fbpx
«Τα χρυσά δαχτυλίδια» της Ελένης Λαδιά

«Τα χρυσά δαχτυλίδια» της Ελένης Λαδιά

Μία μεγάλη φυσιογνωμία της λυρικής χορικής ποίησης ήταν ο Βακχυλίδης (μέσα του 5ου αι.), ο οποίος σε ένα του ποίημα* αναφέρει τη συνάντηση του Μίνωος και του Θησέως.

Το κυανόπρωπο πλοίο ταξίδευε στο Κρητικό Πέλαγος με τον Θησέα, ο οποίος συνόδευε τους δεκατέσσερις νέους της Αθήνας, τροφή για τον Μινώταυρο, σύμφωνα με το γνωστό αποτρόπαιο τίμημα. Εκείνη τη φορά ήταν μαζί τους και ο Μίνως, ο οποίος, ερωτευμένος με τη νεαρή Ερίβοια, της χάιδεψε τις λευκές παρειές «θίγεν δε λευκάν παρηίδων». Η κόρη τρόμαξε και φώναξε. Ο Θησεύς βλέποντας τη σκηνή θύμωσε, σκοτείνιασε το πρόσωπό του, και έψεξε τον Μίνωα για το θράσος και την προσβολή που έκανε στην παρθένο, λέγοντάς του πως δεν είναι ανώτερος, ως γιος του Διός, γιατί και ο ίδιος ήταν γιος του Ποσειδώνος. Ο Μίνως χολώθηκε ακούγοντας τα λόγια και μηχανεύθηκε πανούργο σχέδιο. Παρακάλεσε τον Δία να του στείλει από τον ουρανό πύρινη αστραπή ως «σάμ' αρίγνωτον», σημάδι ευδιάκριτο πως είναι αληθινός πατέρας του, και κατόπιν τον Ποσειδώνα να βεβαιώσει πως, αν ο Θησεύς ήταν γιος του, θα ξανάφερνε πίσω το χρυσό δαχτυλίδι που ο Μίνως βγάζοντας από το χέρι του έριξε στον βυθό της θάλασσας.

Αυτά τα μινωικά και μυκηναϊκά δαχτυλίδια δεν ήταν απλώς κοσμήματα, αλλά και σύμβολα εξουσίας, κύρους και αξιώματος. Ο Μίνως ευχαριστημένος από το θεϊκό σημάδι του Διός προέτρεψε τον Θησέα να φέρει το χρυσό δαχτυλίδι, «τόνδε χρύσεον χειρός αγλαόν ένεγκε κόσμον εκ βαθείας αλός». Ο ήρωας, βέβαιος για τη θεϊκή του γέννηση, καταδύθηκε στα θαλάσσια ύδατα. Τα δελφίνια τον μετέφεραν στον πατρικό του οίκο, όπου τον υποδέχτηκε η σύζυγος του Ποσειδώνος Αμφιτρίτη. Εκείνη του έριξε στους ώμους πορφυρό μανδύα και τον στεφάνωσε με το χρυσό στεφάνι που η Αφροδίτη έκανε δώρο στους γάμους της.

Σήμερα έχουμε τη χαρά να δούμε το χρυσό δαχτυλίδι του Θησέως, που για χρόνια παρέμενε κρυμμένο στις αποθήκες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Τώρα, με τον τίτλο «Αθέατο Μουσείο» θα πραγματοποιείται η εξαίσια ιδέα των φορέων του: κάθε δίμηνο θα εκτίθεται ένα σπάνιο εύρημα.

Όταν ο Θησεύς έφερε το δαχτυλίδι στον τρομαγμένο Μίνωα, οι ναύτες και οι νέοι της Αθήνας φώναζαν από χαρά. Το χρυσό, σφραγιστικό δαχτυλίδι του Μίνωος (1450-1400 π.Χ.) βρίσκεται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ηρακλείου. Η παράσταση της χρυσής του επιφάνειας φέρει θρησκευτικές σκηνές.

Γενικώς στη μινωική θρησκεία τα Θεοφάνια ή Επιφάνια τα προκαλούσε ένας εκστατικός χορός. Η θεά εμφανιζόταν με διάφορες μορφές: ως ανθρώπινη, όπου καθόταν κοντά σε βωμό ή ιερό, ως πτηνό, συνήθως περιστερά, ως ταύρος, αγελάδα, αίγαγρος και φίδι.

Στο δαχτυλίδι του Μίνωος η θεά απεικονίζεται τρεις φορές. Ως αιωρουμένη μικροσκοπική μορφή, ως μορφή κανονικών διαστάσεων, καθισμένη κοντά σε κτιστό ιερό, από όπου παρακολουθεί σκηνές δενδρολατρίας με δύο λάτρεις, έναν άνδρα και μία γυναίκα. Η λάτρις αγγίζει με το ένα χέρι τα φυλλώματα του δένδρου σε στάση αιωρουμένης, ενώ ο λάτρης πλησιάζει το ιερό δένδρο με μία ακροβατική κίνηση. Η τρίτη σκηνή στην επιφάνεια του δαχτυλιδιού παριστάνει τη θεά κωπηλατούσα πάνω σε πλεούμενο σε σχήμα ιππόκαμπου. Το πλοιάριο μεταφέρει ένα βαθμιδωτό ιερό. Στο δαχτυλίδι του Μίνωος η θεά κυριαρχεί στον αέρα (η αιωρούμενη μορφή), στη στεριά (η καθήμενη μορφή) και στη θάλασσα (η κωπηλατούσα μορφή.)

