fbpx
Prosper Mérimée, Stendhal: «Α. ΜΠ. [Μια προσωπογραφία του Σταντάλ], Τα προνόμια»

Prosper Mérimée, Stendhal: «Α. ΜΠ. [Μια προσωπογραφία του Σταντάλ], Τα προνόμια»

Από τύχη αγαθή, στα ράφια του περιοδικού Εκηβόλος, που εξέδιδε ο Βασίλης Διοσκουρίδης, βρέθηκε ένα μικρό βιβλιαράκι με σημαντικό περιεχόμενο, άγνωστο στην Ελλάδα γενικώς. Το βιβλιαράκι δόθηκε στον Νίκο Αλιφέρη, ο οποίος το μετέφρασε, οσφραινόμενος την ποιότητά του: «ένα μικρό διαμάντι», λέει, και πρόκειται για μια Προσωπογραφία του Σταντάλ (Α. Μπ – Ανρί Μπελ, δηλαδή) φιλοτεχνημένη από τον Προσπέρ Μεριμέ, «ένα λαγωνικό της λογοτεχνίας με οξύτατη όσφρηση», όπως τον χαρακτήριζαν όσοι τον ήξεραν. Στην ουσία, το βιβλίο περιλαμβάνει δύο μέρη. Το πρώτο με την Προσωπογραφία, όπως τη γράφει ο Μεριμέ και τη μεταφράζει ο Νίκος Αλιφέρης, και το δεύτερο με τα Προνόμια, όπως τα γράφει ο Σταντάλ και τα μεταφράζει η Αλόη Σιδέρη.

Ο Αλιφέρης δεν μας δίνει σήμερα την παλιά εκείνη μετάφραση, αλλά μια νεότερη, μετεπεξεργασμένη και καθ’ όλα υποδειγματική, την οποία αφιερώνει στον Διοσκουρίδη.

Για τον Μεριμέ δεν λέει πολλά, εφόσον όλοι ξέρουν το έργο του (η Κάρμεν, π.χ. στην οποία βασίστηκε η όπερα του Ζορζ Μπιζέ), δεν ξέρουν όμως ίσως ότι ήταν ιστορικός και αρχαιολόγος και το 1843 διορίστηκε και γενικός επιθεωρητής ιστορικών μνημείων. 

Έκανε σχόλια για τους άλλους παίζοντας, όταν όμως οι άλλοι απαντούσαν, θύμωνε: «Είμαι ένα σκυλάκι που ενώ παίζει, έρχονται οι άλλοι και το δαγκώνουν» έλεγε, ξεχνώντας πως και ο ίδιος δάγκωνε και μάλιστα δυνατά.

Η Προσωπογραφία του Σταντάλ δεν είναι κείμενο κριτικής για τον Γάλλο συγγραφέα, είναι απλώς ένα πορτρέτο που φιλοτέχνησε ο Μεριμέ για τον φίλο του. Οι δύο άνδρες είχαν φιλία που κράτησε είκοσι χρόνια, όση ήταν και η διαφορά της ηλικίας τους. Ο Σταντάλ πέθανε το 1842, η έκδοση έγινε το 1850 και κυκλοφόρησε σε είκοσι πέντε αντίτυπα μόνο, χωρίς το όνομα του συγγραφέα και μόνο με τα αρχικά των άλλων ονομάτων εντός του κειμένου.

Αρχίζοντας με τον στίχο 72 από την λ ραψωδία της Οδύσσειας, όπου η ψυχή του Ελπήνορα εμφανίζεται στον Οδυσσέα και του ζητάει να μην τον αφήσει άκλαυτο, άθαφτο και χωρίς επιτάφιες τιμές (Μη μ’ άκλαυτον άθαπτον ιών άπιθεν καταλείπειν), μας υποδεικνύει τη δική του ηθική υποχρέωση να γράψει κάτι για να αφήσει τον φίλο του στη μνήμη των ανθρώπων, πράγμα που είναι και το ζητούμενο του Ελπήνορα. Ο Μεριμέ εκφράζει μάλιστα τη θλίψη του που σε τριών επιφανών τις κηδείες δεν υπήρξε κόσμος να συνοδεύσει τον νεκρό. Η μία ήταν του Σταντάλ, όπου παραβρέθηκαν τρία άτομα, μεταξύ αυτών και ο ίδιος ο Μεριμέ, ενώ στην κηδεία του Βίκτορος Ουγκό συνέρρεαν πλήθη από όλο το Παρίσι.

