«Στις 21 του Σεπτέμβρη, μπαίνει το φθινόπωρο κι εγώ μπαίνω γι’ άλλη μια φορά στην αίθουσα του δικαστηρίου. Θ’ ακούσω τις κατηγορίες των δημοσίων κατηγόρων μου, αλλά και της Εταιρείας. Και θα μάθω ποια ποινή μού επιφυλάσσει η ετυμηγορία τους».

Μ’ αυτά τα λόγια, ο Έρι ντε Λούκα μιλάει για την πολύμηνη δίωξή του, που τον οδήγησε επανειλημμένα στο εδώλιο του κατηγορουμένου, όπου τον περιμένει μια (καταδικαστική;) απόφαση για τις ιδέες του και τις δηλώσεις του. Ο λόγος; Τόλμησε να εναντιωθεί στην κατασκευή της σήραγγας στη Val di Susa για τη διέλευση του TAV, του τρένου υψηλής ταχύτητας, δηλώνοντας σθεναρά ότι πρέπει όλοι να σαμποτάρουν το έργο, το οποίο όχι μόνο για οικονομικούς αλλά και για περιβαλλοντικούς λόγους κρίνει, μαζί με πάρα πολλούς άλλους, εντελώς ασύμφορο για τη χώρα του.

Γεννημένος στη Νάπολη το 1950, ο Έρι ντε Λούκα είναι συγγραφέας και ποιητής, σεναριογράφος και μεταφραστής, σκηνοθέτης και ηθοποιός, αλπινιστής και φυσιολάτρης. Αγωνιστής από τα δεκαοκτώ του χρόνια, συνιδρυτής της «Lotta Continua», αρθρογράφος σε ιταλικές εφημερίδες, με σημαντική πολιτιστική και πολιτική δράση. Μελετητής της Αγίας Γραφής (της οποίας μετέφρασε βιβλία στα ιταλικά με κριτική ματιά) και αρχαίων γλωσσών (όπως γίντις και εβραϊκής). Γνωρίζει ελληνικά και ρωσικά, τα οποία μιλάει και μεταφράζει, κι έχει αποκτήσει βαθύτατη πείρα της ζωής περνώντας από πολλές και ποικίλες δουλειές, από βιομηχανικός εργάτης μέχρι οικοδόμος.

Εδώ και καιρό βρίσκεται στο στόχαστρο των ιταλικών Αρχών αλλά και στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος για την ακτιβιστική του δραστηριότητα, που έχει για λίγο επισκιάσει τη συγγραφική του φήμη.

Η δίκη του αγωνιστή-συγγραφέα αναβλήθηκε ξανά και, με τις συνεχείς αναβολές, το κίνημα ΝΟ TAV έχει πάρει στην Ιταλία, και όχι μόνο, ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις. Οι πολλοί και ένθερμοι υπερασπιστές του συγγραφέα υποστηρίζουν, και δικαιολογημένα, ότι η υπόθεση αφορά το δικαίωμα του πολίτη να εκφέρει ελεύθερα τη γνώμη του και ότι μια καταδικαστική απόφαση σε βάρος του θα σημαίνει καταδίκη της ελευθερίας του λόγου και νίκη της λογοκρισίας. Όσο για τον ίδιο, δεν ενδιαφέρεται για οποιαδήποτε μείωση της ποινής που θεωρεί βέβαιο ότι θα του επιβληθεί. Αντίθετα, δηλώνει παραξενεμένος που οι κατήγοροί του επιδεικνύουν τελευταία μια υποχωρητική διάθεση και σ’ αυτήν βλέπει την πρόθεση να υποβιβαστεί η σημασία του αγώνα του. Όπως λέει χαρακτηριστικά: «[…] Δεν κάνω προγνωστικά. Όποια κι αν είναι [η ετυμηγορία], για μένα θα είναι η τελευταία λέξη αυτής της διαμάχης ανάμεσα στο Κράτος και σ’ έναν πολίτη του, για το δικαίωμα του τελευταίου να εκφράζει μια αντίθετη γνώμη».

***

Το όνομα του σπουδαίου συγγραφέα ακούγεται τελευταία και στην Ελλάδα χάρη στο βιβλίο του με τίτλο Το βάρος της πεταλούδας, που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Κέλευθος (μτφρ. Άννα Παπασταύρου). Πρόκειται για ένα μικρό αριστούργημα, με βαθιά συμβολικό περιεχόμενο, που ξετυλίγεται σε κοιλάδες και βουνοκορφές κι έχει για πρωταγωνιστές έναν κυνηγό κι ένα αγριόγιδο.

