«H Πάτι Σμιθ στην Αθήνα» της Μάριον Χωρεάνθη
Την έχουν επονομάσει «πριγκίπισσα της οργής», «φύλακα του φλέγματος», «ιέρεια της ροκ», «άγριο άλογο του ροκ εν ρολ» αλλά και «γιαγιά του πανκ» – η ίδια, ωστόσο, αρνείται με βδελυγμία το τελευταίο. Οι νευρώδεις μελωδίες, οι επαναστατικοί στίχοι και η εξαιρετικά εκφραστική φωνή της, σε συνδυασμό με τη χαρακτηριστική της εμφάνιση, την καθιστούν ούτως ή άλλως ιδιάζουσα περίπτωση δημιουργού και ερμηνεύτριας, πέρα από μουσικά είδη, ύφη και κατατάξεις. Αν και πρωτοεμφανίστηκε σε μια εποχή όπου «φοριόταν» ο θυμός εναντίον του κατεστημένου, μέσα από καταχρήσεις και ακραία αντισυμβατικούς τρόπους ζωής, η Πάτι Σμιθ κατόρθωσε να αποφύγει την παγίδα του επικαιρικού και να αφήσει το στίγμα της ως απαράκαμπτη μορφή των σύγχρονων μουσικών πραγμάτων. Το πρώτο της άλμπουμ, «Horses», βγήκε το 1975 και ακολούθησαν άλλα δέκα, με πιο πρόσφατο το ονειρικό «Banga» (2012).
Εικαστικός επίσης και ποιήτρια, έχει εκδώσει αρκετές ποιητικές συλλογές, το λεύκωμα Strange Messenger από την ομότιτλη ατομική έκθεση ζωγραφικής της και δυο αυτοβιογραφικά αφηγήματα, Just Kids και M Train. Το πρώτο από αυτά –που κυκλοφόρησε πέρσι στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Κέδρος, με τον τίτλο Πάτι και Ρόμπερτ– ιστορεί την ιδιότυπη αδελφική φιλία της με τον εικονοκλάστη φωτογράφο Ρόμπερτ Μέιπλθορπ, ο οποίος χάθηκε από AIDS στα 43 του μόλις χρόνια.
Με την ευκαιρία του ερχομού της στην Αθήνα για δυο ακουστικές συναυλίες (το Σάββατο 25 και την Κυριακή 26 Ιουνίου στο Πειραιώς Academy 117) και με αφορμή την ελληνική έκδοση του βιβλίου της, η Πάτι Σμιθ και ο συνθέτης και μόνιμος κιθαρίστας της Λένι Κέι παραχώρησαν κλειστή συνέντευξη Τύπου στην αίθουσα εκδηλώσεων του Public Συντάγματος το απόγευμα της Παρασκευής 24 Ιουνίου, ενώ στη συνέχεια εκείνη υπέγραψε αντίτυπα των Πάτι και Ρόμπερτ και M Train για τους πολυπληθείς αναγνώστες και θαυμαστές της.
Ευθείς και ευπροσήγοροι, η Πάτι και ο Λένι απάντησαν αναλυτικά στις ερωτήσεις των παρευρισκομένων, οι οποίες αφορούσαν κυρίως τη μουσική τους δραστηριότητα και την κοινωνική ευαισθητοποίηση που διαπνέει τη μακρόχρονη κοινή τους πορεία. Για την Πάτι, η δημιουργία ενός τραγουδιού είναι πιο επώδυνη και δυσχερής από τη συγγραφή ενός μυθιστορήματος, καθώς απαιτεί υπευθυνότητα απέναντι στους μουσικούς και μεγαλύτερη αμεσότητα επικοινωνίας με τους ακροατές (ο Λένι συμπληρώνει ότι το να γράφει κανείς μυθιστόρημα είναι σαν να παίζει ένα σόλο στην κιθάρα). Πηγή έμπνευσής της είναι οι καταστάσεις της καθημερινότητας, αλλά και η ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων που τη συναρπάζουν (το χειρόγραφο του τελευταίου έργου του Αλμπέρ Καμύ, για παράδειγμα), παρακινώντας τη να αρχίσει και η ίδια να γράφει. Αν και εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να αδιαφορήσει για τις πολιτικές εξελίξεις, δεν τις αφήνει να την επιβαρύνουν σε κανέναν τομέα, διότι δεν είναι πολιτικός, αλλά καλλιτέχνις και θεωρεί δικαίωμά της το να αισιοδοξεί και να χαίρεται τη δουλειά και τη ζωή της. Τόσο εκείνη όσο και ο Λένι πιστεύουν στην έμφυτη καλοσύνη των ανθρώπων και στο ότι κάποτε «θα ανυψωθούμε προς το φως». Σχετικά με την πρόσφατη αποχώρηση της Αγγλίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αποδίδουν το γεγονός σε «εθνικό εγωκεντρισμό» και πεσιμισμό, ελπίζοντας ωστόσο πως θα υπάρξει η δυνατότητα αλληλοκατανόησης και συνεργασίας στο μέλλον.
