Αυτό που διδασκόμασταν, άλλοτε, περί έθνους ήταν: Έθνος αποκαλείται το σύνολο εκείνων των ανθρώπων που μοιράζονται το ίδιο ιστορικό παρελθόν, μιλούν την ίδια γλώσσα, έχουν την ίδια θρησκεία, βιώνουν ένα κοινό παρόν και προσβλέπουν σ’ ένα βελτιούμενο μέλλον.

Με την παγκοσμιοποίηση και τις μετακινήσεις μεγάλων αριθμών μεμονωμένων ή ομαδικών οικονομικών μεταναστών, και την επακόλουθη αλλαγή που επιφέρεται διαρκώς στο δημογραφικό, τα πιο πάνω χαρακτηριστικά αλλοιώνονται σταδιακά ή με γοργότερους ρυθμούς.

Τα χρόνια της στρατιωτικής δικτατορίας, 1967-1974, στην Ελλάδα, το πρώτο καθημερινό μου μέλημα ήταν να πάρω τις εφημερίδες και να ψάχνω στην αρθογραφία και στις ειδήσεις το γράμμα G μήπως αναφερόταν στην Ελλάδα: Greece.

Εκείνη την προ διαδικτύου εποχή, δε διέθετα ούτε τηλεόραση ούτε ραδιόφωνο, παρά μόνο ένα πολύ μεγάλο κουτί –πικάπ– για δίσκους 73 στροφών, με κυρίαρχο τον Μπετόβεν, πηγές μας ήταν οι τυπωμένες σελίδες που κυκλοφορούσαν ανάμεσά μας, τους Έλληνες στο εξωτερικό, καθώς και οι επαφές μας και η ανταλλαγή πληροφοριών στις συναθροίσεις μας στις διάφορες αντιχουντικές οργανώσεις και επιτροπές.

Στη σημερινή εποχή όπου το διαδίκτυο μεταφέρει σχεδόν αυτοστιγμεί τα γεγονότα, απ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης, η ειδησεογραφία προσωπικά με παραπέμπει σε ιστορικές, πολιτικές και οικονομικές μελέτες, που ερμηνεύουν τις αιτίες και την εξέλιξή τους.

Επιρρίπτοντας στις Ηνωμένες Πολιτείες τις περισσότερες ευθύνες για τους πολέμους, ας περιοριστούμε στον αιώνα που προηγήθηκε και στη δεύτερη διανυόμενη δεκαετία του 21ου, που διεξήχθηκαν και διεξάγονται πέρα από τα δικά τους σύνορα, τις οικονομικές αστάθειες, τους χρηματιστηριακούς όρους, την άνοδο και την κάθοδο των δεικτών, την εκμετάλλευση φυσικών πηγών και ανθρώπινου δυναμικού, νιώθω την ανάγκη για περισσότερη μάθηση.

Από τον πρόλογο ακόμη του βιβλίου Η δημοκρατία εν δράσει – Μια θεραπεία για τον καπιταλισμό του Αμερικανού πανεπιστημιακού καθηγητή, οικονομολόγου και συγγραφέα Ρίτσαρντ Γουλφ (DemocracyatWork– ACureforCapitalismbyRichardWolff) στο υποκεφάλαιο «Η πολιτική δυσλειτουργία χειροτερεύει την οικονομική δυσλειτουργία», με την παρατιθέμενη παράγραφο,

Η απουσία μιας αριστερής δύναμης από τη βάση έχει φέρει τις ΗΠΑ σε μια σοβαρή κρίση αλλά χωρίς καμιά κυβερνητική επέμβαση επαρκή να καταφέρει μια πλατιά οικονομική ανάκαμψη. Αντίθετα, συνέχισε την επικρατούσα τάση στη νεοφιλελεύθερη και νεοκλασική οικονομία, που αντιτίθεται στην κυβερνητική επέμβαση, εξαρχής…

ο αναγνώστης υποθέτει μια άλλη ερμηνεία για την οικονομική κρίση.

Το περιεχόμενο του βιβλίου αποτελείται από τρία μέρη:

Πρώτο Μέρος: Ο καπιταλισμός σε βαθιά κρίση με υποκεφάλαια

Δεύτερο Μέρος: Τι πρέπει να γίνει; με υποκεφάλαια

Τρίτο Μέρος: Αυτοκατευθυνόμενη επιχειρηματικότητα εργατών ως θεραπεία με υποκεφάλαια.

Η ανάγνωση τέτοιων θεωρητικών κειμένων, παρ’ όλη τη σαφήνειά τους, απαιτεί μια ιδιαίτερη προσοχή, επιστράτευση σχετικών γνώσεων των όρων ή άλλων ιστορικών εξελίξεων που επηρέασαν ή διαμόρφωσαν τη σύγχρονη πολιτική και οικονομική πραγματικότητα κατά περιοχή.

