Παλαιότερα, ανάμεσα στις διάφορες λαϊκές προκαταλήψεις, υπήρχε κι εκείνη ότι οι μαθήτριες δεν ήταν καλές στα μαθηματικά και τα άλλα συναφή μαθήματα, όπως τα αγόρια. Δεν ήξερα αν αυτή ήταν η αιτία που εμείς πηγαίναμε σε σχολεία θηλέων και εκείνα στων αρρένων. Στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, που μαθαίναμε την προπαίδεια, 3x7, 7x9, κ.λπ., όλα τα κορίτσια τη λέγαμε απέξω κι ανακατωτά. Ξαφνιαζόμουν συχνά όταν καμιά γειτόνισσα έλεγε στον παντοπώλη, τόσο ρύζι, τόση ζάχαρη, τόσο αλεύρι, κάνουν 7,90 ή 6,72 δραχμές ή κάτι παρόμοιο, χωρίς να κρατάνε χαρτί και μολύβι, αλλά περιμένοντας τα ρέστα.

Προσωπικά, μου άρεσε η κοσμογραφία και η γεωμετρία. Αργότερα, ήρθε το μάθημα της Ιστορίας. Μου άρεσαν τα αρχαία ονόματα των βασιλιάδων, των βασιλισσών, του Ετεοκλή και του Πολυνείκη, και όταν διάβαζα κάποιο καινούργιο όνομα, έψαχνα στα βιβλία την ιστορία τους. Θα μου άρεσε η ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αλλά με ενοχλούσε, κάπως, ο τίτλος «κατακτητής» που τον ακολουθούσε.

Αυτό που με στενοχωρούσε στην Ιστορία ήταν οι πόλεμοι. Αναρωτιόμουν αν θα υπήρχε χωρίς αυτούς. Το καταφύγιό μου ήταν ο Χρυσούς Αιώνας του Περικλή, η επίσκεψη στην Ακρόπολη, ο Φειδίας, ο Πραξιτέλης, και θα διάβαζα πιο συστηματικά την Οδύσσεια και την Ιλιάδα αν δεν είχαν τόσες πολεμικές ανταποκρίσεις, τόσες εξορίες, τη Μήδεια και την Εκάβη.

Μου διέφευγε η οικονομία εκείνων των εποχών, παρότι είχα μάθει τη λέξη μνας, αλλά όχι η απόκτησή της, η αποταμίευσή της και η κατανάλωσή της. Ακόμα και από τη θρησκευτική ιστορία είχα μια έμμονη ερώτηση, δεν την υπέβαλλα σε κανέναν: Τι θα τα έκανε τα τριάντα αργύρια ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, αν δεν είχε κρεμαστεί;

Τελικά συνέδεα, κατά κάποιον τρόπο, το χρήμα με την εξουσία, την προδοσία και τον πόλεμο.

Η μεγάλη στροφή έγινε με τη λογοτεχνία. Διαβάζοντας μάθαινα γεωγραφία, Ιστορία, παλατιανές ίντριγκες, ανθρώπινες συμπεριφορές, αισθήματα και συναισθήματα, την πείνα και την απληστία, τις πολιτικές ιδεολογίες, τις πηγές τους και τις κατευθύνσεις τους, τις επαναστάσεις και τις αντεπαναστάσεις. Χρειάστηκαν δεκαετίες για να τα τυλίξω όλα αυτά μέσα σε μια μεμβράνη σαν ένα ρόδι, και να ανασύρω κάθε φορά που εμφανιζόταν μια καμπή, του ύψους ή του βάθους, ένα σπυρί του και να βρω τη συνοχή του ή τη μοναδικότητά του. Δεν τα κατάφερνα, μου έλειπαν τα εργαλεία. Κατέφευγα στα βιβλία, στην ποίηση, στο θέατρο.

Σε κάποιο ράφι στεκόταν όρθιος, με σκληρά εξώφυλλα, ο Johann Wolfgang von Goethe, ο γνωστός Γκαίτε, και τον πήρα στα χέρια. Τον άνοιξα και είδα τον τίτλο του έργου του. Οι πρώτες αράδες που διάβασα, από τον πρόλογο, ήταν χρονικά καθοριστικές: Ο Φάουστ, στη μορφή που τον ξέρομε σήμερα, δεν εμφανίστηκε πριν το 1808. Διάβαζα αποσπασματικά, αλλά ο πειρασμός μπήκε μέσα μου από την πρώτη σελίδα του έργου:

