Ευάγγελος Α. Παπαστράτος: «Η δουλειά και ο κόπος της»
Στον πρόλογο της νέας έκδοσης του παρόντος βιβλίου, η εκδότρια και εγγονή του Ευάγγελου Παπαστράτου, Μαρία Γκέρτσου, γράφει: «Το βιβλίο κυκλοφόρησε πρώτη φορά το 1964 όταν έκλεινε τα 80 του χρόνια», εκτός εμπορίου και μοιραζόταν σε συγγενείς και φίλους. Και, μιλώντας για τον παππού της, δίνει λιτά την εικόνα του Ανθρώπου: «Ο Ευάγγελος Παπαστράτος ήταν ένας άνθρωπος απλός, δραστήριος, διορατικός, με βαθιές ανθρώπινες και ηθικές αξίες. Πίστευε στην οικογένεια, την εργασία και την πρόοδο και το απέδειξε εμπράκτως με όλη του τη ζωή. Μαζί με τους αδερφούς του Σωτήρη, Γιάννη και Επαμεινώνδα ξεκίνησε το καπνεμπόριο και εν συνεχεία την καπνοβιομηχανία», με μεγάλη επιτυχία τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, και «ανέδειξαν τα καπνά του Αγρινίου –της γενέτειράς τους– στις διεθνείς καπνικές αγορές, ενώ το εργοστάσιο παραγωγής σιγαρέτων, που λειτουργούσε στον Πειραιά από το 1931, υπήρξε από τα πλέον σύγχρονα στον ελληνικό και διεθνή χώρο». Ο ίδιος χαρακτηρίζει το βιβλίο του σαν ένα νοσταλγικό, θα έλεγα, «μακρύ ταξίδι» στο παρελθόν.
«Μακρύ ταξίδι επιχείρησα στα χρόνια πίσω. Και το χάρηκα. Ξανάκανα με τη μνήμη μου όλο το δρόμο της ζωής μου, που τον είχα περπατήσει βήμα βήμα, μέρα με τη μέρα, μέσα σε ογδόντα περίπου χρόνια, αφότου γεννήθηκα στο Αγρίνιο το Δεκέμβρη του 1884».
Τίτλος του παρόντος βιβλίου θα μπορούσε να ήταν: «Ιστορία ενός φτωχού Ελληνόπουλου που πρόκοψε δουλεύοντας», όπως αναφέρει με περηφάνια ο ίδιος ο συγγραφέας στον θαυμάσιο, όσο κι αφοπλιστικά απλό και, κατά κάποιον τρόπο, απολογητικό επίλογό του κάνοντας τον απολογισμό των ημερών και των έργων του, όπως ένας απλός, καλοπροαίρετος, ευσυνείδητος εργάτης. Είναι κάτι σαν προσευχή και ευχαριστία στη ζωή, διότι αξιώθηκε να σταθεί στο τέλος απέναντι από το έργο του και τον εαυτό του και να βλέπει την περασμένη του ζωή σαν έναν τεράστιο πίνακα ζωγραφικής ιστορημένον στην πέτρα από το χέρι λαϊκού ζωγράφου με γήινα, ζωντανά, γλυκά, εύγλωττα, αληθινά ελληνικά χρώματα καμωμένα από χώμα και νερό, από ουρανό και θάλασσα, και σκόρπιες σκούρες αλλού κι αλλού φωτεινές πινελιές.
Ο μεγάλος ευπατρίδης, παράλληλα με τα οικογενειακά γεγονότα και περιστατικά, τα οποία εξιστορεί με ειλικρίνεια και ευκρίνεια, γεμίζοντας το τραγικό κενό ενός χρόνου δυσβάστακτου από δραματικά γεγονότα που συμβαίνουν γύρω του, καταγράφει και αποτυπώνει στις 298 σελίδες του βιβλίου της ζωής του και τη ζωή της πόλης του Αγρινίου. Μιας μικρής επαρχιακής πόλης με πανάρχαιες, όμως, καταβολές που σιγά σιγά μεγαλώνει, αναπτύσσεται οικονομικά και πολιτιστικά και δραστηριοποιείται κι εκείνη μέσα από δύσβατες συνθήκες, πολέμους, μεταξική δικτατορία, Κατοχή, Εθνοκτόνο Εμφύλιο, μετεμφυλιακά, σπαρακτικά και αιματηρά γεγονότα. Ωστόσο, όχι μόνο επιβίωσε, αλλά αναπτύχθηκε, πρόκοψε και δημιούργησε σπουδαία εμπορική και πολιτισμική παράδοση. Μιας πόλης που τον καιρό εκείνο ιδιαίτερα στηρίζεται και τροφοδοτείται σχεδόν αποκλειστικά από τα ντόπια προϊόντα, αγροτικά και κτηνοτροφικά – ό,τι παράγει η μεγάλη και πλούσια πεδιάδα της Τριχωνίδας και τα χωριά της ορεινής περιοχής.
