Τις τελευταίες εβδομάδες, περισσότερο από άλλες προηγούμενες φορές, ακούγοντας στην τηλεόραση διάφορους δημοσιογράφους, πολιτικούς, οικονομολόγους, αναλυτές και άλλους, σε συζητήσεις στα διάφορα τραπέζια, στρογγυλά ή παραλληλόγραμμα, ένιωθα να προκαλείται η νοημοσύνη μου, ή και ευρύτερα του κόσμου της Ελλάδας. Όσο αυτή η πρόκληση επαναλαμβανόταν, τόσο βεβαιωνόμουν ότι επεκτεινόταν σε όλο το τηλεοπτικό κοινό, που μιλάει και συνδιαλέγεται στη γλώσσα μας, τα ελληνικά.

Το ακροατήριο ήταν/είναι ένα μέρος του κόσμου μας, όπως κι εγώ μια μονάδα του. Όλο αυτό το διανοητικό θέμα που μ' έβαζε σε μια αμφιβολία και αμφισβήτηση ήταν η προτροπή του οποιουδήποτε ομιλούντος: Να το πούμε (πείτε) απλά για να το καταλάβει ο κόσμος.

Αυτό που λεγόταν ή λέγεται, συνήθως, είναι κάτι από αυτά που ακούμε και λέμε κι εμείς ο κόσμος, όπως μας αποκαλούν. Δεν επρόκειτο/πρόκειται για άλγεβρα ή σχέδια και αποτελέσματα της ΝΑΣΑ, αν και όταν μιλάει ο κ. Νανόπουλος, Πρόεδρος της Ακαδημίας, τα καταλαβαίνουμε όλα, όπως καταλάβαμε όταν είδαμε το ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε γύρω από το CERN και ακούσαμε τους νέους Έλληνες επιστήμονες, που είχαν αποφοιτήσει από το Μετσόβιο Πολυτεχνείο και τα ελληνικά πανεπιστήμια, που κάποτε ήταν και αυτοί μονάδες του κόσμου που πιθανόν να έβλεπαν, έστω και σε περιορισμένο χρόνο, τηλεόραση.

Αν κάποιος επιχειρήσει να μετρήσει τις λέξεις που χρησιμοποιούν οι καλεσμένοι –έχουν γίνει σχεδόν μόνιμοι– των διάφορων τηλεοπτικών καναλιών, και των πελατών στα καφέ, μπαρ ή σαντουιτσάδικα, ο αριθμός τους δεν έχει μεγάλη απόκλιση.

Ωστόσο, το ερώτημα δεν είναι αυτό, αλλά από πού προέρχονται αυτοί που το έλεγαν/λένε; Όχι από τον κόσμο στον οποίο ανήκουμε ή από μια ελίτ, που θεωρεί τον λαό μπροστά στην τηλεόραση με ανεπαρκή νοημοσύνη. Ή και αλλιώς, σε ποιους απευθύνονται; Από ποιες περιφέρειες, επαρχίες, πόλεις, κωμοπόλεις και χωριά προέρχονται, που οι άνθρωποι που κατοικούν σε αυτά δεν καταλαβαίνουν τι λέγεται στην τηλεόραση; Από ποιες οικογένειες προέρχονται; Ποια γλώσσα χρησιμοποιούν;

Αν οι βουλευτές είναι 300, πόσοι προέρχονται από την ελληνική επαρχία;

Κοίταξα ένα ράφι όπου στοιβάζονται βιβλία γλωσσολογίας. Είχα ξεχάσει ακόμα και τους τίτλους τους. Το πρώτο που έπιασα στα χέρια μου και άνοιξα με ξάφνιασε. Οι υπογραμμίσεις που είχα κάνει είχαν τόσο ξεθωριάσει, που μόνο θλίψη μπορούσαν να μου προξενήσουν για τα χρόνια που είχαν περάσει. Δεκαετίες.