Η Πάτι αναφέρθηκε ακόμα στα δύσκολα παιδικά της χρόνια, τότε που ήταν ένα ασθενικό κοριτσάκι από πολύ φτωχή οικογένεια και η μητέρα της πάσχιζε με κάθε τρόπο να την κρατήσει στη ζωή. Παρόλο που έχει γίνει πλέον υπεύθυνο άτομο ως μητέρα και γιαγιά, εξακολουθεί να κρύβει μέσα της έναν Πίτερ Παν: παραμένει ένα παιδί (η αγαπημένη της ηλικία είναι τα 11 χρόνια) που λατρεύει τα μπισκότα – το ίδιο και ο Λένι. Η αγάπη τους για τη μουσική διατηρεί το πνεύμα τους νεανικό και πυροδοτεί την εφηβική ορμή των ζωντανών τους εμφανίσεων. Σχολιάζοντας τη «χρυσή εποχή» της πληθώρας μεγάλων συγκροτημάτων όπως οι Ramones και οι Talking Heads, που μεσουράνησαν σχεδόν ταυτόχρονα στη Νέα Υόρκη, η Πάτι παρομοίασε το φαινόμενο με την Αναγέννηση, σε συσχετισμό όμως με την άθλια οικονομική κατάσταση που επικρατούσε τότε στην Αμερική –τις θλιβερές έως επικίνδυνες συνθήκες διαβίωσης που διαμόρφωσαν τη συγκεκριμένη κουλτούρα– και σε αντιδιαστολή με τη σημερινή ευωχία. Η ίδια και ο Λένι μίλησαν επίσης για τις τέσσερις συναπτές δεκαετίες της συνεργασίας τους, τη γνωριμία με τον σύζυγο της Πάτι, τις φιλίες της με τον Ρόμπερτ Μέιπλθορπ, τον Τζιμ Κάρολ και τον Λου Ριντ, το χαμό αγαπημένων τους προσώπων από αρρώστιες και καταχρήσεις και το πόσο αισθάνονται τυχεροί και προνομιούχοι που είναι ζωντανοί και υγιείς και έχουν τη δυνατότητα να συνομιλούν με φιλικά τους άτομα.
Τι φοβάται περισσότερο απ’ όλα η Πάτι Σμιθ; Συνήθως αρνείται να επιτρέψει στο φόβο να τη χειραγωγεί και να ορίζει τη ζωή της, είτε καλλιεργούμενος από την κυβέρνηση της χώρας της είτε από οπουδήποτε αλλού. Το μόνο που πραγματικά την κάνει να παραλύει από τρόμο είναι η σκέψη ότι τα παιδιά της μπορεί να κινδυνεύσουν και συμπάσχει με όλες τις μητέρες της γης που για ποικίλους λόγους βρίσκονται σε παρόμοια θέση.
Σε ερώτηση για τις δυο συναυλίες τους στην Αθήνα, η Πάτι και ο Λένι αποκάλυψαν ότι σκοπεύουν να παίξουν τα κομμάτια του πρώτου τους άλμπουμ, «Horses», με την ίδια ακριβώς σειρά που ακούγονται στο δίσκο – μια πρόκληση που τους εμπνέει, τους διασκεδάζει και τους δίνει την ευκαιρία να διοχετεύσουν στη σκηνική τους παρουσία το πάθος της πρώτης εκτέλεσης αλλά και το αυτοσχεδιαστικό τους δαιμόνιο. Δεν θα έλεγαν πως οι νεότεροι μουσικοί είναι λιγότερο ριψοκίνδυνοι από τους «παλιούς», μια και η κάθε γενιά αντικατοπτρίζει τη δική της εποχή – η ίδια και ο Lenny είδαν το ροκ εν ρολ να γεννιέται, μεγάλωσαν μ’ αυτό και επηρεάστηκαν ως προς την παγίωση του τραγουδιστικού τους ύφους. «Τότε δεν είχαμε κινητά τηλέφωνα, υπολογιστές και διαδίκτυο, παρά μόνο ραδιόφωνο και δίσκους βινυλίου: η ομορφιά και η απλότητα του τρόπου αυτού επικοινωνίας συνέδεαν πιο στενά τον κόσμο και τα κοινά του οράματα μέσα από τη μουσική και την τέχνη. Τώρα η τεχνολογία κυριαρχεί σε όλους τους τομείς και παρά τη φαινομενική διευκόλυνση των επικοινωνιών, οι άνθρωποι έχουν όλο και λιγότερη επαφή μεταξύ τους. Η νέα γενιά μόλις αρχίζει να αντιλαμβάνεται τη δύναμη των σύγχρονων μέσων και να μαθαίνει να τη χρησιμοποιεί. Οι προηγούμενες γενιές καλό είναι λοιπόν να μην την επικρίνουν, αλλά να της απλώσουν το χέρι και να τη στηρίξουν, μια και σήμερα καραδοκούν κίνδυνοι και λάθος δρόμοι που δεν υπήρχαν παλιότερα».
Κλείνοντας τη συνέντευξη, η Πάτι ενδιαφέρθηκε για την κατάσταση στην Ελλάδα και μας διαβεβαίωσε ότι μας σκέφτεται και είναι μαζί μας, προτού απαγγείλει απ’ την αρχή ως το τέλος τους στίχους του εμβληματικού τραγουδιού «People Have the Power» (της ίδιας και του συζύγου της Φρεντ «Σόνικ» Σμιθ, από το άλμπουμ του 1988 «Dream of Life»). Στίχοι που μέσα στο κλίμα των ημερών αφήνουν μια γλυκόπικρη γεύση – όπως και τα λευκά μαλλιά γύρω απ’ το ακόμα νεανικό, αμακιγιάριστο πρόσωπο της πάλαι ποτέ ανένδοτα μαχητικής επαναστάτριας.
