fbpx
«Τζόναθαν Φράνζεν: πρώτη φορά στην Ελλάδα» της Αθηνάς Χατζή

«Τζόναθαν Φράνζεν: πρώτη φορά στην Ελλάδα» της Αθηνάς Χατζή

Ένας μεσήλιξ άντρας που τα νιάτα δεν αποφασίζουν να τον εγκαταλείψουν, καθώς στέκεται ευθυτενής και με την πυκνή κόμη του άθικτη από τον αμείλικτο χρόνο· ένας ντροπαλός άνθρωπος που στην αρχή μοιάζει απόμακρος· ένας συγγραφέας που μοιάζει να έχει δομήσει προσεκτικά το δημόσιο προσωπείο του και που δεν μπορείς να τον φανταστείς να εκρήγνυται ή να παραφέρεται· ένας ευγενής συνομιλητής που ευχαριστεί για την κάθε ερώτηση και στο τέλος χειροκροτεί τη διερμηνέα του: ο Τζόναθαν Φράνζεν, ο «μεγάλος Αμερικανός μυθιστοριογράφος», σύμφωνα με το περιοδικό TIME, του οποίου το περιζήτητο εξώφυλλο κόσμησε εν έτει 2010, σε πρώτη εμφάνιση στην Ελλάδα απαντά με υπομονή και αποφεύγοντας τις τετριμμένες απαντήσεις στις ερωτήσεις που του τίθενται, επί μία και πλέον ώρα, ανησυχώντας στο τέλος μήπως κουράσει το κοινό του, τους εκπροσώπους των μέσων που παριστάμεθα για να τον ακούσουμε και να μεταφέρουμε την αίσθηση και τις απόψεις του στους αναγνώστες μας, και δηλώνοντας ότι εκείνος «θα μπορούσε να μιλάει όλη μέρα». Κι εμείς να σας ακούμε, Τζόναθαν!

Είχε πει σε παλιότερη συνέντευξη ότι το χόμπι του να παρατηρεί άγρια πτηνά προέκυψε από την ανάγκη υπεράσπισης αυτών που δεν έχουν φωνή· το ανυπεράσπιστο είδος, του πτηνού, του ανθρώπου, του πλανήτη εντέλει κυριαρχεί στην πολιτική του σκέψη και πράξη και εν μέρει εντοπίζεται και στο έργο του. Ο ίδιος δεν νιώθει ανυπεράσπιστος, τουναντίον νιώθει ότι είναι ο τυχερός αποδέκτης μίας αναγνωρισιμότητας μεγαλύτερης απ' ό,τι του αναλογεί και, ως εκ τούτου, νιώθει ευθύνη για τους μη έχοντες τη δική του ευκαιρία να ακουστεί η φωνή τους.

Η άποψή του περί αποτυχίας έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς δεν προσπαθεί να ηρωοποιήσει τον παλαιό εαυτό του αποτυχόντα συγγραφέα και θεωρεί ότι βίωσε στην πορεία απογοήτευση, οδύνη, απώλεια, αγώνα, αλλά όχι τρομερή αποτυχία. Το πρόβλημα που διακρίνει στην επιτυχία –στη δική του επιτυχία, ο Φράνζεν μιλάει συγκεκριμένα, με παραδείγματα και βιωματικά– είναι η βολική απόσταση που δημιουργεί από τους «κανονικούς» ανθρώπους και την «κανονική» ζωή. Διευκρινίζει όμως ότι δυστυχώς η τέχνη δεν δημιουργείται μόνο και μόνο επειδή υποφέρει κανείς: αλλιώς, όπως εύστοχα δηλώνει, με τόσον πόνο γύρω μας, θα είχαμε περίσσεια τέχνης.

Του έχουν προσάψει πολλά κατά καιρούς: τα προσωπικά χαρακτηριστικά (δύσκολος, απρόσιτος, κλειστός) καταθέτω ότι καταρρίπτονται πανηγυρικά άμα τη συναναστροφή. Τα λοιπά, όπως ευνοημένος από την εκδοτική «βιομηχανία» που επιλέγει να προκρίνει ορισμένες φωνές έναντι άλλων, συχνά καλείται να τα αντικρούει και ομολογουμένως η επιχειρηματολογία του είναι σοβαρή: οι εκδότες, αν θεωρήσουν ότι ένα βιβλίο θα βρει το κοινό του, είναι πρόθυμοι να στηρίξουν και να αναδείξουν έναν συγγραφέα, υποστηρίζει ο κύριος Φράνζεν. Παραθέτει δε το –κατ' εξαίρεσιν– παράδειγμα του δικού του εκδότη που, παρά την εμπορική αποτυχία του δεύτερου μυθιστορήματός του και εις βάρος της κερδοφορίας του, στήριξε τον Φράνζεν και, φυσικά –προσθέτω– δικαιώθηκε!

Για πολλά μίλησε ο συγγραφέας των Κραδασμών και της Εικοστής έβδομης πολιτείας, μεταξύ άλλων, για τη συγγραφική του μέθοδο, εξηγώντας ότι γράφει τμηματικά, μεριμνώντας ώστε το κάθε επιμέρους κομμάτι του έργου να είναι ολοκληρωμένο πριν προχωρήσει στο επόμενο, λειτουργώντας έτσι σα γέφυρα και συνδέοντας τα επιμέρους σε ένα ολοκληρωμένο σύνολο. Οι πρώτοι του αναγνώστες είναι πάντοτε δυο-τρεις καλοί φίλοι, στην κρίση των οποίων στηρίζεται. Επίσης, ο Φράνζεν δεν είναι το είδος του συγγραφέα που θα προβεί σε ενδελεχή έρευνα πριν από τη συγγραφή ενός μυθιστορήματος και με σκοπό τη συγγραφή. Ακόμη και στους Κραδασμούς, όπου, χωρίς να αποκαλύψω την υπόθεση, ας πούμε ότι οι σεισμοί διαδραματίζουν κομβικό ρόλο, τόσο τα σεισμικά επεισόδια καθεαυτά όσο και οι μηχανισμοί πρόκλησής τους δεν αποτελούν προϊόν έρευνας επί τούτου, αλλά προέκυψαν την εποχή που ο συγγραφέας εργαζόταν ως ερευνητής σε σεισμολογικό εργαστήριο στο πανεπιστήμιο και κατέγραφε πληροφορίες του είδους.

