Bill Hayes: «Ξάγρυπνη Πόλη»
Σκέφτομαι τη Ρώμη στην Dolce vita του Φεντερίκο Φελίνι, ξάγρυπνη, με τους δημοσιογράφους να τρέχουν για τη σπουδαία είδηση, τη θεά Ανίτα Έκμπεργκ να μπαίνει νύχτα στα νερά της Fontana di Trevi και την ίδια πόλη, Roma, aeterna cita, πάλι του Φελίνι, με τις θεές στις τοιχογραφίες στο υπόγειο τούνελ και τους νυχτερινούς μοτοσικλετιστές να σπινάρουν έξω από το Κολοσσαίο. Είναι μερικές μαγικές πόλεις που καλούν τον επισκέπτη τους να τις περιηγηθεί τη νύχτα. Τέτοια πόλη, νεότερη σε ηλικία, αλλά αρκετά γοητευτική και αλλιώς ωραία, όχι σαν τη Ρώμη, είναι η Νέα Υόρκη, η Ξάγρυπνη πόλη, πρωταγωνίστρια του βιβλίου, και μέσα σ’ αυτήν ο συγγραφέας Μπιλ Χέιζ, ο «αγαπημένος» του Όλιβερ Σακς και γενικώς ο περίγυρος, ανθρώπινος και αλλιώτικος. Κυρίως νυχτερινός. Ο Μπιλ Χέιζ γράφει για μια πόλη που ποτέ δεν κοιμάται και ο Φράνκ Σινάτρα τραγουδάει για την ίδια πόλη, New York, New York, a city that never sleeps…
Πριν τρία χρόνια ο Πολ Όστερ, στην «Τριλογία της Νέας Υόρκης», μας είχε παρουσιάσει τις κλειστοφοβικές ιστορίες του. Πρόσφατα, ο Γιώργος Βέης στον Ινδικοπλεύστη του κάνει λόγο για την ιδιαιτερότητα της πόλης, με αφορμή μια ταμπέλα στο αεροδρόμιο της Ν.Υ. η οποία ειδοποιεί τον επισκέπτη εν ολίγοις με ένα σύνθημα, «New York, New York. You love it ot leave it», που σημαίνει ή την αντέχεις και μένεις ή δεν την αντέχεις και φεύγεις. Μια πόλη διαφορετική και απαιτητική για κείνον που την κατοικεί.
Ο συγγραφέας αφηγείται τη ζωή του, εν γένει· δεν γράφει βιογραφία, αλλά το βίωμά του απ’ αυτή την πόλη. Μετά από είκοσι πέντε χρόνια ζωής στο Σαν Φραντσίσκο με τον Στηβ και την τραυματική εμπειρία του θανάτου του, κι επειδή δεν αντέχει –η μνήμη πονεί, όπου και να κοιτάξει θυμάται τον Στηβ, που δεν πρόλαβε να εορτάσει τα σαράντα τέσσερα χρόνια του–φεύγει. Έρχεται, με τα ελάχιστα υπάρχοντά του, όλα σε δύο βαλίτσες, να ζήσει στη Νέα Υόρκη.
Και με αφορμή ένα δημοσίευμά του, παίρνει ένα γράμμα από τον Όλιβερ Σακς. Στην αρχή αλληλογραφούν σαν φίλοι κι έπειτα γίνονται φίλοι. Ο Όλιβερ, ή απλώς ο Ο, για τριάντα πέντε χρόνια δεν είχε σχέση. Δεν είχε αποκαλύψει ότι ήταν gay, ζούσε σαν μοναχός, με στοχασμό, διάβασμα και γράψιμο. Ο Μπιλ τον ερωτεύτηκε ή, καλύτερα, τον λάτρεψε.
Το διαμέρισμα που νοίκιασε είναι στο ρετιρέ ενός οικοδομήματος χωρίς ασανσέρ, στο ύψος ενός δέντρου, του οποίου η κορυφή λικνίζει τα κλαδιά της μπροστά στο παράθυρό του. Σαν να ζει μεταξύ ουρανού και γης. Από κάτω ένα γαλλικό εστιατόριο, που διανυκτερεύει, του στέλνει τα γέλια των αγρυπνούντων συνδαιτυμόνων και, έτσι, αν και απομακρυσμένος από το θορυβώδες πλήθος, αν και, σαν πουλί, ζει στην κορυφή του ψηλού δέντρου, το γέλιο γίνεται ο μίτος που τον επανασυνδέει με τη ζωή.
