Φραγκίσκος Πουκεβίλ: «Ταξίδι στη δυτική Μακεδονία»
Στα 1798 ο Φραγκίσκος Κάρολος-Ούγος-Λοράν-Λαυρέντιος-Πουκεβίλ κλείνεται για δέκα μήνες στη φυλακή της Τριπολιτσάς. Είχε συλληφθεί από κουρσάρους Αφρικανούς καθώς επέστρεφε από επιστημονική αποστολή στην Αίγυπτο υπό τον Μεγάλο Ναπολέοντα κι από τους κουρσάρους πέρασε στα χέρια των Τούρκων, που τον κράτησαν στις φυλακές του Μοριά και του Γεντί Κουλέ της Κωνσταντινούπολης. Όλη αυτή η περιπέτεια του επέτρεψε να έρθει σε επαφή, να μελετήσει συστηματικά την ελληνική γλώσσα και να αγαπήσει την Ελλάδα στην οποία επιστρέφει τα επόμενα χρόνια για να ταξιδέψει σε όλη την έκτασή της και να δημοσιεύσει το πρώτο σχετικό ταξιδιωτικό βιβλίο του, που το αφιέρωσε στον Κορσικανό δικτάτορα.
Ο Ναπολέων τον διόρισε κατόπι γενικό πρόξενο στα Γιάννενα, στην αυλή του Αλή Πασά, και από αυτή τη θέση ο Πουκεβίλ ήταν σε θέση να ταξιδέψει πολλές φορές ανά την Ελλάδα με σχετική άνεση εμπλουτίζοντας τις γνώσεις του ώστε να μας δώσει μια εικόνα των περιοχών από όπου πέρασε – μοναδική για την εποχή εκείνη, καθώς διέσχισε μέρη σχεδόν ανεξερεύνητα που είχαν παραμείνει για αιώνες χωρίς να γνωρίσουν καμιά αλλαγή, από τα χρόνια της αρχαιότητας και των σπουδαίων Βυζαντινών αυτοκρατόρων του Μεσαίωνα όπως ο Ιουστινιανός.
Το πρώτο ταξίδι του Πουκεβίλ στη δυτική Μακεδονία, από το οποίο αντλεί τις περισσότερες πληροφορίες που μνημονεύονται εδώ, πραγματοποιείται την άνοιξη και στις αρχές του καλοκαιριού του 1806, αναζητώντας πληροφορίες που θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν στον Ναπολέοντα.
Μετά την περιπέτεια της φυλάκισής του στα τουρκικά κρατητήρια ασχολήθηκε με τη συγγραφή ταξιδιωτικών βιβλίων, ένα είδος που ανθούσε την εποχή εκείνη, καθώς οι Ευρωπαίοι ταξιδιώτες ανακάλυπταν τη Μέση Ανατολή και την ξεχασμένη Ελλάδα και τα βιβλία τους γνώριζαν μια ανεπανάληπτη επιτυχία, τυπωμένα σε εκδόσεις απανωτές, καθώς γίνονται ανάρπαστα. Το πρώτο ταξίδι του Πουκεβίλ στη δυτική Μακεδονία, από το οποίο αντλεί τις περισσότερες πληροφορίες που μνημονεύονται εδώ, πραγματοποιείται την άνοιξη και στις αρχές του καλοκαιριού του 1806, αναζητώντας πληροφορίες που θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν στον Ναπολέοντα. Ψάχνει τους δρόμους από τους οποίους περνούσαν τα καραβάνια μεταφέροντας ζαφορά, το πιο πολύτιμο προϊόν της περιοχής από τότε, αλλά και μεγάλες ποσότητες βαμβακιού, δερμάτων, αλόγων, βουβαλιών, εμπορευμάτων που μέσω της Βοσνίας και μετά από μια επίπονη διαδρομή έφταναν μέχρι τη μακρινή Ουγγαρία. Είναι η εποχή που όλη την έκταση εκείνη τη διαφεντεύει ο πολύς Αλή Πασάς, ελέγχοντας όλους τους εμπορικούς δρόμους από τον νότο και τη Θεσσαλία προς τη Θεσσαλονίκη και τα Βαλκάνια. Στο οδοιπορικό του ο Πουκεβίλ αναζητά τα περάσματα που διέσχισαν οι στρατιές του βασιλιά Φιλίππου της Μακεδονίας στις εκστρατείες του προς την Ήπειρο και τη Θεσσαλία, τα ίδια περάσματα που περπάτησαν αργότερα οι ρωμαϊκές λεγεώνες επιλέγοντας τις πεδιάδες της Ελλάδας για να λύσουν τις εμφύλιες διαφορές τους, τις διαδρομές που χρησιμοποίησαν οι τελευταίοι καταχτητές, οι Τούρκοι υπό τον Βαγιαζήτ Γιλντιρίμ, τον επονομαζόμενο «Κεραυνό», που άφησε πίσω του γεφύρια εξαιρετικής ομορφιάς τα οποία κοσμούν τα ποτάμια της Ηπείρου μέχρι σήμερα.
