Ωρίν Κρεμιέ – Ελέν Ζυλιέν: «Ελεύθερες γυναίκες»
Προς το τέλος της δεκαετίας του ’70, όταν η γενιά μου άρχιζε να μιλά και να προβληματίζεται για τα δικαιώματα των γυναικών, κυριαρχούσαν θέματα που αφορούσαν στην ίση αμοιβή για ίση δουλειά, στο δικαίωμα στην μόρφωση, στο δικαίωμα στην συμμετοχή. Υπήρξαν συνομήλικές μου που οι γονείς τους, οι πατεράδες τους για την ακρίβεια, δεν τους επέτρεψαν να συνεχίσουν το σχολείο και σταμάτησαν στο δημοτικό. Αργότερα, κάποιες έφαγαν ξύλο όταν ο γονιός τους ανακάλυψε τα ψιλοφλέρτ τους, κάποιες δεν τις άφηναν να πάνε βόλτα με τις φίλες τους και άλλα τέτοια προβλήματα που δεν αντιμετώπιζαν τα αγόρια. Στα κατοπινά χρόνια, όταν μιλούσαμε για την θέση των γυναικών, θεωρούσαμε ότι τα μεγάλα προβλήματα υπήρχαν κυρίως στην επαρχία και μάλιστα σε κύκλους ανθρώπων με χαμηλή μόρφωση και βιοτικό επίπεδο ή με πολιτικές απόψεις το λιγότερο οπισθοδρομικές. Ούτε μας πέρναγε από το μυαλό ότι και η χώρα μας, ή ακόμη και η γειτονιά μας, ήταν ένας τόπος όπου το να είσαι γυναίκα δεν είναι καθόλου ασφαλές.
Στις επόμενες δεκαετίες, ειδήσεις για την σεξουαλική εκμετάλλευση των γυναικών, το trafficking, την ενδοοικογενειακή βία κ.λπ. άρχισαν να παίρνουν δημοσιότητα χωρίς ωστόσο να μας δημιουργούν την εντύπωση ότι όλα αυτά μπορεί να μας αφορούσαν. Ένα μεγάλο κομμάτι, μάλιστα, της αριστεράς απέδιδε το βασικότερο μέρος του προβλήματος στις παθογένειες του καπιταλισμού, μιλούσε για αγώνες που θα έδιναν οι γυναίκες μαζί με τους άνδρες και δεν αποδεχόταν το γυναικείο κίνημα ως αυτόνομο, αλλά το συνέδεε με τους ταξικούς αγώνες. Η πραγματικότητα που διαμορφώθηκε στις μέρες μας επιβάλλει, νομίζω, να επανατοποθετηθούμε συνολικά απέναντι στο θέμα. Να κοιτάξουμε τα πρόσωπά μας στον καθρέφτη και να αναλογιστούμε. Ένας πεντακάθαρος καθρέφτης, αλλά και αληθινή εικόνα της πραγματικότητας, είναι και το βιβλίο Ελεύθερες γυναίκες, που εξέδωσαν οι Εκδόσεις Εύμαρος σε συνεργασία με την Διεθνή Αμνηστία.
Με γλώσσα λιτή, χωρίς περιττούς μελοδραματισμούς, οι συγγραφείς κατορθώνουν να μας μεταφέρουν από τα κατάβαθα της απόγνωσης στην παλιγγενεσία της εξέγερσης.
Ελεύθερες γυναίκες – αλήθεια, πόσες; Πόσες μπόρεσαν να αποτινάξουν τους ζυγούς της βίας, της προκατάληψης, του φόβου, των ταπεινώσεων, της εκμετάλλευσης, της υποταγής; Πόσες όρθωσαν ανάστημα, πίστεψαν ότι έχουν δικαίωμα σε μια καλύτερη ζωή, αγάπησαν ξανά τον εαυτό τους; Τα καλλιεργημένα στερεότυπα της αδύναμης γυναίκας, που ακόμη και από τον κόσμο των παραμυθιών έχουν εισχωρήσει στην συνείδησή μας, υπαγορεύουν συμπεριφορά υπακοής: η Χιονάτη, η Σταχτοπούτα, η Πεντάμορφη, φτωχές, ανυπεράσπιστες, όμορφες κοπέλες που βασανίζονται από κακές μητριές και μάγισσες, ώσπου να έρθει να τις σώσει ο καλός πρίγκιπας προσφέροντάς τους πλούτη και δόξα. Και αν νομίζετε ότι αυτά καλλιεργούνταν μόνο στα παλιά παραμύθια, θυμηθείτε την ταινία Pretty Woman, όπου η πτωχή πλην τίμια πόρνη Τζούλια Ρόμπερτς σώζεται από τον πρίγκιπα Ρίτσαρντ Γκιρ, σε ένα ρομάντζο όχι και τόσο αθώο από πλευράς αντιμετώπισης της γυναίκας, της θέσης της και των αξιώσεών της από την κοινωνία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το χάσμα ανάμεσα στους μισθούς ανδρών και γυναικών είναι αγεφύρωτο· επίσης, παρά την καταγεγραμμένη κοινωνική πρόοδο –κυρίως στις Δυτικές κοινωνίες–, ακόμα και σήμερα βλέπουμε ως κατώτερη τη γυναίκα ή ως είδος προς προστασίαν.
