Συλλογικό έργο: «Για μια επέτειο»
Έτσι απλά, με έναν τίτλο μόνο –Για μια επέτειο– χωρίς συγγραφέα, και στο οπισθόφυλλο ένας χείμαρρος ονομάτων που υπογράφουν κείμενα και ποιήματα γι' αυτή την επέτειο. Το εναρκτήριο κείμενο είναι το ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη «Επέτειος» της συλλογής των Προσανατολισμών. Το δεύτερο κείμενο με τον τίτλο του βιβλίου –Για μια επέτειο– μας ενημερώνει πλέον ότι πρόκειται για την επέτειο των εβδομήντα χρόνων του εκδοτικού οίκου «Ίκαρος», ο οποίος γεννήθηκε τον Δεκέμβριο του 1943, εν μέσω γερμανικής Κατοχής, τη χρονιά που πέθανε ο Παλαμάς – και την ίδια μέρα γεννήθηκε η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών. Να που «στα χρόνια τα δικά μας τα σακάτικα», που λέει και ο Νίκος Εγγονόπουλος, συμβαίνουν σπουδαία πράγματα. Βέβαια, ο θάνατος του εθνικού βάρδου είναι απώλεια, αλλά η εξόδιος ακολουθία κατέληξε σε μια ζωογόνα εθνεγερτική αντίδραση στον κατακτητή. Τα άλλα δύο σπουδαία γεγονότα είναι γεννήσεις ιδιαιτέρως σημαντικές. Γενάρχης του «Ίκαρου» δεν είναι ο μυθικός Δαίδαλος, αλλά ο Νίκος Καρύδης, ο Αλέκος Πατσιφάς και ο Μάριος Πλωρίτης, ονόματα που σήμερα ακούγονται επίσης μυθικά, όπως και το όνομα του μυθικού ήρωα και του εκδοτικού οίκου: Ίκαρος. Ο ήρωας που πέταξε ψηλά, που έπαιξε με τον ήλιο και αν έπεσε «αφ' υψηλά όμως έπεσε και απέθανεν ελεύθερος» λέει ο Κάλβος. Ο εκδοτικός οίκος όμως όχι μόνο δεν έπεσε, αλλά καλά, κάλλιστα κρατεί και ευχόμαστε όχι απλώς «Χρόνια πολλά!» αλλά και ποτέ να μην πέσει.
Ο «Ίκαρος» είναι μια οικογενειακή επιχείρηση που εκδίδει βιβλία με το ίδιο πάθος, τις ίδιες αξίες και το ίδιο ήθος με τους ιδρυτές του. Ο εορτασμός των πενήντα χρόνων είχε γίνει με την κυκλοφορία βιβλίου που περιείχε κείμενα στενών συνεργατών, εξώφυλλα, προμετωπίδες, κατάλογο εκδόσεων και βιβλιογραφικές πληροφορίες. Τώρα, τα εβδομήντα χρόνια του εορτάζονται με κείμενα ποιητών, συγγραφέων, μεταφραστών και επιμελητών. Ο καθένας έγραψε ό,τι ήθελε, ή κάτι που αφορούσε αυτόν ή κάτι που αφορούσε τον «Ίκαρο». Όπως και να 'χει, ο τόμος είναι στα χέρια μας και από το φυλλομέτρημά του βλέπουμε το πλήθος των χρωμάτων από τις ποικίλες διαθέσεις των συνεργατών.
Παλαιάς κοπής το γεγονός που δραματοποίησε ο Χρήστος Αγγελάκος με το βρέφος που ήρθε ανεπιθύμητο στον κόσμο. Σύγχρονης το πολιτικοκοινωνικό σχόλιο του Αλέξανδρου Αδαμόπουλου. Ποίημα το «Αιφνιδίως επέτειος» του Αθανάσιου Αλεξανδρίδη, που η «καμπυλότητά [τους] καταργεί τη γραμμικότητα του χρόνου». Κι ο «μιλητικός προφήτης» του Γιάννη Αντιόχου αναπαράγει σε ύφος Τ.Σ. Έλιοτ «το όμικρον και το ύψιλόν του/ [...] / Κι αρθρώνοντας το άλφα του/ Μακρύ, θαυμαστικό και στεντόρειο» στο σκοτεινό του ποίημα, «Καθώς ο Ίκαρος θα αναφλέγεται/ Ακόμα και σε σκοτεινό ορίζοντα/ Βουτώντας στη θολή και ρυπαρή θάλασσα της παραίσθησης/ Που σου χορήγησε/ Παυσίπονο/ Παυσίλυπο/ Η Αδελφή Αθανασία». Ο Ευγένιος Αρανίτσης παίζει πάνω σ' έναν στίχο του Γιώργου Σεφέρη με το «περιγιάλι το κρυφό», το οποίο ακύρωσε όλες τις επιθυμίες, αλλά παίζει και με τη σκιά και το φως σαν να μας υπενθυμίζει, σεφερικά πάντα, «Κατά βάθος είμαι ζήτημα φωτός».
