«Τα καράβια μου καίω»
Πριν από κάμποσο διάστημα, σε μιαν εκπομπή της πολύ καλής σειράς του Στην υγειά μας, ο Σπύρος Παπαδόπουλος παρουσίασε τη νέα τραγουδίστρια Νατάσα, με την εντυπωσιακή εσωτερική ενέργεια και φωνή. Στη συντροφιά ήταν και ο Νίκος Πορτοκάλογλου. Τραγούδησε και δύο τρία από τα καλύτερα τραγούδια του. Ένα ήταν το «Τα καράβια μου καίω». Είπε ο Πορτοκάλογλου πως το έγραψε περίπου πριν από είκοσι χρόνια, όταν κι αυτός, για άλλους, προσωπικούς λόγους, βρέθηκε μπροστά στο δίλημμα που έχουν πολλοί νέοι σήμερα, να φύγουν απ’ την Ελλάδα ή να μείνουν. Τελικά, όπως λέει και στο τραγούδι του, αποφάσισε να μείνει σ’ αυτή τη σταυρωμένη πατρίδα, που μολοντούτο εκπέμπει μιαν αχτίδα. Το άκουγα και το απολάμβανα αισθητικά και βαθύτερα ιδεολογικά, όπως το τραγουδούσε με την ιδιόρρυθμη φωνή του. Κι ακόμα βεβαιωνόμουν πως άκουγα ένα τραγούδι που είναι αυθεντικά πατριωτικό, που θα πρέπει να τραγουδιέται από τους νέους στις σκοτεινές αυτές ημέρες, έκφραση αντίστασης στην απελπισία που έσπειρε το από σκοπιμότητα ή από καθαρή ανοησία συντελεσμένο ξεπούλημα της πατρίδας μας στους ξένους «εμπόρους των εθνών», όπως θα έλεγε ο Παπαδιαμάντης.
Ο τίτλος του τραγουδιού έφερε στο νου μου μιαν από τις πρώτες συλλογές του Μηνά Δημάκη, από τους πιο ευαίσθητους ποιητές, όπως τους είπαν, του άγχους, που διακρίθηκαν κυρίως στις δύο τρεις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες: «Κάψαμε τα καράβια μας» (1946). Αρχίζει έτσι: «Κάψαμε τα καράβια μας και χαρίσαμε στάχτη στη θάλασσα / Και ανταλλάξαμε θάλασσα με μια φούχτα ασάλευτη γη / Κάψαμε τα καράβια μας και ριζώσαμε δέντρα στο χώμα / Και ονειρευόμαστε».
Αυτό το ρίζωμα στο χώμα ενός υπαρξιακά αγχώδους ποιητή που ανταλλάσσει την αεικίνητη θάλασσα με μια φούχτα ασάλευτη γη, εκφράζει μάλλον κάτι αμφίσημο, μια βασανιστική ανακυκλούμενη μετάθεση από την κίνηση στην ακινησία, όπου η μόνη διέξοδός του είναι να ονειρεύεται.
Αλλά ο τίτλος της συλλογής ανακαλεί κι ένα από τα πιο συγκινητικά συμβάντα, που περιγράφει ο Βιργίλιος στο πέμπτο βιβλίο της Αινειάδας. Οι γυναίκες των Τρώων, οι οποίοι μετά τον αφανισμό της πόλης τους αναζητούν ήδη εφτά χρόνια τον τόπο όπου θα στήσουν τη νέα πατρίδα τους, την Ιταλία, που είναι σαν να τους «φεύγει» συνέχεια, απελπισμένες από τον δίχως τέλος θαλασσοδαρμό, αποφασίζουν να κάψουν τα πλοία, για να αναγκάσουν τους άντρες να παραιτηθούν από το μάταιο (όπως νομίζουν) ταξίδι. «Όλες μαζί με μια φωνή παρακαλούν για μια πόλη», γράφει ο Βιργίλιος. Και με τον πόθο τους αυτόν για πατρίδα ταιριάζει το τόσο όμορφο τραγούδι του Πορτοκάλογλου!
