πως χρειάζεται να υπάρχουν κάποιες βασικές προϋποθέσεις: 1. Ένα αίσθημα ασφάλειας και εμπιστοσύνης, που προέρχεται από ένα οικογενειακό περιβάλλον όπου οι γονείς δίνουν το μήνυμα ότι είναι ανοιχτοί, σταθεροί και δεν χάνουν την ψυχραιμία τους από τις αντιδράσεις, αναρωτήσεις και δοκιμασίες του εφήβου, και 2. Η δυνατότητα των γονιών και των παιδιών να διεργαστούν τα συναισθήματα που προκαλούνται από τη διαφοροποίηση και αυτονόμηση του εφήβου από εκείνους, έτσι ώστε να είναι αποδεκτό ότι ο έφηβος δεν είναι πλέον ένα παιδί και δεν μπορεί να ανταποκρίνεται πάντα στις προσδοκίες και τις ανάγκες τους, παρά διαμορφώνει τη δική του προσωπικότητα και χρειάζεται τα συναισθήματα, οι επιθυμίες και οι ιδέες του να ακούγονται και να γίνονται σεβαστά.

Τα δύο τελευταία χρόνια, η οικονομική και κοινωνική κρίση έχει διαμορφώσει ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο οι έφηβοι φαίνεται να έχουν χάσει το ασφαλές, αξιόπιστο και οργανωμένο πλαίσιο που χρειάζονται για να μπορέσουν μέσα από μια σειρά ταυτίσεων με αξίες και πρότυπα, αλλά και διαφοροποιήσεις, να διαμορφώσουν τη δική τους ταυτότητα. Πολλοί έφηβοι δείχνουν μπερδεμένοι, μιλούν για μοναξιά και φόβο στο να μοιραστούν τα προβλήματά τους, και συχνά αποφεύγουν να μιλήσουν για συναισθήματα. Αυτό συναντά και μία τάση της ίδιας της φύσης της εφηβείας προς μία εκτόνωση της ψυχικής διέγερσης περισσότερο μέσα από την πράξη, την εκδραμάτιση, όπως λέμε, και την αποφυγή της ψυχικής επεξεργασίας των εμπειριών. Έτσι, συναντάμε περισσότερο από πριν εφήβους που γίνονται βίαιοι προς τους άλλους ή τον εαυτό τους ή έχουν παραβατική συμπεριφορά, εκφοβίζουν ή συνάπτουν ερωτικές σχέσεις χωρίς να ξέρουν γιατί.

Από την άλλη Γραμμή, οι γονείς αντίστοιχα μιλούν για τα δικά τους προβλήματα. Εκφράζουν έντονες αγωνίες για τα παιδιά τους και παραδέχονται ότι δεν έχουν την ψυχραιμία να αντιμετωπίσουν ακόμα και καθημερινά ζητήματα ορίων, αλλά και εύκολα θυμώνουν και χάνουν τον έλεγχο. Ίσως γιατί κάποιοι γονείς αισθάνονται και οι ίδιοι να έχουν χάσει τον έλεγχο της δικής τους ζωής.

Πιστεύω, λοιπόν, ότι σε αυτή την ιδιαίτερη συγκυρία, ο ρόλος μίας τέτοιας γραμμής και της εμπειρίας μας όπως αποτυπώνεται μέσα σε αυτό το βιβλίο είναι σημαντικός και πολύπλευρος. Είναι σημαντικό οι έφηβοι να αισθανθούν ότι υπάρχει κάποιος κοντά τους, ο οποίος έχει τον χρόνο και τον ψυχικό χώρο να τους ακούσει σε ό,τι και αν έχουν να πουν και να προσπαθήσει με κατανόηση και σεβασμό να σκεφτεί μαζί τους τι είναι καλύτερο γι' αυτούς, ενδυναμώνοντας έτσι και το αίσθημα μίας προσωπικής εσωτερικής δυναμικής που έχουν οι έφηβοι.

Ίσως τελικά αυτή η δυναμική είναι που κινητοποιεί και εμάς τους ειδικούς που ασχολούμαστε με παιδιά και εφήβους και που μας γεμίζει δημιουργικότητα και ελπίδα. Ας δούμε, λοιπόν, αυτή την επικοινωνία σαν ευκαιρία για εκείνους να διευκολυνθούν στο να μιλήσουν και να επεξεργαστούν όσα τους απασχολούν, αλλά και για εμάς να εμπνευστούμε από τη ζωντάνια τους.

Η Εύη Αθανασιάδου είναι ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια παιδιών και εφήβων, υπεύθυνη της τηλεφωνικής συμβουλευτικής υπηρεσίας Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.

Πώς να μιλήσετε στους γονείς σας για...
Συλλογικό
εικονογράφηση: Λήδα Βαρβαρούση
Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.
192 σελ.
Τιμή € 15,00

Twitter