Ενδιαφέρουσα η επέτειος του Ε.Γ. Ασλανίδη, που υποστηρίζει πως «αναζητώντας την Ιστορία της Αλήθειας χάνεις και την εξιστόρηση». Ο Γιώργος Γεωργούσης επισημαίνει ότι «οι επέτειοι είναι σαν τους οδοδείκτες – δεν μπορούν να βρίσκονται εκεί που δείχνουν». Ο Χρήστος Γιανναράς συνδέει τον σοβαρό εκδοτικό οίκο με την «αξιολόγηση της ποιότητας». Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος σημειώνει πως «η εντυπωσιακή και επιτυχημένη διαδρομή του Ίκαρου έχει ταυτιστεί με μεγάλες στιγμές της νεοελληνικής λογοτεχνίας και της εκδοτικής ιστορίας μας». Ο Αντώνης Δημητρακόπουλος παρατηρεί: «Γράμματα καλλιγραφικά, ολοστρόγγυλα, καμωμένα με τάξη» (κι εδώ θυμάμαι τον Τέλλο Άγρα: «Τα ''Παναθήναια'', τα μεγαλόσχημα και πάντα κομψά, τ' αριστοκρατικά, τα νεωτεριστικά, μα και συντηρητικά, τα πατριωτικά και προ παντός τα ωραία», Κριτικά, τόμ. 2ος, σελ. 97). Η Κική Δημουλά λέει πως «Η μνήμη είναι η γλυκιά πατρίδα του παρελθόντος», είναι «ο μόσχος ο σιτευτός για την επιστροφή της ασώτου ημερομηνίας». Ο Απόστολος Δοξιάδης μνημονεύει το ποίημα του γενάρχη Καρύδη, «Στοιχεία ταυτότητας», όπου και τα εξής:
«Μπορείτε να γράψετε, κύριε αστυνομικέ, ότι πατρίδα μου εμένα είναι/ οι φίλοι μου, Οδυσσέας Ελύτης/ που πολέμησε στα βουνά της Αλβανίας,/ ο Νίκος Γκάτσος – αν και το 'χει ρίξει τελευταία/ στο τραγούδι/ ο Ανδρέας Εμπειρίκος – αν και το 'χει ρίξει τελευταία/ στην πεζογραφία/ ο Τάκης Παπατσώνης – αν και το 'χει ρίξει τελευταία/ στα θρησκευτικά/ ο Γιώργος Σεφέρης, που γύρισε από χρόνια ξενιτιάς/ με ένα μικρό καράβι (το 'λεγαν Κίχλη)/ μαζί κι ένας άλλος, Μαρουσιώτης, Γιώργος κι αυτός/ κάπως κολοσσιαίος...». Και ακολουθούν κι άλλα στοιχεία: ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Ντίνος Δοξιάδης, ο Κάρολος Κουν, ο Μάριος Πλωρίτης, ο Γιάννης Μόραλης, ο Αλέκος Πατσιφάς, ο Μάνος, ο Μίκης, ο Σαββίδης, ο Εγγονόπουλος και άλλοι πολλοί, ωραίοι και δυνατοί. Και αυτά τα στοιχεία είναι ο μεγαλύτερος έπαινος για τον Νίκο Καρύδη, που με την επέτειο του «Ίκαρού» του μνημονεύεται όλος ο νεοελληνικός θησαυρός των Γραμμάτων μας. Ο Αρίστος Δοξιάδης γιορτάζει τα γενέθλιά του στα χρόνια της δικτατορίας, όντας μαθητής, αλλά πίσω του ήταν η επέτειος «της μεγάλης Οκτωβριανής Επανάστασης». Σήμερα, στην επέτειο των εξήντα του κάνει απολογισμό: «Εμείς, οι αγωνιστές του Πολυτεχνείου (ψευδεπίγραφοι), οικοδόμοι της ευημερίας (επίπλαστης), και ευρωπαίοι πολίτες (τρομάρα μας), βρεθήκαμε σε μια δίνη, απροετοίμαστοι, όπου δεν υπάρχουν αναπαυτικοί καναπέδες και απάγκια λιμάνια». Ο Επίκουρος, όχι ο αρχαίος φιλόσοφος, αλλά ο εξ Αλεξανδρείας, με το σόι του γιορτάζουν την επέτειο της εξόδου τους από την Αίγυπτο με γκουρμέ φαγητό, για να απολαύσεις ή να ξεράσεις... Η ηρωίδα της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου δεν είναι, ούτε θα απομείνει, τυχαία μόνη. Φαίνεται πως και η έσχατη ευκαιρία απέπτη και ένα δώρο γενεθλίων επισφράγισε το γεγονός. Ο Χρίστος Ζουράρις βλέπει τον «Ίκαρο» να ίπταται με τα φτερά που του έκανε δώρο ο Τσαρούχης. Ο Γιάννης Καλπούζος: «Κάθε πρωί/ όταν ανοίγεις τα μάτια/ και με κοιτάζεις/ έχει γενέθλια η γη». Ο Μ.