Η θέα του Μανχάταν, από το «δεντρόσπιτό» του, περιλαμβάνει δύο κτίρια που μοιάζουν με ερωτικό ζευγάρι. Το ένα, το Empire State –εκείνος– με κουστούμι του κουτιού «που κάθε βράδυ είχε διαφορετική απόχρωση», και το άλλο –η Chrysler– εκείνη -«με την κεντημένη φούστα της στο χρώμα του φεγγαριού». Αν άπλωνε το χέρι του θα την άγγιζε.
Η πόλη, λοιπόν, πάσχει από agrypnia excitata. Διανυκτερεύει. Και ο Χέιζ, που πάντα είχε αϋπνία, τώρα, μετά τον θάνατο του Στηβ, ακόμα περισσότερο. Όπως όλοι, λοιπόν, εγκαταλείπει τη φωλιά στην κορυφή του δέντρου του και κατεβαίνει στο πάρκο να δει ανθρώπους που προεκτείνουν την ημέρα τους κανονικά μέσα στη νύχτα. Που διαβάζουν. Πρόκειται δηλαδή για συνειδητούς, κανονικούς άγρυπνους αναγνώστες που διαβάζουν, όχι μέσα από το κινητό τους, αλλά κανονικά, βιβλία∙ πεζογραφία, ποίηση, περιοδικά, εφημερίδες. Μια δασκάλα, λουσμένη στο νυχτερινό φως, σαν να βγήκε από πίνακα του Βερμέερ, ετοιμάζει το αυριανό της μάθημα, μια σπουδάστρια τα δικά της, ένας άλλος την εφημερίδα του, παιδιά παραδίδουν πράγματα με ποδήλατα, διάφοροι, και ποικίλων ενασχολήσεων, ύποπτοι και ανύπνωτοι, βρίσκονται στον δρόμο.
Ανάμεσά τους θα βρει άντρες που θα τον συγκινήσουν αλλά ποτέ δεν θα μείνει μαζί τους όλη τη νύχτα. Κάποιος άλλος Στηβ θα βρεθεί στον δρόμο του, κάποιος Λουκ… αλλά ο Στηβ δεν βγαίνει από το μυαλό του. Τον έκανε και τατουάζ, για να τον φέρει πάντα μαζί του.
Επισκέπτεται το Λονδίνο, όπου είχε πάει με τον Στηβ, ανεβοκατεβαίνει στο μετρό ψάχνοντας θέματα για να φωτογραφίσει. Βλέπει ερωτευμένα ζευγάρια και υποφέρει, φωτογραφίζει τα χέρια τους, όχι τα πρόσωπά τους, τα πόδια τους, «τον ερωτικό χορό πρελούδιο στο φιλί». Τον απασχολεί η διαδικασία του πένθους, την παρατηρεί στα ζώα∙ μια σπαρακτική συμπεριφορά. Η χήνα φέρει μόνιμα τα σημάδια του πένθους στην περιοχή των ματιών. Η ρυτίδα κάτω από το μάτι, όπως στη μάσκα της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, είναι έκφραση θλίψης.
Μια ωραία στρωτή αφήγηση, συναισθηματική, όχι μελό, ειλικρινής, ανθρώπινη και δυνατή σαν κάποιου που γράφοντας διορθώνει το κακό του θανάτου – αν διορθώνεται τέτοιο κακό.