Υπάρχουν στιγμές που σταματάω το διάβασμα και αναρωτιέμαι πόσοι από τους όρους που αναφέρονται στα κείμενα ή διακρατικές συμφωνίες ή τα αποτελέσματά τους μου είναι γνωστά από άλλα αναγνώσματα, εμπειρίες, ή το μάθημα «Από τον Αριστοτέλη μέχρι σήμερα», που παρακολούθησα σ’ ένα κολέγιο της Νέας Υόρκης, τα χρόνια της χούντας, προς χάρη της σελίδας μου στον Ελληνικό Ταχυδρόμο – Μοντρεάλ, Καναδά, όπως:

Η Βορειοαμερικανική Συμφωνία για την Ελεύθερη Αγορά (TheNorthAmericanFreeTradeAgreementNAFTA) –ίσως να έχει αποδοθεί διαφορετικά στη γλώσσα μας–, που υπογράφηκε από τον πρόεδρο Κλίντον το 1994, διευκόλυνε τις αμερικανικές εξαγωγές πολλών εκατομμυρίων και επενδύσεις στο Μεξικό. Αυτό κατέστρεψε εκατομμύρια μεξικάνικα νοικοκυριά, ιδίως αγροτών και μικροεπιχειρηματιών, που αντιμετώπιζαν ανομολόγητες οικονομικές δυσκολίες, εκτός αν μετανάστευαν…

Είχα επισκεφθεί το Μεξικό και το είχα αγαπήσει. Ήθελα να χαθώ ανάμεσα στο λαό του, και ας μ’ έψαχναν οι δικοί μου διά μέσου του Ερυθρού Σταυρού.

Όταν γύρισα στην Ελλάδα, το ανέφερα στη μητέρα μου και τρόμαξε.

Της μίλησα για τη φύση της χώρας, και παρ’ όλη την άγνοιά μου γύρω από την αγροτική παραγωγή, για τα οπωροφόρα δέντρα της και τη γη της.

«Και γιατί είναι τόσο φτωχοί και πεινάνε;» με είχε ρωτήσει.

Συνέχισα τα διάβασμα αναζητώντας ένα άλλο G, και το βρήκα, αν και μερικές φορές με παρέσυρε στο GreatDepression.

Η Ελλάδα, μια μάλλον φτωχή και μικρή χώρα, είχε ήδη μια χρεωμένη κυβέρνηση όταν η κρίση την ανάγκασε να συνάψει περισσότερα δάνεια… Ωστόσο η Ελλάδα είχε ίσως τα πλέον οργανωμένα και δυναμικά εργατικά σωματεία και αριστερά πολιτικά κόμματα στην Ευρώπη…

Ακόμα χειρότερα, η αύξηση της φορολογίας και η κατάργηση δημοσίων θέσεων εργασίας και υπηρεσιών…

Ένιωσα μέσα μου μια κάθετη κατάρρευση. Αυτό που κατέρρεε ήταν μια πραγματικότητα που γινόταν θρύψαλα. Άφησα το βιβλίο και ακούμπησα οριζόντια το χέρι μου στο μέτωπό μου.

Οι διαπιστώσεις ήταν γνωστές, αφού τις βιώνουμε, όμως αυτό δεν εμπόδιζε κανένα δάχτυλο να δείχνει τις πληγές του σώματος που πάσχει.

Προφανώς, ουδείς σύγχρονος οικονομολόγος που συγγράφει ένα βιβλίο για τη Δημοκρατία εν Δράσει μπορεί να παραβλέψει την Ελλάδα, και η αναφορά της λέξης «Δημοκρατία» στον τίτλο του κάθε άλλο παρά τυχαία είναι. Πρόκειται για μια συνειδητή επιλογή, όχι μόνο σε σχέση με το λίκνο της (το ύφος της γραφής δεν είναι συναισθηματικό), σε όσες παραγράφους, λίγες ή περισσότερες, επεκτείνεται, αλλά για να εδραιώσει κάποιες παρατηρήσεις του.

Προσπαθούσα να ξεδιαλύνω τα δικά μου συναισθήματα: θλίψη, ταπείνωση, απαισιοδοξία, αβεβαιότητα ή άλλα.

Θα μπορούσε κάποιος πιο ειδικός αναγνώστης να έχει τις αντιρρήσεις του σε κάποιες παραθέσεις απόψεων, όπως κι εγώ, αλλά αυτό δεν αφαιρεί καθόλου τη σπουδαιότητα του εν λόγω βιβλίου.

Οι γνώσεις του συγγραφέα, Ρίτσαρντ Γουλφ, και οι πεποιθήσεις του είναι εκφρασμένες και διαπιστωμένες. Οι θέσεις του και οι δράσεις του τον έχουν κατοχυρώσει όχι μόνο στις ΗΠΑ, αλλά και στις χώρες στις οποίες έχουν μεταφραστεί τα έργα του καθώς και στη δική μας, και ελπίζω και αυτό το χρήσιμο βιβλίο να εμφανιστεί μεταφρασμένο στις προθήκες των δικών μας βιβλιοπωλείων.

Καλή ανάγνωση.

ΥΓ.: Κάηκε το σταφύλι γλυκό που επιχειρούσα να κάνω.

Twitter