Ζ. Κοπιδάκης ματαίως προσπαθεί να μας πείσει ότι δεν διαθέτει «τη θεία δωρεά της ευγλωττίας» (!). Ο Αχιλλέας Κυριακίδης ωραιότατα και πρωτότυπα εορτάζει το 2013 για άπειρα έργα, διαφορετικής χρονικής αφετηρίας, αρχίζοντας από τους Πέρσες του Αισχύλου που συμπλήρωσαν τα 2.485 χρόνια τους μέχρι το Προ παντός όχι Σοπέν του Εσνόζ, που είναι μόλις δέκα ετών. Ο Αντώνης Κυριακούλης περιπλανιέται μεταξύ μύθου και ιστορίας στην Αίγυπτο και δηλώνει καβαφικά πως δεν τον ενδιαφέρει αν «οι ελαφροί» τον «λέγουν ελαφρόν». Ο Αλέξης Κυριτσόπουλος ανήκει στους εκδρομείς του '60 που στήνουνε βιβλία για παιδιά, όπως και «ο πρωτομάστορας του Ίκαρου [που] μας άφησε ένα θησαυρό». Ο Δημήτρης Λαμπρέλλης τραγουδά: «Ένας άνεμος ρυμούλκησε/ αργά αργά τα γεγονότα/ και τα 'φερε ως εδώ/ Είναι επέτειος/ Και στο κτήμα το δικό μου/ χαμογελάει το άφθαρτο». Ο Γιάννης Μπούκοβας «είναι οι σκέψεις που κάνουν την επέτειο». Ο Δημήτρης Νόλλας μιλάει για τον Ρήγα και τις φωτογραφικές του μηχανές, με τις οποίες απαθανατίζει το παρελθόν. Η Γεωργία Παπαγεωργίου θυμάται το βάφτισμά της στο γράψιμο. Ο Αντώνης Παπαθεοδούλου, ακουμπώντας λίγο στον Μπρασένς και λίγο τον Πολ Φορτ, βρίσκει στον έρωτα της μιας μέρας τη μικρογραφία του έρωτα μιας ζωής. Η Ντορίνα Παπαλιού κάνει δώρο στην ηρωίδα του διηγήματός της ένα βιβλίο ελληνικής ποίησης με τιμώμενο ποιητή τον Σεφέρη και τα «σπίτια» του από την Κίχλη. Ο Μιχάλης Πιερής μας δίνει έναν θαυμάσιο κατάλογο πόλεων και γυναικών που αγάπησε. Ο Φοίβος Ι. Πιομπίνος μας ταξιδεύει στο Παρίσι και στην τραυματική εμπειρία του Γκι ντε Μοπασάν, που αναζητούσε στον δρόμο για το χριστουγεννιάτικο ρεβεγιόν γυναίκα τροφαντή, πρωτίστως, και με ωραίο πρόσωπο, δευτερευόντως , διότι «το πρόσωπο είναι το επιδόρπιο, το υπόλοιπο είναι το ψητό». Η Άννα Ποταμιάνου πιστεύει πως «παρά τις όποιες αντιξοότητες ή αντιδικίες [...] ο άνθρωπος ανοίγει φτερά που δεν καίγονται σε προσδοκίες»... και τότε γνώρισε τον Ίκαρο. Ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος, με την ωραία παραβολή του λύκου που πνίγει τη λύκαινά του, ουρλιάζει: «Κενό, σαν πληγή ανεπούλωτη, σαν βάραθρο που χάσκει, κενό, που δεν σε έχω, και μου λείπεις, κενόοοο...». Ο Μανόλης Σαββίδης παρατηρεί τον χρόνο που «δεν κάνει κύκλους» αλλά «προχωρά γραμμικά» κι εμείς τον κόβουμε σε ετήσια κομμάτια, έτσι για να γεννιούνται οι επέτειοι. «Γενέθλια για τους ζωντανούς, μνημόσυνα για τους πεθαμένους, και όλα τα υπόλοιπα για τους μελλοθανάτους». Ο Σάκης Σερέφας παρατηρεί τη φύση με όλα τα στολίδια της και τα σκουπίδια της και όπως τρέχει ο χρόνος «Α, δυο ζαρκάδια». Ο Γιάννης Υφαντής, μεταξύ πεζού και έμμετρου, τη βρίσκει με την Ουρανία του, τους δράκους και τα φίδια. Ο Ανταίος Χρυσοστομίδης θυμάται πώς άρχισε να κουτσαίνει, ο Γιώργος Ψάλτης έχει επέτειο κάθε χρόνο στις «εννιά –παρά» που κάτι περιμένει και δεν έρχεται.
Εντέλει, όλα αυτά τα ωραία κείμενα και ποιήματα που σχολιάζουν την ανθρώπινη μοναξιά, την ακυρωμένη επιθυμία, την πολιτική αταξία, την κοινωνική ακαταστασία, την καλλιτεχνική δραστηριότητα, η οποία ακυρώνει ως ένα βαθμό τις ασχήμιες της καθημερινής ζωής, είναι ευχές για τον φωτεινό «Ίκαρο» και: Χρόνια του πολλά!
Για μια επέτειο
Συλλογικό έργο
Ίκαρος
184 σελ.
Τιμή € 13,00
