«Ένα λεπτό ράδιο» του Γιώργου Χουλιάρα
Όταν ήμουν μικρός, νόμιζα ότι το ράδιο, όπως τότε έλεγαν το ραδιόφωνο, το είχε ανακαλύψει η Μαντάμ Κιουρί, η γεμάτη ακτινοβολία αυτή Πολωνέζα με γαλλική υπηκοότητα που πράγματι απομόνωσε τα στοιχεία πολώνιο και ράδιο και επινόησε τον όρο ραδιενέργεια, από επιπτώσεις της οποίας και πέθανε. Ήταν η πρώτη γυναίκα και η μόνη που τιμήθηκε δύο φορές με Βραβείο Νομπέλ σε διαφορετικές επιστήμες.
Μαθητής γυμνασίου στη Θεσσαλονίκη αργότερα, όταν γνώρισα τον ακτινολόγο και ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη, άρχισα να αντιλαμβάνομαι τις διαγνωστικές, θεραπευτικές, αλλά και επικίνδυνες ιδιότητες της ακτινοβολίας της ποίησης.
Αμέσως μετά το γυμνάσιο, φτάνοντας με μια υποτροφία στις Ηνωμένες Πολιτείες και μετά από μια πρώτη ανάγνωση του ΜακΛούαν, ήταν επόμενο να διαπιστώσω ότι η σχέση ραδιοφώνου και τηλεόρασης, που βρισκόταν ακόμη στα σπάργανα στην Ελλάδα, προσομοιάζει με τη σχέση ποίησης και πεζογραφίας.
Η ποίηση είναι ασώματη, όπως το ραδιόφωνο, μια φωνή στα ερτζιανά, γεγονός που ωθεί εκδότες να περιλαμβάνουν φωτογραφίες ποιητών σε ανθολογίες, ενώ η πεζογραφία είναι ένα σώμα από το οποίο πασχίζει να βγει φωνή, όπως άλλωστε παρατηρεί κανείς κλείνοντας τον ήχο και επικεντρώνοντας το βλέμμα του στη διαδοχή εικόνων στην οθόνη της τηλεόρασης.
Αυτός είναι ένας από τους λόγους που συγκινούν αναπαραστάσεις, όπως σε ταινίες του Γούντι Άλεν, του τι μπορεί να συμβαίνει σε ένα ραδιοφωνικό στούντιο, καθώς προσπαθούμε να φανταστούμε τη μεταφυσική ενσάρκωση κάθε φωνής που ακούγεται στο ραδιόφωνο ενώ υποδύεται την ενημέρωση ή την παρηγορία ή ακόμη και τον τρόμο της έλευσης εξωγήινων όντων με τον τρόπο του Όρσον Ουέλες.
Επιπλέον, κάθε ιστορικός ή έστω ίστωρ της πρώιμης εποχής της ελληνικής υπαίθριας ραδιοφωνίας δεν θα μπορούσε να παραλείψει τη συμβολή στην ενοποίηση της ελληνικής γλώσσας φτηνών τρανζίστορ στα αυτιά βουκόλων και λουομένων.
Από δικής μου πλευράς και έχοντας ήδη γνωρίσει την Αμερική, εκείνο που μου έκανε εντύπωση φτάνοντας για μεταπτυχιακές σπουδές στη Νέα Υόρκη ήταν οι Έλληνες πάροικοι της πόλης, που με προσήλωση άκουγαν αναμεταδόσεις ειδήσεων της ΕΡΤ τη χρυσή εποχή του ελληνικού ραδιοφώνου στην Αμερική, είκοσι πέντε χρόνια πριν από το τέλος του εικοστού αιώνα.
Όπως σημειώνω στο λήμμα «Πολιτογράφηση» στο Λεξικό αναμνήσεων, διάφορα προγράμματα συναγωνίζονταν όχι μόνον ποιο θα βάλει το καλύτερο τσάμικο, αλλά και πώς να ικανοποιήσουν τις φιλοδοξίες πολλών ακροατών να ακουστεί το όνομά τους. Καμία ευκαιρία δεν μπορούσε να πάει χαμένη.
Επιπλέον, ο συγκεκριμένος εκφωνητής προσπαθούσε να προσαρμόζει στο κάθε θέμα το λεξιλόγιό του. Από ακραιφνής θαμώνας καφενείου, όταν μιλούσε για ποδόσφαιρο, μεταμορφωνόταν σε καθαρευουσιάνο μόλις άρχιζε να κολακεύει το κοινό του. Εκείνη την ημέρα έδινε αφειδώς συγχαρητήρια σε ομογενείς που είχαν πρόσφατα πολιτογραφηθεί Αμερικανοί.
Συγχαρητήρια στον κύριο Ανδρέα, που έγινε Αμερικανός πολίτης.
Συγχαρητήρια στον κύριο Αντώνη. που έγινε Αμερικανός πολίτης.
Συγχαρητήρια στον κύριο Κώστα, που έγινε Αμερικανός πολίτης.
Συγχαρητήρια στην κυρία Δώρα, που έγινε Αμερικανίς «πολίτρια».
[Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου (της UNESCO, από το 2012) στις 13 Φεβρουαρίου, επέτειο ίδρυσης το 1946 του Ραδιοφώνου των Ηνωμένων Εθνών και μία ημέρα πριν από του Αγίου Βαλεντίνου, οστά του οποίου βρίσκονται στην Ελλάδα. Ραδιοπομποί και δέκτες κατασκευάστηκαν και χρησιμοποιήθηκαν πρώτη φορά για επικοινωνία από τον Μαρκόνι πριν εκπνεύσει ο 19ος αιώνας. Ο Χερτς είχε πειραματικά προκαλέσει ραδιοκύματα, όπως προέβλεπαν εξισώσεις του Μάξγουελ για τον ηλεκτρομαγνητισμό. Φως και ραδιοκύματα επιδεικνύουν κοινές ιδιότητες ανάκλασης, διάθλασης, πόλωσης και απορρόφησης. Τι άλλο θα δούμε ή τι άλλο θα ακούσουμε, πολλοί αναρωτιούνται χωρίς να είναι βέβαιο αν πρόκειται για το ίδιο ερώτημα.]