Στο δεύτερο βιβλίο οι υπογραμμίσεις μού προξένησαν κάποια αισθήματα που δεν ήθελα να χαρακτηρίσω, ήταν σχεδόν όλες, σε λέξεις Greek... Greek... Greek grammar – τις βρήκα κάπως, το λιγότερο, εθνικές... αρνήθηκα να συμπληρώσω τη σκέψη μου, αν και δεν είναι άγνωστο ότι οι περισσότερες επιστήμες, θετικές και ανθρωπιστικές, χρησιμοποιούν έναν πολύ μεγάλο αριθμό ελληνικών λέξεων. Όμως, δεν έτυχε ποτέ ν' ακούσω έναν ομιλητή σε αγγλόφωνη τηλεοπτική συζήτηση να λέει, ας εξηγήσουμε στον κόσμο τι σημαίνει psychology-ψυχολογία, autonomy-αυτονομία, physics-φυσική, theory-θεωρία, astronomy-αστρονομία και εκατοντάδες άλλες, για να καταλάβει και ο κόσμος. Οι όροι έχουν υιοθετηθεί, ή ιθαγενοποιηθεί, αν είναι σωστός ο χαρακτηρισμός.

Σταμάτησα σε μια φράση: Η γνώση είναι ισχύς.

Τα περισσότερα βιβλία είχαν αναφορές στον Τσόμσκι.

Ήταν αδύνατο να συνεχίσω το ξεφύλλισμα των βιβλιίων γλωσσολογίας, γιατί εισχώρησε στο μυαλό μου μια πρόταση του ίδιου του Τσόμσκι, ο οποίος έχει διασυνδέσει, πολλές φορές, πολιτικά γεγονότα και γλώσσα, ότι η γλώσσα κουβαλάει και ένα φορτίο πολιτικό. Δεν ήταν έτσι ακριβώς τα λόγια του Τσόμσκι, που είναι γνωστός στην Ελλάδα από τα πολλά μεταφρασμένα βιβλία του, αλλά το νόημα αυτό ήταν.

Αν κάποιος επιχειρήσει να μετρήσει τις λέξεις που χρησιμοποιούν οι καλεσμένοι –έχουν γίνει σχεδόν μόνιμοι– των διάφορων τηλεοπτικών καναλιών, και των πελατών στα καφέ, μπαρ ή σαντουιτσάδικα, ο αριθμός τους δεν έχει μεγάλη απόκλιση. Αντίθετα, οι καλεσμένοι των καναλιών λένε πάρα πολύ συχνά στους συνομιλούντες, σχεδόν ενοχλητικά, εκφράσεις όπως: Κοιτάξτε να δείτε, προσέξτε, αυτό που θα πω είναι σημαντικό (το σημαντικό το έχουμε ακούσει και υπαίθρια και δεν ήταν καθόλου σημαντικό ή μπορεί να ήταν μια κοινοτοπία), ή δίνουν την εντύπωση πως μεταξύ τους δεν γίνεται διάλογος που να πηγαίνει, σωκρατικά, παραπέρα το θέμα, αλλά δίνουν ανταπαντήσεις στις ανταπαντήσεις, ή ότι δεν άκουσαν τι έλεγε ο συνομιλητής τους και λένε αυτό που ήταν προετοιμασμένοι να πουν.

Βέβαια, η γλώσσα είναι τόσο ζωντανή που κινείται διαρκώς και αυτό δεν αναφέρεται μόνο στα ελληνικά, αλλά γενικά σε αυτό το μέσο επικοινωνίας των ανθρώπων.

Ο Σαρτρ βρίσκει τη γλώσσα ανεπαρκή ως προς την έκφραση όλων των ανθρώπινων αισθημάτων, στιγμιαίων ή μονίμων, διαρκείας ή έντασης.

Το θέμα ανήκει στους γλωσσολόγους.

Twitter