ΦΑΟΥΣΤ

ΠΡΕΛΟΥΔΙΟ ΕΠΙ ΣΚΗΝΗΣ

Μάνατζερ:
Εσείς οι δυο, που πολλές φορές βάλατε ένα χεράκι
βοηθείας, στις ανάγκες και τα βάσανα,
ελάτε, πείτε μου τις προσδοκίες σας
γι’ αυτή, την επιχείρησή μας, στη χώρα της Γερμανίας!
Μακάρι ο λαός να νιώθει ότι τον χειριζόμαστε καλά,
ειδικότερα αφού επιβιώνει και μου επιτρέπει να ζω κι εγώ.
Τα πόστα σας έχουν κρατηθεί, η αίθουσα της επιτροπής είναι πλήρης
και όλοι περιμένουν το δείπνο που θα τους προσφέρω.
Βρίσκονται ήδη εκεί, με περίεργα ανασηκωμένα φρύδια,
κάθονται σοβαροί κι ελπίζουν να εκπλαγούν.
Ξέρω πως κι ενός ακόμα από το Λαό η γεύση μπορεί να κολακέψει
κι όμως εδώ νιώθω μια τεράστια αμηχανία.
Σε αυτό που είναι συνηθισμένος ο λαός δεν είναι σπουδαίο πράγμα,
όμως, αλίμονο! Έχουν διαβάσει πάρα πολλά.
Τι να κάνουμε για να είναι όλα φρέσκα και καινούργια –
ένα σπουδαίο πράγμα, κι όμως να είναι ελκυστικό;
Γιατί είναι ευχαρίστησή μου να τους βλέπω να ξεσηκώνονται,
όταν στην αίθουσά μας το ρεύμα πάει τόσο γρήγορα
και με τρομερή, και συχνά με επαναλαμβανόμενη αναστάτωση,
στριμώχνονται να βγουν μπροστά από τη στενή εξώθυρα της χάριτος.
Ακόμα και με το φως της ημέρας, σπρώχνουν και μπουκάρουν μέσα
για να φτάσουν στον πάγκο του πωλητή, ένας αγωνιζόμενος οικοδεσπότης,
και όσο για το ψωμί, μαζεύονται γύρω γύρω από την πόρτα ενός φούρνου, εξαιτίας του λιμού,
που για να πάρουν ένα κουπόνι κόβουν και το λαιμό τους.
Αυτό και μόνο το θαύμα μπορεί να παρακινήσει τον Ποιητή
για τόσο διαφορετικούς ανθρώπους, φίλε μου, προσευχήσου, δείξε το.

Οι διάλογοι με προσέλκυαν, όσο διακεκομμένοι και αν ήταν. Όπως η ακόλουθη ατάκα:

Ποιητής:
Δεν καταλαβαίνεις πως μια τέτοια συναλλαγή υποβαθμίζει.
Πόσο δεν ταιριάζει καθόλου στον Καλλιτέχνη, τον περήφανο και τον αληθινό
η τσαπατσούλικη δουλειά που κάθε άξιος άνθρωπος ψάχνει
είναι, όπως καταλαβαίνω, το στοιχείο σας.

Μάνατζερ:
Μια τέτοια καταγγελία καθόλου δεν προσβάλλει.
Κάποιος που περιμένει αποτελέσματα
πρέπει να χρησιμοποιεί τα εργαλεία που ταιριάζουν καλύτερα.
Ας πούμε ότι σου δίνουν ένα μαλακό ξύλο να το σχίσεις
και τότε βλέπεις για ποιον γράφεις.
Και το χειρότερο είναι, πολλοί
μόλις που διάβασαν τον καθημερινό τύπο...
[...]
Κοίτα να μπερδέψεις το ακροατήριό σου.
Το να το ικανοποιήσεις είναι καθήκον –
Τι σε πονάει τώρα; Το να υποφέρεις ή το να χαίρεσαι;

Ποιητής:
Πήγαινε να βρεις κάποιον άλλο, πιο υπάκουο σκλάβο.

Εύθυμος-Άντριου:
Τότε στο έργο σου, κοίτα το ωραιότερο λουλούδι
που μάζεψε η νεολαία, για ν’ ακούσεις την αποκάλυψη!
Κάθε τρυφερή καρδιά, μ’ ευαίσθητη δύναμη
μασουλάει μελαγχολική τροφή από τα καμώματά σου...

Ποιητής:
Τότε δώσε μου πίσω τα χαρούμενα χρόνια
[...]
Ω, δώσε μου πίσω τη νιότη μου.

ΥΓ. Με ελάχιστες και ασήμαντες ελευθερίες στη μετάφραση.

Twitter