Η ευρηματικότητα μπορεί να ανήκει κυρίως σ’ ένα άτομο, αλλά και σε μια ομάδα ή σε οποιονδήποτε άλλο φορέα, όμως αυτό που επακολουθεί είναι η υιοθέτηση του στοιχείου που εφευρέθηκε από έναν ή περισσότερους λαούς.

Φαντάζομαι το πρώτο στόμα που άνοιξε τον Οκτώβρη του 1940 και φώναξε «αέρααα» και από εκείνο το πρωί έγινε η κυρίαρχη λέξη ενός ολόκληρου λαού, του ελληνικού, που αντιστάθηκε ενάντια στον φασισμό του Μουσολίνι, υπερβαίνοντας τις ανισότητες. Μια μικρή λέξη που εξελίχθηκε σε μεγάλη ιστορία.

Τα χρόνια της οικονομικής κρίσης που βιώνουν τα τελευταία χρόνια οι χώρες του Νότου, όπως τις αποκαλούν, έχουν εφευρεθεί μικροί χαρακτηρισμοί, που εκφράζουν τη νοοτροπία της καθεμιάς από αυτές.

Στην Πορτογαλία, για παράδειγμα, η λέξη που χρησιμοποιείται για όσα τους προκάλεσε και προκαλεί η κρίση είναι grandollar, που σημαίνει «να αναγκάσεις έναν κυβερνητικό υπουργό να τραγουδήσει μια διαμαρτυρία από ένα επαναστατικό τραγούδι», και είναι στο καθημερινό λεξιλόγιο. Έγινε ακόμα και απειλή απέναντι στα παιδιά όταν δε θέλουν να υπακούσουν σε κάποια απλή εντολή των γονιών, όπως να πάνε να πλυθούν.

Οι Ιταλοί που παρακολουθούν τώρα την πορεία των σπρεντ μεταξύ της χώρας τους και της Γερμανίας μ’ ένα πάθος που εξαντλούσαν στο ποδόσφαιρο χρησιμοποιούν τη λέξη spreaddite, την οποία η καθημερινή τους εφημερίδα, Repubblica, ερμήνευσε ειρωνικά ως «εντατικοποίηση της δυσχέρειας εξαιτίας του υψηλού σπρεντ».

Στην Ισπανία, ακόμα και υψηλά ιστάμενα πρόσωπα της πολιτικής –και όχι μόνο ο λαός– ονομάζουν αυτούς που τους επισκέπτονται συχνά, όπως συμβαίνει και στην Ελλάδα, για την παρακολούθηση της εξέλιξης των υπαγορευμένων διά των μνημονίων εντολών για την οικονομία της χώρας «οι άνθρωποι με τα μαύρα».

Οι αλλαγές που έχουν επέλθει στη γλώσσα ήταν αρκετές και δυναμικές, ώστε η Ισπανική Βασιλική Ακαδημία να προσθέσει στο λεξιλόγιό της 200 λέξεις που έχουν πλέον διαφορετικό νόημα. Η επεξεργασία έγινε με τη βοήθεια ενός διαδικτυακού προγράμματος που έχει συλλέξει και που μετράει εκατομμύρια λέξεις, σε σχέση με τη συχνότητα που εκφράζονται από τα ΜΜΕ (τηλεόραση, ραδιόφωνο, Τύπος) και, όπως είπε ο Ντάριο Βιλανουέβα, γενικός γραμματέας της Ακαδημίας, και ένας από τα 46 μέλη της, τα οποία είναι κυρίως συγγραφείς, αλλά και επιστήμονες, ιστορικοί, οικονομολόγοι και δικηγόροι: «Η κρίση έχει μεγάλη πρόσκρουση στην κοινωνία και τη χρήση της γλώσσας της και κάνει τα μέλη της να μιλάνε για την οικονομία μ’ έναν τρόπο που δεν έχει σχέση με τη γλώσσα που μιλούσαν πριν από μερικά χρόνια».