Όντας αντεπιστέλλον μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας της Επιγραφικής και της Φιλολογίας του Γαλλικού Ινστιτούτου και μέλος της Ιόνιας Ακαδημίας της Κέρκυρας, ο Πουκεβίλ γνωρίζει καλά τους ιστορικούς που έγραψαν για την περιοχή ανά τους αιώνες, ιστορικούς αρχαίους σαν το τον Καίσαρα, τον Πλίνιο, τον Πτολεμαίο, τον Τίτο Λίβιο, τον Στράβωνα, όσο και τους Βυζαντινούς Κεδρηνό, Στέφανο Βυζάντιο και τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο.
Φύση τυχοδιωκτική, όπως παραδέχεται, ανακαλύπτει μέρη όπου οι γύφτοι μαλαματοκυνηγοί αναζητούν ψήγματα χρυσού στις όχθες του Αλιάκμονα ή τόπους όπως η Στρούγκα κοντά στην Οχρίδα, όπου κάθε χρόνο αναβίωναν μεγαλόπρεπα αρχαία παζάρια και οι πραματευτάδες από την Αλβανία, τη Βοσνία, την ανατολική Ήπειρο και τη Θεσσαλία έρχονταν να τελειώσουν την εμπορική τους χρονιά, ενώ μένει έκπληκτος ακούγοντας εμπόρους της Καστοριάς να του μιλούν σ’ όλες τις γλώσσες της Ευρώπης, έχοντας ταξιδέψει στη Βιέννη, τη Δρέσδη, τη Λειψία, ακόμα και σε πολιτείες τις Ρωσίας όπου είχαν εγκαταστήσει τους εμπορικούς τους οίκους. Αναγκάζεται να διανυκτερεύσει σε κονάκια και χάνια που απείχαν μεταξύ τους οχτώ ώρες, όσο μπορούσε να ταξιδέψει, δηλαδή, εκείνο τον καιρό κανείς μια χειμωνιάτικη μέρα, χάνια γεμάτα ύποπτα στοιχεία και εστίες μετάδοσης ασθενειών σαν την πανούκλα που θέριζαν τους πληθυσμούς της εποχής, έχοντας κάθε στιγμή τον φόβο των Τουρκαρβανιτών ληστών και των λυσσασμένων λύκων που αφθονούσαν σ’ εκείνα τ’ άγρια βουνά.
Ολόκληρη η δυτική Μακεδονία και η Ήπειρος έμειναν απομονωμένες για αιώνες, καθώς δεν είχαν πρόσβαση στα παράλια, τα οποία πρόσφεραν θαλάσσιους δρόμους ανοιχτούς, απέραντους – κι έπρεπε να έρθει η Εγνατία Οδός, ένα έργο που μπορεί να θεωρηθεί ιστορικό γιατί έσπασε τη μακραίωνη απομόνωση αυτών των περιοχών της ασυνήθιστης φυσικής ομορφιάς. Χρωστούμε πολλά στους τολμηρούς ταξιδιώτες του δέκατου όγδοου και του δέκατου ένατου αιώνα που διέσωσαν στις περιηγητικές τους σελίδες εικόνες σπάνιες σαν αυτές που μας δίνει ο Πουκεβίλ: «... ανεβαίνοντας από ένα μονοπάτι σκεπασμένο με σιδεροπυρίτη (τσακμακόπετρα) που οι αχτίδες του ήλιου έκαναν να λάμπει σαν πολύτιμα πετράδια ...» είδε «...τ’ αλπικά λουλούδια της Πίνδου που έβγαιναν μέσα από τους παγετώνες ... ο αέρας ωστόσο ήταν ακόμα τσουχτερός όπως γίνεται στις ισημερίες όπου η άνοιξη παλεύει ενάντια στα τελευταία κρύα του χειμώνα, ύστερ’ από το ηλιοβασίλεμα μας βρήκε μια νεροποντή με χαλάζι και χιόνι που ξάσπρισε τις πιο ψηλές κορφές του Λάκμωνα». Και σ’ ένα άλλο σημείο λέει ότι είδε ανθρώπους «... που ζουν μέσα στην απλότητα της χρυσής εποχής και είναι ευχαριστημένοι με τα φρούτα τους, ευχαριστημένοι με τα κοπάδια τους, ικανοποιημένοι απ’ τα καλύβια τους και δεν ζητούν απ’ τον Θεό παρά να κάμνει καλόν καιρό και μέρες ειρηνικές».
Ταξίδι στη δυτική Μακεδονία
Άνοιξη του 1806
Φραγκίσκος Πουκεβίλ
Μετάφραση: Γιάννης Τσάρας
Εκδόσεις Κυριακίδη
152 σελ.
ISBN 978-960-599-160-9
Τιμή: €14,00
