Άλμπερτ Αϊνστάιν - Μιλέβα Μάριτς: «Ερωτικές επιστολές»
Ο Ρίτσαρντ Έλμαν είπε πως «ο δημιουργικός αναβρασμός από τον οποίο προκύπτουν σπουδαία έργα δεν πρόκειται ποτέ να αποκαλύψει τα μυστικά του». Ο αναβρασμός αυτός δεν αφορά μόνο τα λογοτεχνικά έργα αλλά και τα επιστημονικά. Θα συναριθμούσα σ’ αυτά και τα πάσης φύσεως καλλιτεχνικά. Πρόκειται για την αλληλογραφία του Άλμπερτ Αϊνστάιν με τη Μιλέβα Μάριτς που άρχισε το 1897, όταν φοιτούσαν και οι δύο στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης. Από την αλληλογραφία προκύπτουν στοιχεία που αφορούν είτε την προσωπική τους σχέση είτε τα όνειρα του Άλμπερτ για την επιστήμη του. Το ζευγάρι παντρεύτηκε και, παρά τους όρκους αιώνιας αγάπης, ως τείνει να γίνει κανόνας, μετά από δέκα χρόνια χώρισε.
Μπορεί ο έρωτας να συγκαταλέγεται στους συμπάρεδρους των μεγάλων θεσμών, όπως έχει καταθέσει ο Σοφοκλής στην Αντιγόνη, ωστόσο ούτε το μέγεθος ούτε η ουσία του μπορούν να επιβιώσουν και να νικήσουν τη φθορά που φέρνει η ζωή. Όμως επειδή η όποια καταξίωση στη ζωή είναι μισή αν δεν ευλογηθεί από έναν μεγάλο έρωτα, ο όποιος έρωτας, και μάλιστα ενός επιφανούς, μας αφορά.
Οι ερωτικές επιστολές του Αϊνστάιν με τη Μάριτς ανήκουν σε μιαν άλλη εποχή, η ανθρώπινη ψυχή όμως είναι πάντα ίδια και ας άλλαξαν τα ήθη. Κι επειδή η ιδιωτική αυτή πηγή πληροφοριών για τους δύο αυτούς δεν είναι ίδια με την άλλη, τη δημόσια, έχει βαρύνουσα σημασία για να δούμε τον άνθρωπο πίσω από τον επιστήμονα.
Οι ερωτικές επιστολές του Αϊνστάιν με τη Μάριτς ανήκουν σε μιαν άλλη εποχή, η ανθρώπινη ψυχή όμως είναι πάντα ίδια και ας άλλαξαν τα ήθη. Κι επειδή η ιδιωτική αυτή πηγή πληροφοριών για τους δύο αυτούς δεν είναι ίδια με την άλλη, τη δημόσια, έχει βαρύνουσα σημασία για να δούμε τον άνθρωπο πίσω από τον επιστήμονα. Στις πενήντα τέσσερις επιστολές βλέπουμε την προσωπικότητα του ενός και τον άριστο χειρισμό της γλώσσας, ενώ από την άλλη βλέπουμε τη διστακτική γλώσσα μιας κοπέλας της εποχής.
Το έτος 1905 είναι το θαυμαστό annus mirabilis για τον Αϊνστάιν, εφόσον τότε εκδόθηκαν τρεις θεμελιώδεις θεωρίες του, με τις οποίες άλλαξε για πάντα τη άποψή μας για τον κόσμο. Τα κβάντα πήραν τη θέση της κυματοειδούς θεωρίας του φωτός, πράγμα που άνοιξε το δρόμο για τη μοριακή πραγματικότητα.
Αστός στην οικογένεια και μποέμ στη φοιτητική του ζωή, ζώντας μόνο για την επιστήμη, ανταλλάσσοντας απόψεις, διαβάζοντας Σοπενχάουερ, ακούγοντας μουσική, κάτι που ταιριάζει στους μοναχικούς ανθρώπους, ο Αϊνστάιν ανδρώνεται και ως άνθρωπος και ως επιστήμονας. Οι πνευματικές του ανάγκες είναι πάντα στο προσκήνιο. Γιατί ο άνθρωπος χωρίς πνευματικές ανάγκες είναι Φιλισταίος και βρίσκεται στον αντίποδα της «διάνοιας», δογμάτιζε ο Γερμανός φιλόσοφος που περιφρονούσε το γάμο ως μπουρζουάδικη κατάσταση. Ο Αϊνστάιν εκτός από φιλοσοφία διάβασε και ψυχολογία και διεύρυνε τη σκέψη και το λεξιλόγιό του για να μπορέσει να εκφράσει τα συναισθήματά του. Στις επιστολές της Μιλέβα είναι φανερός ο προβληματισμός για τα ψυχολογικά και ηθικά όρια της ανθρώπινης σκέψης, μέχρι σημείου ώστε να επισημανθεί το ενδιαφέρον της για την ψυχολογία σε βάρος της φυσικής. Ωστόσο πολλές επιστολές της έχουν χαθεί κι έτσι η άποψή μας για τη δική της επιστημονική θέση είναι ελλιπής. Για τον Άλμπερτ, όμως, είναι φανερό ότι αξιοποίησε ό,τι βρήκε έτοιμο και το προώθησε χωρίς να δεσμεύεται. Παρέμεινε και μπουρζουά και μποέμ και ανήσυχο πνεύμα.