Η γυναίκα έχει εκπαιδευτεί στο να έχει ενοχή, ντροπή και φόβο. Ως προς τον ρόλο και την παιδεία της μαθαίνει να είναι πολυπράγμων, ν’ ακούγεται λίγο, να μη λαμβάνει ιδιαίτερη εκπαίδευση πάνω σε θέματα διαχείρισης εξουσίας και να καταλήγει πολύ πιο αβασάνιστα στο ότι φταίει. Αυτός είναι κι ένας από τους λόγους για τους οποίους συχνά οι γυναίκες συμπράττουν στο να διώκονται, αλλά και να μαθαίνουν στα παιδιά τους το ίδιο. Δεν είναι λίγες οι φορές που εμείς, οι ίδιες οι γυναίκες, αρνούμαστε στις ομόφυλές μας το δικαίωμα να αποτινάξουν τον ζυγό είτε του γάμου, είτε της εργασίας ή των κοινωνικών δεσμεύσεων, όταν αισθάνονται ότι απειλείται η ζωή και η αξιοπρέπειά τους. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι ίδιες οι οικογένειες επιβάλλουν στις γυναίκες-μέλη τους να ακολουθήσουν και να υποστούν συνήθειες μιας στρεβλής παράδοσης, ενώ ακόμη οι αναλυτές συζητούν αν είναι ζήτημα αποδοχής της πολυπολιτισμικότητας και της διαφορετικότητας η ανοχή των Δυτικών κοινωνιών απέναντι στην μαντίλα, στον γάμο των ανήλικων κοριτσιών, στον λιθοβολισμό και στην κλειτοριδεκτομή. Και, φυσικά, εδώ να επισημάνουμε ότι οι αντιρρήσεις σε αυτές τις στρεβλές παραδόσεις δεν πρέπει να εδράζονται στην κεφαλαιοποίηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας, αλλά στην αυταξία του ανθρώπου, γυναίκας και άνδρα. Μπορεί η Δύση, σε νομικό πλαίσιο, να βρίσκεται αιώνες μπροστά από τις αφρικανικές ή τις ασιατικές χώρες, αλλά ας μην ξεχνάμε τις εκατοντάδες καμένες μάγισσες, τις αδικίες και τις προκαταλήψεις αιώνων, την φορτωμένη με ενοχές και κατάρες γυναικεία φύση.
Στο βιβλίο των Ωρίν Κρεμιέ και Ελέν Ζυλιέν, διαβάζουμε 14 από τις εκατομμύρια βιογραφίες γυναικών που περιέχει η ιστορία της ανθρωπότητας: 14 ιστορίες πόνου, διώξεων, καταπίεσης, βίας αλλά και αγώνα, αυτοπεποίθησης, ελπίδας, πίστης, ελευθερίας. Στις 190 σελίδες του διαπιστώνουμε ότι όλες αυτές οι ιστορίες δεν είναι κάτι «εξωτικό», κάτι που συμβαίνει σε πρωτόγονους λαούς και δεν μας αφορά. Οι ιστορίες αυτές συμβαίνουν τόσο στην αναπτυγμένη Δύση, Ευρώπη και Αμερική, όσο και στην Αφρική ή την Ασία. Αφορούν σε κουλτούρες και κοινότητες τόσο μουσουλμανικές όσο και χριστιανικές ή ινδουιστικές.
Με γλώσσα λιτή, χωρίς περιττούς μελοδραματισμούς, οι συγγραφείς κατορθώνουν να μας μεταφέρουν από τα κατάβαθα της απόγνωσης στην παλιγγενεσία της εξέγερσης. Προχωρώντας στην ανάγνωση αυτών των σκληρά προσωπικών ιστοριών μοιραζόμαστε όχι μόνο τον πόνο, τον θυμό, την αγωνία ή τον φόβο, αλλά και την θέληση, την ελπίδα, την πεποίθηση ότι αυτός ο κόσμος μπορεί να γίνει καλύτερος μόνο αν τολμήσουμε, μιλήσουμε, παραδεχτούμε, στηρίξουμε, βοηθήσουμε, κατανοήσουμε, όταν ανοίξουμε τα χαρτιά της πιο οδυνηρής πραγματικότητας που συμβαίνει γύρω μας, δίπλα μας, κοντά μας. Πλοηγός της ανάγνωσης ένα ωραίο εύρημα στον σχεδιασμό του βιβλίου, λέξεις χαραγμένες στις σελίδες του σαν ανεξίτηλη μνήμη σε ανθρώπινο σώμα. Πόνος, σιωπή, σκύλες, κλειτοριδεκτομή, ταμπού, εξαφανισμένες, Πινοσέτ, τρόμος, εξέγερση…
Ελεύθερες γυναίκες
Η αντίσταση 14 γυναικών απ' όλο τον κόσμο
Ωρίν Κρεμιέ, Ελέν Ζυλιέν
μετάφραση: Βασιλική Τσίγκανου
Εύμαρος
192 σελ.
Τιμή € 13,00