Στο θέμα της ευθύνης επανέρχεται η συζήτηση και στο θέμα της πολιτικής τοποθέτησης απέναντι στη φήμη: «η φήμη συνοδεύεται από την ευθύνη που έχει ο συγγραφέας απέναντι στα αναδυόμενα ταλέντα, ευθύνη να είμαστε παρόντες, να αφορούμε το παρόν, ώστε να προσελκύουμε το ταλέντο στις τάξεις των συγγραφέων»· στο περιβάλλον: «η κλιματική αλλαγή είναι το σοβαρότερο πρόβλημα», καθώς και «ο άνθρωπος επιδιώκει να έχουν νόημα οι πράξεις του. Σώζουμε τα ζώα γιατί έχει νόημα για μας, στη θέση μας δεν θα έπρατταν το ίδιο»· στην ευρωπαϊκή κρίση: «τόσο οι Γερμανοί όσο και οι Έλληνες βρέθηκαν μπλεγμένοι σε μια κατάσταση που τους υπερβαίνει και είναι πέραν του ελέγχου τους, εξ ου και έχω κατανόηση και για τις δυο πλευρές»· στο ζεύγος Κλίντον και την πιθανότητα εκλογής της Χίλαρι Κλίντον στην προεδρία των ΗΠΑ: «δεν γνωρίζω την προσωπικότητα της Χίλαρι, δεν ξέρω αν τη γνωρίζει η ίδια. Φοβάμαι την "ηθική" του ζεύγους Κλίντον».

Τέλος, αν και δεν ήταν αυτή η τελευταία ερώτηση, είναι όμως η συνολική στάση του Φράνζεν απέναντι στη ζωή κι εδώ καταδεικνύει την αξία του δημόσιου λόγου και την εμπράγματη ανάληψη ευθύνης που ο λόγος αυτός φέρει, ο συγγραφέας πιστεύει στην καλοσύνη ως συνολική αξία που εμπεριέχει τον λοιπό βίο του ανθρώπου: «Η καλοσύνη είναι πολυτέλεια. Είναι κανείς τυχερός να μπορεί να μην είναι κακός. Η καλοσύνη είναι μια αυτοανανεούμενη πηγή». Δεν είναι τυχαίο ότι, καίτοι σκεπτικιστής απέναντι στους φανατικούς χριστιανούς, όπως άλλωστε απέναντι σε κάθε φανατισμό, πρότυπό του έχει τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης και την έμπρακτη και εν ζωή καλοσύνη του σε ανθρώπους και ζώα, σε αντιδιαστολή με τον αφηρημένα ενάρετο βίο που στόχο έχει τη δικαίωση στο επέκεινα.

Εν κατακλείδι, ο Τζόναθαν Φράνζεν, αφοπλιστικά ειλικρινής στη δήλωση της αγνοίας του περί των ελληνικών τεχνών και Γραμμάτων («πείτε μου τι να διαβάσω, κατά προτίμηση μεταφρασμένο!»), μας αφήνει λίγο πιο αισιόδοξους από πριν, αφού, ακόμη και μπροστά στον θάνατο, αυτό που θυμόμαστε είναι η καλοσύνη, όπως μου υπενθυμίζει καθώς μου υπογράφει το βιβλίο και τον αποχαιρετώ.

«Ίσως κατανοώ σημαίνει συγχωρώ» (Κραδασμοί, σελ.137).

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΑΠΟΨΕΙΣ
«Για “Τα γενέθλια” της Ζωρζ Σαρή: Μικρή βιωματική ανάγνωση» της Εριφύλης Μαρωνίτη

Αν ζούσε εκείνος –ο νονός, ο μπαμπάς– θα έκλεινε φέτος τον Απρίλη τα 95. Η Άννα, η βαφτισιμιά, θα γινόταν 65. Στη ζωή και στο βιβλίο. Το νήμα, ωστόσο, των κοινών γενεθλίων στις 22 Απριλίου των...

ΑΠΟΨΕΙΣ
«Η “εφαρμοσμένη” διαλεκτική επιστήμης και “ποίησης” στο έργο του Χριστόφορου Χαραλαμπάκη» της Παρασκευής Κοψιδά-Βρεττού

Για τον γλωσσολόγο ως φορέα επιστημονικού λόγου με αντικείμενο τη γλώσσα, εν αρχή ην ο Λόγος. Αν αναρωτηθούμε πότε και με ποια κυρίαρχη συνθήκη γεννιέται συνειδητά το ανθρώπινο πλάσμα, η απάντηση...

ΑΠΟΨΕΙΣ
«Χουάν Χέλμαν (1930-2014), η φωνή και η συνείδηση της Αργεντινής» του Πάνου Νιαβή

Τον περασμένο Νοέμβριο, το Diastixo.gr δημοσίευσε δυο ποιήματα του Χουάν Χέλμαν (Juan Gelman) σε δική μου απόδοση στα ελληνικά (δείτε εδώ). Μ’ εκείνη τη δημοσίευση, επιχείρησα να συστήσω στους λάτρεις της ποίησης έναν από τους...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.