Ο κυνηγός, μοναχικός, κουρασμένος κι απογοητευμένος, βρίσκει έναν στόχο και μια όψιμη διέξοδο στο κυνήγι του περήφανου αγριόγιδου που τόσα χρόνια δεν έχει καταφέρει να νικήσει. Μα και το αγριόγιδο είναι κουρασμένο και γέρικο πια. Ξέρει πως ο κυνηγός κάποτε του στέρησε τη μάνα του και τ’ άφησε ορφανό, και είναι αποφασισμένο να μην ηττηθεί. Η μονομαχία προβλέπεται σκληρή και δεν μπορεί παρά να οδηγήσει στον θάνατο. Τίνος, όμως; Και τι είναι αυτό που θα καθορίσει τον νικητή; Το βάρος μιας πεταλούδας;

Όπως είπε ο ίδιος ο Ντε Λούκα σε μια συνέντευξή του: «Για μένα [το βιβλίο] είναι ένα αφήγημα για τη φυσική φθορά που υφίστανται δύο δείγματα του ζωικού βασιλείου στο βουνό, ένας άνθρωπος κι ένα αγριόγιδο. Η διαφορά ανάμεσα στα δύο είδη έγκειται στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν το πλησίασμα του τέλους. Ο άνθρωπος φαντάζεται ότι μπορεί ν’ αποσυρθεί σ’ ένα προφυλαγμένο μέρος στα πεδινά, ωστόσο θέλει πάντα ν’ αδράξει άλλη μια νίκη στο βουνό, ενώ το ζώο ξέρει πως πρέπει να παραμερίσει, να κάνει χώρο στη ζωή».

«[…] Είχε δει τα αγριόγιδα να πηδούν πηλαλώντας στους γκρεμούς, το ένα πίσω απ’ τ’ άλλο, εκτελώντας την ίδια ακριβώς ακολουθία βημάτων, στο σαΐτεμά τους απ’ τη μια προεξοχή στην άλλη. Το άλμα τους ήταν ένα μπάλωμα ανάμεσα σε δύο άκριες, μια βελονιά πάνω από το κενό. Είχε κι η ζήλια για την ανωτερότητα του ζώου μερτικό, σαν κυνηγός αποδεχόταν τη χαμέρπεια που σκαρφίζεται ένα τέχνασμα, μια ενέδρα από μακριά. Χωρίς την πεποίθηση της κατωτερότητας λείπει το κίνητρο να φτάσεις στο ύψος του άλλου.

»Ο ψαράς είναι αλλιώς, γιατί δε ζηλεύει καμιά απ’ τις δεξιότητες του ψαριού, αντίθετα θέλει να το κατατροπώσει ολοκληρωτικά. Είναι ένας άρπαγας που αιχμαλωτίζει μαζικά, δεν κυνηγάει μόνο ένα δείγμα του είδους – μόνη εξαίρεση ο Αχάβ στον Μόμπι Ντικ. Ούτε κουβαλάει το ζώο στους ώμους του. Ο ψαράς είναι αντίθετος σ’ αυτό. […]»

Η γραφή του Ντε Λούκα είναι λιτή όσο και περίτεχνη. Δύσκολα συνδυάζονται αυτά τα δύο στοιχεία σε ένα κείμενο. Η σκέψη του εισχωρεί μέσα στην περιγραφή του ορεινού τοπίου και γίνεται στοιχείο του βράχου, κομμάτι της φύσης. Η γλώσσα υπηρετεί απόλυτα την αυστηρότητα του βουνού, είναι σκληρή κάποιες φορές, τρυφερή όταν πλησιάζει τα ζωντανά πλάσματα που το κατοικούν. Γεννάει εικόνες ολοζώντανες, ρεαλιστικές όσο και ποιητικές.

Διαβάζοντας το βιβλίο ο αναγνώστης μαγεύεται, γίνεται κοινωνός αυτής της υπέροχης, απροσδόκητης φύσης, ακολουθεί τα πλάσματά της στον αγώνα τους για υπεροχή, για επιβίωση, για επιβεβαίωση, σ’ αυτή τη μάχη μέχρις εσχάτων, που όμως, τελικά, δε θα κριθεί από την επικράτηση του ενός ή του άλλου.

Ο Έρι ντε Λούκα (Erri De Luca) έχει γράψει πάνω από πενήντα βιβλία. Από τα πιο γνωστά είναι: Non ora, non qui (1989), Alzaia (1997), Tre cavalli (1999, μεταφρασμένο και στα ελληνικά με τίτλο Τρία άλογα),Tu, mio (1998, μεταφρασμένο και στα ελληνικά με τίτλο Η μουσική της θάλασσας), In nome della madre (2006), Il giorno prima della felicità (2009), I pesci non chiudono gli occhi (2011).

Twitter