«Προσομοιώσεις του παρελθόντος»
«Ουδέν καινόν»... Τι σοφή ρήση! Δεν είναι μόνον το σπήλαιον του Πλάτωνος και η φιλοσοφία του που διαχωρίζει το αισθητό από το πραγματικό, τον υλικό δηλαδή κόσμο, τις μιμήσεις, από εκείνον των ιδεών, των αρχετύπων, φιλοσοφία όπου κρηπιδώθηκε η ιδέα του matrix, αλλά στο παρελθόν υπήρχαν προσομοιώσεις1, δημιουργήματα της φαντασίας, όπως αυτές που μας προσφέρει η ανάπτυξη της τεχνολογίας. Σήμερα βλέπουμε τις αναπαραστάσεις παλαιών μαχών (λ.χ. του Μαραθώνος) και πολιτισμών, προσομοιώσεις των αληθινών γεγονότων, αλλά διαβάζουμε για τις προσομοιώσεις του παρελθόντος.
Στα φοιτητικά μου χρόνια είχα συναντήσει μία ωραία παρατήρηση αλλά δεν θυμάμαι την προέλευσή της: «Ο Όμηρος έχει φαντασία και ο Βιργίλιος ευαισθησία.»
Αληθώς ο ποιητής Βιργίλιος έχει ευαισθησία, γι’ αυτό και συνέλαβε «τα δάκρυα των πραγμάτων.» Στο τρίτο βιβλίο της Αινειάδος του υπάρχει μία προσομοίωση: Ο ήρωας Αίνείας και οι σύντροφοί του παραπλέουν τις ακτές της Ηπείρου και φθάνουν στην πόλη Βουρθρωτό. Σήμερα το Βουρθρωτό είναι όρμος κοντά στους Αγίους Σαράντα, τμήμα της βορείου Ηπείρου, θαυμάσιος αρχαιολογικός χώρος.2 Η ετυμολογία της λέξης από το βους και θρώσκω ή θόρνυμι, που σημαίνει πως στην χώρα υπήρχαν πλούσια βοσκοτόπια ή από το βους και τιτρώσκω, από το βόδι που ξέφυγε μισοπληγωμένο από την θυσία του Έλενου και πέθανε στην ξηρά.
Όταν φθάσαμε στην πόλη του Βουρθρωτού ακούσαμε την φήμη, λέγει ο Αινείας, πως η Ανδρομάχη ήταν τώρα νυμφευμένη με τον γιο του Πριάμου, τον μάντη Έλενο. Ο ήρωας (στο κείμενο συνεχίζεται η αφήγησή του σε πρώτο πρόσωπο) συγκινημένος θέλησε να συναντήσει τον Έλενο και να μάθει τις περιπέτειές του. Προχωρώντας λοιπόν μακριά από το λιμάνι βλέπει τυχαίως την Ανδρομάχη σε ένα άλσος, κοντά στο ρεύμα του «εικονικού» Σιμόεντος, όπου προσέφερε τις ετήσιες ευωχίες και τα πένθιμα δώρα, επικαλούμενη τις ψυχές των νεκρών στο κενοτάφιο του Έκτορος και στους δύο βωμούς, τους φτιαγμένους από τα δάκρυά της.
«Είναι υποβλητικό το μεταβαπτισμένο σε τρωικό ηπειρωτικό αυτό τοπίο. Ο ψεύτικος Σιμόεις είναι και δεν είναι ψεύτικος, ο άδειος από τον Έκτορα τάφος είναι και δεν είναι άδειος.»3
Στην εικονική της πραγματικότητα, στην προσομοίωσή της, η Ανδρομάχη τρομάζει όταν αντικρίζει τον Αινεία και τον ρωτά σαστισμένη αν είναι πραγματικός ή πλάσμα της φαντασίας. Στο τέλος μετά τον διάλογο και τις ερωταποκρίσεις τους φθάνει και ο Έλενος, για να τους οδηγήσει στα ανάκτορα, χύνοντας άφθονα δάκρυα.
«Προχωρώ και αναγνωρίζω..» συνεχίζει ο Αινείας. Τι αναγνωρίζει; Στην προσομοίωση, που τώρα όλοι παγιδεύονται, αναγνωρίζει την μικρή Τροία και τα Πέργαμα τα προσομοιωμένα προς τα μεγάλα Πέργαμα, το ξερό ρυάκι με την επωνυμία του ποταμού Ξάνθου, και αγκαλιάζει τις παραστάδες των Σκαιών πυλών.
Η προσομοίωση στην Αινειάδα έχει πηγή την αγάπη και την νοσταλγία της πατρίδος.
Μία άλλη προσομοίωση βασίζεται στην θρησκευτική πίστη με πηγή την ευλαβική φαντασία του στάρετς Σεραφείμ του Σάρωφ.4 Στο δάσος του Σάρωφ έζησε ο άγιος ολομόναχος πάμπολλα έτη. Επειδή όμως βρισκόταν μακριά από την Παλαιστίνη, όπου έζησε ως άνθρωπος ο Χριστός, δημιούργησε μία προσομοίωση των ‘Αγίων Τόπων, για να προσεύχεται. Ένα μέρος το ονόμαζε Ναζαρέτ και εκεί έψελνε τους χαιρετισμούς στην Θεομήτορα, αλλού όπου υπήρχε μία σπηλιά ήταν η Βηθλεέμ και έψελνε τον Όρθρο, σε ένα ύψωμα του λόφου διάβαζε την επί του όρους ομιλία ενώ σε μία λαγκαδιά το Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο. Όλα υπήρχαν εκεί, επινοημένα από τον άγιο: το όρος Θαβώρ, ο Γολγοθάς και η Γεσθημανή.
Φαίνεται πως μόνον δυνατά συναισθήματα, όπως η αγάπη για την πατρίδα και την θρησκεία, καθώς και σπανία ευαισθησία οδηγούν τον άνθρωπο στην δημιουργία προσομοιώσεων.
Σημειώσεις:
1.Τον όρο στη γενική πληθυντικού «προσομοιώσεων» (σ.74) χρησιμοποιεί ο Μ. Γ. Μερακλής στο θαυμάσιο βιβλίο του Βιργιλίου Αινειάς, μια ανάγνωση, εκ. Γαβριηλίδης 2005
2.Ελένη Λαδιά Φυσιογνωμίες Τόπων, εκ. Εστίας 1992
3.Βιργιλίου Αινειάς, βιβλίο Γ, μτφρ, και σχόλια Δ.Γ. Γεωργοβασίλη εκ. Δημ. Ν. Παπαδήμα 1983 και Μ. Γ. Μερακλής Βιργιλίου Αινειάς, μια ανάγνωση.
4.Αρχιμανδρίτου π. Λαζαρου Μουρ, Ο άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ εκ. Άθως 2009 και Φώτη Κόντογλου Γίγαντες Ταπεινοί, εκ. Ακρίτας 2000