Γενικότερα η δενδρολατρία έχει μεγίστη σημασία στη μινωική και μυκηναϊκή θρησκεία, και τονίζεται με τις σκηνές των λάτρεων, που άλλοτε στέκουν δίπλα στο ιερό δένδρο, άλλοτε αγγίζουν τα κλαδιά του και άλλοτε το ξεριζώνουν. Ένα από τα ιερά δένδρα θεωρήθηκε η ελαία, όπως παριστάνεται στη σαρκοφάγο της Αγίας Τριάδος, που αποτελεί πραγματικά το εικονογραφημένο βιβλίο της μινωικής θρησκείας. Ένας ολόκληρος κόσμος απεικονίζεται στα χρυσά δαχτυλίδια: θεά καθισμένη κάτω από ιερό δένδρο κρατεί στα χέρια μήκωνες, θεά ταξιδεύει με πλοίο, όπου πάνω του στέκει ιερό δένδρο, θεά κωπηλατεί ανάμεσα σε παραθαλάσσια ιερά και νησίδες με ιερά δένδρα, ιέρειες με γυμνά κορμιά χορεύουν προς τιμήν επιφαινομένης θεότητας και λάτρεις σε ιερό τέμενος με δέντρο. Έντονη συναισθηματικότητα φανερώνεται στην επιφάνεια ενός δαχτυλιδιού με τρεις μορφές• στο κέντρο είναι ίσως μία ιέρεια, αριστερά ένας άνδρας που με μια δυνατή κίνηση λυγίζει ένα δέντρο με τα χέρια ενώ το κεφάλι του στρέφεται προς τη γη, και δεξιά μια γυναίκα σκύβει με θλίψη πάνω σε ιερή κατασκευή. Οι παραστάσεις των δαχτυλιδιών συνδέονται με τα Επιφάνια της θεότητας, τη δενδρολατρία και τη βλάστηση.

Σήμερα έχουμε τη χαρά να δούμε το χρυσό δαχτυλίδι του Θησέως, που για χρόνια παρέμενε κρυμμένο στις αποθήκες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Τώρα, με τον τίτλο «Αθέατο Μουσείο» θα πραγματοποιείται η εξαίσια ιδέα των φορέων του: κάθε δίμηνο θα εκτίθεται ένα σπάνιο εύρημα.

Το δαχτυλίδι του Θησέως, χρυσό σφραγιστικό μυκηναϊκό δαχτυλίδι, ανήκει στο 1500 π.Χ. Στη χρυσή του επιφάνεια υπάρχει παράσταση ταυροκαθαψίων ανάμεσα σε λέοντα και ταύρο.

Τα ταυροκαθάψια ήταν εορτή ιερού χαρακτήρος. Το μινωικό άθλημα των ταυροκαθαψίων υπάρχει σε πολλά μυκηναϊκά έργα, όπως σφραγιδόλιθοι, δακτύλιοι (δαχτυλίδια) και τοιχογραφίες. Τα ταυροκαθάψια στην κρητική ταυρομαχία ήταν τα αγωνίσματα με τον ταύρο, όπου νέοι και νέες άρπαζαν τον ταύρο από τα κέρατα και εκτελούσαν ακροβατικές στάσεις και τολμηρά άλματα. Ήταν άθλημα και όχι μάχη με τον ταύρο. Το ζώο ίσως θυσιαζόταν σε ιδιαίτερη τελετή μετά την ταυρομαχία.

Έτσι, αυτά τα χρυσά σφραγιστικά δαχτυλίδια του Μίνωος και του Θησέως επαληθεύουν την τόσο ωραία ιστορία του Βακχυλίδου.

*Δημ. Ν. Γουδή Ανθολογία αρχαίων Ελλήνων λυρικών, Βακχυλίδης 230.6 Ήιθεοι η Θησεύς, εκδ. Παπαδήμας 1974. Επίσης, Λυρικοί ποιητές τ.8ος, Βακχυλίδης, εκδ. Κάκτος 1992.

Εικαστικό: ατελιέ diastixo.gr ©


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΑΠΟΨΕΙΣ
«Για “Τα γενέθλια” της Ζωρζ Σαρή: Μικρή βιωματική ανάγνωση» της Εριφύλης Μαρωνίτη

Αν ζούσε εκείνος –ο νονός, ο μπαμπάς– θα έκλεινε φέτος τον Απρίλη τα 95. Η Άννα, η βαφτισιμιά, θα γινόταν 65. Στη ζωή και στο βιβλίο. Το νήμα, ωστόσο, των κοινών γενεθλίων στις 22 Απριλίου των...

ΑΠΟΨΕΙΣ
«Η “εφαρμοσμένη” διαλεκτική επιστήμης και “ποίησης” στο έργο του Χριστόφορου Χαραλαμπάκη» της Παρασκευής Κοψιδά-Βρεττού

Για τον γλωσσολόγο ως φορέα επιστημονικού λόγου με αντικείμενο τη γλώσσα, εν αρχή ην ο Λόγος. Αν αναρωτηθούμε πότε και με ποια κυρίαρχη συνθήκη γεννιέται συνειδητά το ανθρώπινο πλάσμα, η απάντηση...

ΑΠΟΨΕΙΣ
«Χουάν Χέλμαν (1930-2014), η φωνή και η συνείδηση της Αργεντινής» του Πάνου Νιαβή

Τον περασμένο Νοέμβριο, το Diastixo.gr δημοσίευσε δυο ποιήματα του Χουάν Χέλμαν (Juan Gelman) σε δική μου απόδοση στα ελληνικά (δείτε εδώ). Μ’ εκείνη τη δημοσίευση, επιχείρησα να συστήσω στους λάτρεις της ποίησης έναν από τους...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.