Ο Σταντάλ ήταν ένας βαθύτατα ρομαντικός άνθρωπος που βρισκόταν σε δυσαρμονία με τον περίγυρό του. Δεν έτρεφε κανένα θρησκευτικό αίσθημα, ωστόσο στα νεανικά του χρόνια είχε γράψει ένα δράμα με ήρωα τον Ιησού, τον οποίο έβλεπε σαν αφελή ψυχή, γεμάτη ευαισθησία, ανίκανο όμως να «διαφεντέψει τους ανθρώπους». Στο δράμα «είχε οικειοποιηθεί προς ίδιο όφελος το δράμα του Σωκράτη». «Τι ήταν νομίζετε ο Ιωάννης, ο αγαπημένος μαθητής;», και προεκτείνοντας το δείγμα έλεγε πως όλοι οι μεγάλοι άνδρες έχουν παράξενες προτιμήσεις, όπως ο Αλέξανδρος, ο Καίσαρας, οι πάπες, ο Ναπολέων. Για τον Ναπολέοντα είχε πάντα αντίθετη άποψη από τον συνομιλητή του. Άλλοτε τον θαύμαζε άλλοτε τον κατέκρινε. Του άρεσε να μιλάει για τις εκστρατείες που είχε συμμετάσχει με τον αυτοκράτορα, πώς ξεσήκωνε το στράτευμα με ανοησίες, όπως: «Εμπρός! Τον Θεό σας! Τι φοβάστε; Εγώ είμαι νταβραντισμένος, είμαι νταβραντισμένος, ρε». Στη Ρωσία είχε φωνάξει: «Ρε παλιοτόμαρα, είστε ήδη όλοι νεκροί, γιατί βαριέστε να πιάσετε το ντουφέκι και να τραβήξετε». Και έτσι, λένε, μιλούσαν στους άνδρες τους και ο Καίσαρας και ο Μέγας Αλέξανδρος. Από τη Μόσχα έφερε έναν τόμο από τα Ευτράπελα του Βολταίρου, τον πήρε από ένα σπίτι που καιγόταν. Δεν έχανε ποτέ το θάρρος του, ακόμα κι όταν οι άλλοι έχαναν τα λογικά τους. Σαν αυτόπτης μάρτυρας, έχει πολλά να διηγηθεί για τον αυτοκράτορα, αλλά έχει περισσότερα για τον έρωτα. Ήταν πάντα ερωτευμένος αλλά δύο φορές παθιασμένος τόσο που δεν μπόρεσε να συνέλθει. Τη μία φορά με την κυρία Κυριάλ, αλλά είχε πολλούς αντιζήλους, και την άλλη με την κυρία Γκρούα που είχε πολλούς εραστές. Είχε πειστεί πως μια γυναίκα πρέπει να την κατακτάς με ρεσάλτο. «Κάντε τη δική σας· το οφείλετε πρώτα απ’ όλα στην ίδια. Μπορεί στις δέκα φορές να αποτύχετε τις εννέα, αλλά αξίζει τον κόπο». Για την κόμισσα Τσίνι, που του είχε μιλήσει με το voi αντί με το lei, ρωτούσε τον Μεριμέ αν έπρεπε να τη βιάσει κι εκείνος του είχε απαντήσει ναι, να το κάνει. 

Ο Μεριμέ μας προσφέρει ένα ευφυές ανάγνωσμα, που μας κάνει να γελάμε με τις παραδοξολογίες ενός ευφυούς ανθρώπου που έζησε τον αιώνα του ρομαντισμού, τον οποίο, βεβαίως, ερμήνευσε όπως τον βόλευε και όπως του άρεσε για να προκαλεί.

Δεχόταν ιπποτικά τις κρίσεις των άλλων αλλά δεν επηρεαζόταν η φιλία του από αυτές, όπως έγινε με το Περί έρωτος. Έγραφε και ξαναέγραφε τα κείμενά του για να διορθώσει τα λάθη, δημιουργούσε όμως νέα. Οι επιστολές του, γραμμένες με μεγάλη χάρη, διασώζουν τον προφορικό του λόγο.

Ήταν πρόσχαρος, κοινωνικός, ευπρεπής, πρωτότυπος και πνευματώδης. Έκανε σχόλια για τους άλλους παίζοντας, όταν όμως οι άλλοι απαντούσαν, θύμωνε: «Είμαι ένα σκυλάκι που ενώ παίζει, έρχονται οι άλλοι και το δαγκώνουν» έλεγε, ξεχνώντας πως και ο ίδιος δάγκωνε και μάλιστα δυνατά. Θεωρούσε υποκριτές τους ιερείς, τους βασιλόφρονες και τους θρήσκους.

