fbpx
Γιατί χρειαζόμαστε πολλούς «ΠΕΡΕΪΡΑ» του Βασίλη Δανέλλη

Γιατί χρειαζόμαστε πολλούς «ΠΕΡΕΪΡΑ» του Βασίλη Δανέλλη

Όταν συναντάς τον Περέιρα, στις πρώτες σελίδες του Έτσι ισχυρίζεται ο Περέιρα, δεν γοητεύεσαι, παρόλο που η υποδειγματική γραφή του Αντόνιο Ταμπούκι, η άψογη μετάφραση του Ανταίου Χρυσοστομίδη και το μυστήριο γύρω από το σε ποιον καταθέτει τη μαρτυρία του ο Περέιρα, κάνουν ό,τι μπορούν για να σε παρασύρουν στον κόσμο του, τη Λισαβώνα του μεσοπολέμου το 1938. Ο ηλικιωμένος χήρος όμως με το πρόβλημα παχυσαρκίας και την ασθενική καρδιά δεν είναι παρά ένας συνηθισμένος, καθημερινός χαρακτήρας. Από αυτούς που συναντάς κατά δεκάδες και τους προσπερνάς βιαστικά.

Νιώθεις μια μικρή συμπάθεια για την ψυχολογική καταρράκωση που του έχει επιφέρει η απώλεια της γυναίκας του, αλλά σε εξοργίζει η απαθής, απολίτικη στάση του. Την ώρα που γύρω του γιγαντώνεται το «Νέο Κράτος» του Σαλαζάρ, ξεσπάει ο εμφύλιος στην Ισπανία, η ναζιστική Γερμανία κι η φασιστική Ιταλία προετοιμάζουν τις πολεμικές μηχανές τους, εκείνος παραμένει αμέτοχος, αποσυρμένος σε ένα γραφειάκι που μυρίζει τηγανίλα, από όπου διευθύνει την πολιτιστική στήλη μιας μικρής εφημερίδας και φιλοσοφεί για τη λογοτεχνία, τη θρησκεία, τον θάνατο και την ανάσταση της σάρκας. Ώσπου γνωρίζει ένα ζευγάρι αυτοκαταστροφικών, αλλά γεμάτων αγάπη για τη ζωή, νέων κι όλα αλλάζουν. Ξαφνικά, ο Περέιρα ζωντανεύει και ταυτόχρονα το ίδιο συμβαίνει και με το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Όταν φτάσεις στην τελευταία σελίδα και κλείσεις το βιβλίο, τίποτα δεν θα έχει αλλάξει στον κόσμο. Όλα γύρω σου θα είναι ίδια. Μέσα σου όμως θα είσαι λίγο διαφορετικός, γιατί ο Περέιρα θα μπορούσε να είσαι εσύ.

Πολιτικό, αλλά κυρίως βαθιά υπαρξιακό, το Έτσι ισχυρίζεται ο Περέιρα θυμίζει τον Ξένο του Καμί. Μόνο που ο Περέιρα –τόσο ο χαρακτήρας όσο και το βιβλίο– δεν είναι τόσο δημοφιλής όσο ο Ξένος, γιατί δεν μοιάζει καθόλου ηρωικός. Η επανάστασή του δεν είναι εκκωφαντική, δεν είναι τόσο εντυπωσιακή και δεν ενοχλεί σχεδόν κανέναν, πόσο μάλλον τη δικτατορία του Σαλαζάρ, που συνέχισε να καταδυναστεύει τον λαό της για άλλα 30-35 χρόνια.

Δεν χρειαζόμαστε εκκωφαντικές επαναστάσεις, αλλά μικρές, αθόρυβες υπερβάσεις. Χρειαζόμαστε πολλούς Περέιρα, ανθρώπους που δεν προσπαθούν να ξορκίσουν τους φόβους τους, αλλά να τους καταλάβουν, που δεν παύουν να νιώθουν ανασφαλείς, αλλά παίρνουν θέση, που μπορεί να μη γνωρίζουν πώς θέλουν να είναι ο κόσμος σήμερα κι αύριο, αλλά σίγουρα ξέρουν πώς δεν θέλουν να συνεχίσει να είναι ή να γίνει.

Κι όμως, ο Περέιρα είναι πιο ηρωικός από τον Ξένο, γιατί χρειάζεται να κάνει πραγματική υπέρβαση για να ξεπεράσει τα –πολύ περιορισμένα– όριά του, μια υπέρβαση που δεν έρχεται αβίαστα όπως η αντίστοιχη στον Ξένο και γίνεται μόνο μέσα του, σχεδόν κανείς στον έξω κόσμο δεν την αντιλαμβάνεται. Ελκύεται από τον θάνατο και ταυτόχρονα τον φοβάται, γίνεται όμως τελικά υπερασπιστής της ζωής κι ας τον ταλαιπωρεί εκείνη κι ας είναι παντελώς ασήμαντη, αδιάφορη και ανάξια λόγου η δική του, ειδικά όταν τη βλέπεις από μακριά χωρίς να εμβαθύνεις, όπως δηλαδή κάνουμε με τις ζωές των περισσότερων ανθρώπων που συναντάμε. Από αυτή την οπτική γωνία, μοιάζει πιο πολύ με τον γιατρό Ριε της Πανούκλας, αλλά ακόμα κι εκείνος είναι σημαντικός στον μικρόκοσμο της πόλης που βρίσκεται σε καραντίνα.