Και με αφορμή ένα δημοσίευμά του, παίρνει ένα γράμμα από τον Όλιβερ Σακς. Στην αρχή αλληλογραφούν σαν φίλοι κι έπειτα γίνονται φίλοι. Ο Όλιβερ, ή απλώς ο Ο, για τριάντα πέντε χρόνια δεν είχε σχέση. Δεν είχε αποκαλύψει ότι ήταν gay, ζούσε σαν μοναχός, με στοχασμό, διάβασμα και γράψιμο. Ο Μπιλ τον ερωτεύτηκε ή, καλύτερα, τον λάτρεψε. Περνούν ώρες μαζί, περπατώντας, κουβεντιάζοντας, διαβάζοντας. «Θέλω μόνο να απολαμβάνω την εγγύτητα και την οικειότητα μαζί σου» λέει ο Ο, με τον οποίο θα κάνει ατελείωτες συζητήσεις, γιατί ο Ο, παίρνοντας αφορμή από κάτι απλό, καθημερινό και ίσως ασήμαντο έχει πάντα πολλά να πει. Ο Ο είναι σοφός. Κι ο αναγνώστης γίνεται σοφότερος ακούγοντας την αναπαραγωγή της μνήμης του Χέιζ. Ακούγοντας πλαγίως τον Ο και ευθέως τον Μπιλ να μιλά για το μετρό, τη στάση του σώματος όταν είναι σε αναμονή του συρμού, τις μετεπιβιβάσεις, τις συναντήσεις με ενδιαφέροντες ανθρώπους, τα φύλλα των δέντρων που πάλλονται σαν βλεφαρίδες καμηλοπάρδαλης. Πέθανε ο Μάικλ Τζάκσον, που κι αυτός ξαγρυπνούσε. Η λευκή πεταλούδα, στα χρόνια της βιομηχανικής επανάστασης στην Αγγλία, μετεξελίχτηκε σε καπνισμένη, λόγω περιβάλλοντος. Το περιστέρι στην πόλη ανέβασε την ένταση στο «τραγούδισμά» του για να ακούγεται πάνω από τα κορναρίσματα και τα έργα στην πόλη. Μερικές φορές η φύση αναγκάζεται να επιταχύνει τους ρυθμούς της εξέλιξής της. Άραγε, να είναι αυτά σημεία αυτοαναφορικά;
Αν καταπιείς τρεις πυγολαμπίδες –το έντομο luciferase– πεθαίνεις. Nomen men, θα λέγαμε. Και η περιήγηση στην πόλη συνεχίζεται. Επισκέπτεται το μουσείο με την ανιψιά του για να δουν Μονέ. Κάνει τις συστάσεις: «Μονέ, η Έμιλι, Έμιλι, ο Μονέ»∙ και η Έμιλι στον Μονέ: «Γεια σου, πανέμορφε!».
Και η ζωή τρέχει, αλλά ο Ο είναι μεγάλος, πάσχει από πολλά και επανεμφανίζεται ακάθεκτος ένας παλιός καρκίνος. Ο Μπιλ είναι πολύ αναλυτικός, περιγραφικός. Πόντο πόντο εκθέτει το πρόβλημα. Παρατηρεί, περιγράφει, βλέπει στα πρόσωπα των γιατρών τη διάγνωση, μελετά την ψυχή τους, καταλαβαίνει. Οι δύο φίλοι οργανώνουν τον λίγο καιρό που έχουν μπροστά τους. Να τον ζήσουν με αγάπη, στοργή, αξιοπρέπεια, σαν να είναι δυνατόν να χωρέσει όλη η υπόλοιπη ζωή που θα είναι χώρια στο ελάχιστο που απέμεινε μαζί. Ο Όλιβερ πρέπει να γράψει ένα κείμενο, να ολοκληρώσει ένα βιβλίο, να διαβάσει τα μέιλ του. Ο Όλιβερ πέθανε, ο Μπιλ αναρωτιέται πάνω σε πράγματα που δεν έχουν απάντηση και συνεχίζει να ζει.
Μια ωραία στρωτή αφήγηση, συναισθηματική, όχι μελό, ειλικρινής, ανθρώπινη και δυνατή σαν κάποιου που γράφοντας διορθώνει το κακό του θανάτου – αν διορθώνεται τέτοιο κακό.
Η ξάγρυπνη πόλη
Η Νέα Υόρκη, ο Όλιβερ Σακς και εγώ
Bill Hayes
Μετάφραση: Βαγγέλης Προβιάς
Ροπή
320 σελ.
ISBN 978-618-5289-01-0
Τιμή: €19,08