Και τα δύσκολα και τα δυσάρεστα, όσο και τα απλά, καθημερινά πράγματα και όλα τα πρόσωπα με τα οποία ήρθε αντιμέτωπος είτε ως μικρός, ανειδίκευτος εργάτης/κράχτης του πρώτου αφεντικού του, είτε ως αφεντικό μετέπειτα, τα θεωρεί με συμπάθεια, γιατί έτσι έπρεπε ή έτσι απαιτούσαν οι σκληροί εκείνοι καιροί να γίνουν. Γιατί μέσα από εκείνες τις δύσκολες καταστάσεις και τις γεμάτες προσκόμματα συνθήκες της ορφανεμένης από πατέρα ζωής που πέρασε, και μέσα από τις οποίες ορθοπόδησε η οικογένειά του, έγιναν όλοι τους οικογενειακώς εργατικοί, τίμιοι, δραστήριοι, δημιουργικοί και, κυρίως, καλοί άνθρωποι.
Καλοί άνθρωποι. Πόσο γενναίο ακούγεται αυτό από έναν άνθρωπο, από έναν μεγάλο επιχειρηματία που ξεκίνησε πιτσιρικάς σαν «κράχτης» πελατών για να στήσει μια τεράστια επιχείρηση βιομηχανίας καπνού, επιχειρηματικό κολοσσό για την εποχή του, την «Καπνοβιομηχανία Αδελφών Παπαστράτου», με τη συμπαράσταση και τη συνοδοιπορία των αδερφών του: Επαμεινώνδα, Σωτήρη και Γιάννη, που τους έχασε τότε που βρισκόταν στην ακμή του. Αλλά συνέχισε με τον ανιψιό του, τον επίσης ευπατρίδη και άξιο διάδοχό του, τον Τάσο Παπαστράτο*, γιο του αδερφού του Γιάννη, που ήταν «ο μόνος από την τρίτη γενιά της οικογένειας που σώζει το όνομα Παπαστράτος και σηκώνει το κύριο βάρος των επιχειρήσεων», και στον οποίο εμπιστεύθηκε το έργο της ζωής του.
Για κάποιον δικό του λόγο αισθάνθηκε την ανάγκη να μιλήσει ανοιχτά κάνοντας σεμνά τον απολογισμό των ημερών και των έργων του, προσφέροντας ένα ανοιχτό βιβλίο, ένα «Αναγνωστικό Πρώτης Ανάγνωσης», τη ζωή του ως παράδειγμα «εργατικότητας, επιμονής, υπομονής και τιμιότητας» και τονίζοντας πως «είναι μεγάλη τύχη όταν υπάρχουν σε μια οικογένεια πολλά παιδιά που μαθαίνουν εγκαίρως να μονοιάζουν και να συνεργάζονται». Και, το σημαντικότερο, πως «η τιμιότητα είναι το καλύτερο μέσο για έναν νέο που θέλει να επιτύχει στη ζωή του».
Πέρα, ωστόσο, από τις εξομολογήσεις του, πέρα από την τεράστια φήμη και την Καπνοβιομηχανία Παπαστράτος και τις Αποθήκες Καπνού, που είναι καλλιτεχνικό έργο, κόσμημα για το Αγρίνιο, η σφραγίδα του Ευάγγελου Παπαστράτου μένει ανεξίτηλη στο Πάρκο Αγρινίου, στα σχολεία, στα μεγάλα έργα που με δωρεές του ίδιου και της οικογένειάς του δημιουργήθηκαν και φέρουν επάξια το όνομα της οικογένειας. Και εξακολουθούν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο κοινό.
*Είχα την τύχη και την τιμή να γνωρίσω προσωπικά τον ευγενέστατο Τάσο Παπαστράτο το 1979 και να πάρω από τα χέρια του την πρώτη έκδοση του βιβλίου, όταν χρειαστήκαμε οικονομική αρωγή για τη σκηνική παράσταση του ορατορίου «Κοσμάς ο Αιτωλός, Σταυρός του Γένους», σε ποίηση Κώστα Χωρεάνθη, μουσική Σωκράτη Βενάρδου και σκηνοθεσία Γιώργου Μεσσάλα. Ο ίδιος προσωπικά μάς έδωσε τότε επιταγή διακοσίων χιλιάδων δραχμών (200. 000) και την πρώτη έκδοση του βιβλίου τούτου.
Η δουλειά και ο κόπος της
Από τη ζωή μου
Ευάγγελος Α. Παπαστράτος
Gema
298 σελ.
Τιμή € 15,00