Όμως η ισπανική γλώσσα δε μιλιέται μόνο στην Ισπανία, και η Ακαδημία προσέγγισε και τις Ακαδημίες των χωρών της Λατινικής Αμερικής, ή οπουδήποτε αλλού, για να εξαρμονίσουν τη γλώσσα, όπου κι αν μιλιέται.

Έχουν προσθέσει και την έκφραση: «Ο κίνδυνος της αύξησης του πριμ του χρέους μας αυξήθηκε μερικές μονάδες». Άλλοτε θα ήταν ακαταλαβίστικη.

Οι Ισπανοί, όπως και οι Έλληνες, που μάλλον ποτέ πριν από το 2008 δεν ήξεραν αυτούς τους όρους των χρηματιστηρίων, τους χρησιμοποιούν τώρα με μεγάλη ευκολία και συχνότητα.

Προφανώς, το θέμα είναι τόσο σοβαρό, που δεν το παράβλεψε ούτε η Γερμανία, η οποία πρόσθεσε στο λεξικό της 5.000 λέξεις και εκφράσεις που πηγάζουν από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα προγράμματα που συντάσσει και υποβάλλει στα μέλη της, ή σε κάποια από αυτά.

Όλη αυτή η συνειδητοποίηση της γλώσσας δε θα περνούσε απαρατήρητη και δε θα άφηνε αδρανή τη Γαλλία, που δεκαετίες πριν η γλώσσα της ήταν η δεύτερη γλώσσα των Ευρωπαίων εκτός των αποικιών της.

Εκφραστής των αλλαγών είναι ο κοινωνιολόγος Ντενίς Μιζέ (DenisMyzet) με το βιβλίο του Οι λέξεις της κρίσης, στο οποίο αναλύει τους όρους που μπόλιασαν τη γλώσσα με την πτώση της οικονομίας.

Ο ίδιος είπε: «Ο τρόπος που μιλάμε για την κρίση συμβάλλει στον πανικό και στην εθνική κατάθλιψη».

Όσο για τους Έλληνες, ο δημοσιογράφος RaphaelMinder, στο ίδιο άρθρο, δημοσιευμένο στους NewYorkTimes, τον περασμένο Ιούλιο, δίνει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Αν σε μια παρέα, σε κάποια ταβέρνα, κάποιος ζητήσει από τον σερβιτόρο τον λογαριασμό, για να τον πληρώσει, και οι υπόλοιποι αρνηθούν, αυτός λέει αινιγματικά: «Χρήματα υπάρχουν, θυμόσαστε;»

Ένας πολύ γνωστός υπαινιγμός, που δεν ξεχάστηκε και δε διέφυγε από κανέναν Έλληνα, ο οποίος ειπώθηκε από τον τότε πρωθυπουργό, στην Έκθεση της Θεσσαλονίκης, στα γενέθλια της κρίσης.

Οι αναφορές στις γλώσσες των χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχουν επηρεαστεί από την οικονομική κρίση είναι πολλές και ευρηματικές, και οι λαοί τις χρησιμοποιούν ενίοτε ειρωνικά αλλά πάντα αντιπροσωπευτικά ή και περιπαικτικά, όπως στην Πορτογαλία. Αν ένα κορίτσι φοράει μια πολύ κοντή φούστα –μίνι– τα αγόρια το ρωτάνε αν είναι τόσο κοντή εξαιτίας της οικονομικής κρίσης.

Συχνά, όταν διαβάζω κείμενα των οποίων αγνοώ κάποιους όρους, επιστημονικούς, οικονομικούς ή άλλους, ανακαλύπτω ότι τα λεξικά δεν είναι πάντοτε επαρκή και τότε καταφεύγω σε φίλους αντίστοιχων σπουδών να μου τους εξηγήσουν γιατί δε μου αρκεί μόνο η λεξικογραφική έννοια της λέξης.

Δεν είμαι υπέρ του πλαγιαρισμού, αλλά υπέρ των αναφορών και των εισαγωγικών «».

Twitter