«Άγιος Αγαπητικός και άγιος Μισητικός»
του Μ. Γ. Μερακλή
Η Εταιρεία SuperMarkets Χαλκιαδάκη, που εδρεύει στο Ηράκλειο, εδώ και χρόνια εκδίδει το τρίμηνο περιοδικό ΥπερΧ. Είναι μια άριστη εκδοτική προσπάθεια, με σύμβουλο τον πολύ γνωστό στην Κρήτη και ευρύτερα στην Ελλάδα δημοσιογράφο Νίκο Ψιλάκη, συγγραφέα και πολύτιμων βιβλίων για το λαϊκό πολιτισμό (για το ψωμί και τα γλυκίσματα στην Ελλάδα, μαζί με τη σύζυγό του Μαρία, για τις τελετουργίες στις διάφορες εποχές του χρόνου), που παρακολουθεί τα φαινόμενα από την παλιότερη παράδοσή τους έως τις μέρες μας. Ανάλογα θέματα δημοσιεύονται και στα τεύχη του περιοδικού, συνοδευόμενα από πλήθος σπάνιας ευαισθησίας, ομορφιάς και ακρίβειας φωτογραφιών, που και αυτές είναι έργο του ίδιου και, κυρίως, της κόρης του Έφης. Οι φωτογραφίες που κατέχουν το ήμισυ σχεδόν της έκτασης των σελίδων, αποτελούν, και μόνες τους, ένα από τεύχος σε τεύχος εμπλουτιζόμενο άλμπουμ, που αξίζει να το έχει κανείς. Το περιοδικό διανέμεται δωρεάν. Καλοί συνεργάτες συντροφεύουν το Ψιλάκη. Ανάμεσά τους και ο επίτιμος διδάκτωρ της Σχολής Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης λαογράφος Γιώργος Αικατερινίδης.
Σ’ ένα από τα πρόσφατα τεύχη (αρ. 62, άνοιξη 2012) εντόπισα κάτι που θυμίζει τον πολύ της μόδας σήμερα δυτικόν άγιο Βαλεντίνο. Η Έφη Ψιλάκη πήγε στην Κύπρο (δεν περιορίζεται λοιπόν η ύλη του περιοδικού αποκλειστικά στην Κρήτη), στην Κάτω Πάφο όπου, άλλοτε, κοντά στη λεγόμενη Πέτρα του Διγενή, σε κάποια ερειπωμένα κτίσματα «κατέφευγαν» οι ερωτευμένοι ή όσοι επιθυμούσαν ν’αλλάξουν τη γνώμη των γονιών τους σχετικά με το γάμο τους ή και να προκαλέσουν αποστροφή κι ερωτική αντιπάθεια («μισήθρα» τα έλεγαν αυτά οι λόγιοι). Πήγαιναν στα ερείπια εκείνα, έπαιρναν λίγη σκόνη από μια πέτρα και την έριχναν κρυφά στο ποτήρι ή το φαγητό, προσδοκώντας το αποτέλεσμα, ανάλογα με τη διατύπωση της ευχής τους. Φαντάζονταν πως εκεί είταν κάποτε ο χώρος, όπου έζησαν ο άγιος Αγαπητικός και ο άγιος Μισητικός. Τους αγίους «συνάντησε» και στο χωριό Πάνω Αρόδες της Πάφου. Ναούς δικούς τους δεν είχαν. Καμιά αναφορά σ’αυτούς από την Εκκλησία δεν υπάρχει. Όλα τα έπλασε η λαϊκή φαντασία. Δύο λάρνακες ρωμαϊκής πιθανώς εποχής έξω από την ενοριακή εκκλησία τις ονόμασε: «Αϊ- Αγάπης» (ή «Αϊ- Αγαπήτης», αυτή είναι σχεδόν ακέραια), «Αϊ- Μισητής». Όποιος ήθελε τη βοήθεια του πρώτου, πήγαινε νύχτα, άναβε κερί κι έμπαινε για μια στιγμή μέσα στη λάρνακα. Έκοβε ένα κομματάκι από αυτή, το κοπάνιζε και το ’κανε ψιλή σκόνη, για την ίδια χρήση. Προηγουμένως όμως το άτομο που ενεργούσε, πριν μπει στη λάρνακα, έπρεπε να πάει μέσα στην εκκλησία του αγίου Καλανδίωνος, να προσφέρει λάδι και κερί, να προσκυνήσει τις (άσχετες βέβαια) εικόνες παρακαλώντας τον άγιο Αγάπη να βοηθήσει. Η Ψιλάκη φωτογράφισε τις δύο λάρνακες, την εκκλησία του χωριού, την εικόνα του τοπικού αγίου Καλανδίωνα, με τον οποίο ταύτιζαν τον άγιο Αγάπη ή Αγαπητικό.
Δεισιδαιμονίες. Όμως αυτές μετρίαζαν την ξέφρενη τώρα, σαρωτική πολλών χρήσιμων αγαθών, ανάπηρη «ανάπτυξη».