Αρχίζουμε με την πρώτη επιστολή που στέλνει από τη Χαϊδελβέργη στις 20 Οκτωβρίου του 1897 η Μάριτς. Του απευθύνεται στον πληθυντικό, γράφει σε συγκρατημένο ύφος για το πόσο θα έπρεπε να περιμένει πριν του απαντήσει, για τον καπνό που θα ήθελε να του κάνει δώρο ο πατέρας της, για τις βόλτες στην «υπέροχη κοιλάδα του Νέκαρ», ταυτίζει την απέραντη ευτυχία με την απεραντοσύνη του χώρου και καταλήγει με την ταχύτητα με την οποία τα μόρια οξυγόνου τρέχουν την απόσταση του «1/100 του πλάτους μια τρίχας». Η απάντηση του Αϊνστάιν σ’ αυτή την επιστολή είναι πρώτον η πρόσκληση στο πανεπιστήμιο, από το οποίο φαίνεται πως η Μάριτς είχε απομακρυνθεί, και η αναφορά στα μαθήματα καθηγητών• για «διαφορικές εξισώσεις» ο ένας, για την «αντοχή των υλικών» και τη «δυναμική» ο άλλος, για την «προβολική γεωμετρία» ο τρίτος.
Στα γράμματά τους βλέπει κανείς την ανάπτυξη μιας οικειότητας, η οποία διαρκώς αυξάνει. Από την προσφώνηση «αγαπητή δεσποινίς» στο «αγαπούλα μου» και στην αποφώνηση «ο Γιοχόνζελ σου» (υποκοριστικό του Γιόχαν που χρησιμοποιούσαν και οι δύο), όπου μιλούν για τα επιστημονικά αλλά και για τα οικογενειακά τους, για το μωρό, για την ακαταστασία στο σπίτι, στο φόντο πάντα της επιστήμης. Η φράση «Θεέ μου, τι όμορφος που μοιάζει ο κόσμος, όταν είμαι η γυναικούλα σου... Σε χαιρετώ, γλυκέ μου θησαυρέ, και στο τέλος της εβδομάδας έλα ευδιάθετος στη Γυναικούλα σου» δείχνει την εκδοχή της Μιλέβα, ενώ εκείνος πάλι, χωρίς να αποφεύγει τα απολύτως προσωπικά, κάνει λόγο για τον θερμοηλεκτρισμό και της υπόσχεται ότι θα τη φιλήσει από κοντά.
Κοινοί θνητοί ή σπάνιοι, στο πρώτο επίπεδο επικοινωνίας είναι απλώς άνθρωποι και ο έρωτας ψυχικός παράδεισος. Πίσω από αυτόν, για τους σπάνιους, υπάρχει και ο παράδεισος της επιστήμης. Βεβαίως δεν λείπουν και τα απλά καθημερινά, όπως η δουλειά, τα χρήματα, οι γονείς, οι φίλοι.
Πλούσια βιβλιογραφία και σημειώσεις ολοκληρώνουν το βιβλίο, όπου ο αναγνώστης θα βρει πολλές σημαντικές πληροφορίες επιστημονικής φύσεως, οι οποίες θα είναι ιδιαιτέρως χρησιμες για κάποιον που δεν ενδιαφέρεται να δει μόνο τις προσωπικές στιγμές, αλλά και τις επιστημονικές ανησυχίες του ανθρώπου που έμελλε να γίνει ο πιο αναγνωρίσιμος στον επιστημονικό κόσμο.
Ερωτικές επιστολές
Άλμπερτ Αϊνστάιν - Μιλέβα Μάριτς
Μετάφραση: Μαριάννα Τσάτσου
Ροπή
172 σελ.
ISBN 978-618-82009-7-5
Τιμή: €13,00