Για τις τέχνες είχε απόψεις αιρετικές και παράτολμες. Έκρινε την ιταλική ζωγραφική ως Γάλλος και από την πλευρά της λογοτεχνίας, εκτιμούσε τα γλυπτά του Κανόβα περισσότερο από τα αρχαία ελληνικά, επειδή ο Κανόβα απευθυνόταν σε ανθρώπους των γραμμάτων και τον Μπελ τον ενδιέφεραν οι ιδέες που εμφυσούσε ένα έργο στο καλλιεργημένο πνεύμα. Του άρεσε ο Σαίξπηρ και ο Δάντης, αν και δεν ήξερε ούτε τον τονισμό ούτε μέτρο της αγγλικής και ιταλικής στιχουργικής, και θεωρούσε την ποίηση επινόηση για την απομνημόνευση. Δεν του άρεσε ο Ρακίνας, ο Μολιέρος ήταν «μασκαράς» που δεν τόλμησε να παρουσιάσει επί σκηνής τον αυλοκόλακα, επειδή ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ δεν το θεωρούσε πρέπον. Συμβούλευε τους άλλους να μη συγχωρούν το ψέμα, να μη μετανιώνουν, να ξεκινούν την κοσμική ζωή με έναν καβγά. Επίσης, στη μονομαχία: «Την ώρα που σας σημαδεύουν, κοιτάξτε ένα δέντρο, και με προσοχή, αρχίστε να μετράτε τα φύλλα». Ήταν σίγουρος πως ο Φουσέ είχε στήσει πολύπλοκο δίχτυ κατασκοπείας, γι’ αυτό υπέγραφε τις επιστολές του με πλαστό όνομα.

Τέλος, ο μεταφραστής εκφράζει την ευχή να βρεθεί ο κριτικός που από τη «λογοτεχνική σαβούρα του 19ου αιώνα» θα βρει τα γραπτά του Σταντάλ όλα, και έτσι θα τον γνωρίσει ο κόσμος και «θα αποδώσει δικαιοσύνη».

Στα 23 άρθρα Προνομίων που του απονέμει ο Θεός και μεταφράζει η Σιδέρη συγκαταλέγονται θαύματα, όπως αυτά που σχετίζονται με την εξαφάνιση του σωματικού πόνου, με τις διαστάσεις της Mentula, με το θαυματουργό δαχτυλίδι που καθώς το τρίβει οι γυναίκες πέφτουν και άλλα καλά συμβαίνουν, με τα ωραία μαλλιά, δόντια, δέρμα, ρούχα, άρωμα, με την ικανότητα του σκοπευτή, ξιφομάχου, καβαλάρη, με τη μεταμόρφωσή του σε ζώο και την επαναφορά του, με την επιστροφή πραγμάτων που του έκλεψαν, με ένα χρυσό ναπολεόνι και σαράντα φράγκα που θα βρίσκει κάθε μέρα στην τσέπη του, με τη σωματική ρώμη, την επιτυχία στο κυνήγι, τη συναισθηματική ταύτιση με το άλογό του, τη θεραπεία των ασθενών και την επιμήκυνση της ζωής του ετοιμοθάνατου και πολλά άλλα που ένας προνομιούχος έχει, σαν να είναι θεός, αν και ο ίδιος σε θεό δεν πιστεύει.

Ο Μεριμέ μας προσφέρει ένα ευφυές ανάγνωσμα, που μας κάνει να γελάμε με τις παραδοξολογίες ενός ευφυούς ανθρώπου που έζησε τον αιώνα του ρομαντισμού, τον οποίο, βεβαίως, ερμήνευσε όπως τον βόλευε και όπως του άρεσε για να προκαλεί.

 

Α. Μπ. [Μια προσωπογραφία του Σταντάλ], Τα προνόμια
Prosper Mérimée, Stendhal
Μετάφραση: Νίκος Αλιφέρης, Αλόη Σιδέρη
Άγρα
72 σελ.
ISBN 978-960-505-256-0
Τιμή: €8,90
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΔΙΑΦΟΡΑ
Κατερίνα Τσιρίδου – Τάσος Κακλαμάνης: «Μαρίκα Νίνου / Ευαγγελία Αταμιάν: “Σαν άστρο εβασίλεψα”»

Είναι ένα βιβλίο με θέμα τη ζωή της Μαρίκας Νίνου, που συνέγραψαν η Κατερίνα Τσιρίδου και ο Τάσος Κακλαμάνης με τη βοήθεια της Ευαγγελίας Αγαπητού, μεγαλοπρεπές, τέτοιο που να αξίζει στη μεγάλη...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.