Άλλη μια διαφορά με τους χαρακτήρες του Καμί είναι ότι εκείνοι, ενώ αγαπούν κι υπερασπίζονται τη ζωή, ταυτόχρονα την προκαλούν, αψηφούν τον θάνατο κι είναι γεμάτοι αυτοπεποίθηση ακόμα κι όταν λυγίζουν. Ίσως αυτό συμβαίνει επειδή είναι Γάλλοι, δηλαδή ικανοί για μεγάλα πράγματα, αλλά πάντα αλαζονικοί. Ο Περέιρα, από την άλλη, πολιτογραφημένος Πορτογάλος αλλά στην πραγματικότητα Ιταλός, είναι γεμάτος αδυναμίες και προσωπικές αναπηρίες. Είναι γεμάτος αμφιβολίες και φόβο, χρειάζεται και ζητάει καθοδήγηση σε έναν περιβάλλον που από οικείο και φιλικό μετατρέπεται γοργά σε άγνωστο και εχθρικό. Δεν είναι ιδανικός, δεν είναι πεφωτισμένος. Είναι η ηθική του, η αξιοπρέπειά του και το παράδειγμα δύο νέων που τον ωθούν στην υπέρβαση. Με λίγα λόγια, η διαφορά ανάμεσα στους χαρακτήρες του Καμί και τον Περέιρα είναι ότι οι πρώτοι είναι αυτοί που ενδεχομένως θα θέλαμε να είμαστε, ενώ ο δεύτερος είναι αυτός που είμαστε, αυτός που μπορούμε και πρέπει να γίνουμε.

Πάνω που η αβεβαιότητα μας ωθεί στην απαισιοδοξία, ο φόβος –ένας φόβος απροσδιόριστος– μας συντροφεύει τόσον καιρό που αρχίζει σιγά σιγά να μοιάζει βασικό συστατικό της ύπαρξής μας, όσα θεωρούσαμε δεδομένα καταρρέουν κι η πίστη μας κλονίζεται, τώρα είναι η ώρα να υιοθετήσουμε τη στάση αυτού του αφανούς ήρωα, να αγαπήσουμε και να υπερασπιστούμε τη ζωή και το μέλλον, ακριβώς τώρα που μοιάζουν να έχουν πολύ λιγότερη αξία από όση είχαν πριν από μερικά χρόνια.

Δεν χρειαζόμαστε εκκωφαντικές επαναστάσεις, αλλά μικρές, αθόρυβες υπερβάσεις. Χρειαζόμαστε πολλούς Περέιρα, ανθρώπους που δεν προσπαθούν να ξορκίσουν τους φόβους τους, αλλά να τους καταλάβουν, που δεν παύουν να νιώθουν ανασφαλείς, αλλά παίρνουν θέση, που μπορεί να μη γνωρίζουν πώς θέλουν να είναι ο κόσμος σήμερα κι αύριο, αλλά σίγουρα ξέρουν πώς δεν θέλουν να συνεχίσει να είναι ή να γίνει. Κι αν ενστικτωδώς αρνούμαστε να πιστέψουμε ότι η εποχή που ζούμε, είναι παρόμοια με την εποχή του Περέιρα, ο Ταμπούκι μάς χαρίζει μια αριστουργηματική σκηνή για να μας δώσει να καταλάβουμε ότι οι άνθρωποι, για να αντέξουν, έχουν ανάγκη να πιστεύουν ότι ο κόσμος τους δεν είναι τόσο σκοτεινός όσο μοιάζει. Στο καφέ Ορκιντέα, λοιπόν, όπου ο Περέιρα τρώει κάθε μεσημέρι την ομελέτα του, ο σερβιτόρος ενημερώνει τον δημοσιογράφο ότι το BBC αναφέρεται ανοικτά πλέον στην Πορτογαλία ως δικτατορία και τον ρωτάει με αγωνία: «Εσείς τι πιστεύετε, κύριε Περέιρα, είμαστε δικτατορία;», την ώρα που δίπλα του η σαλαζαρική αστυνομία τρομοκρατεί τους πολίτες, οι βιτρίνες του εβραϊκού χασάπικου είναι σπασμένες και το καθεστώς υποστηρίζει τον Φράνκο, τον Χίτλερ και τον Μουσολίνι.

Ο Περέιρα δεν κάνει υποδείξεις, απλώς... έτσι ισχυρίζεται, καταθέτει τη μαρτυρία του. Δεν ξέρω ποια ήταν η πρόθεση του συγγραφέα, για μένα πάντως είναι ξεκάθαρο ότι η κατάθεση του Περέιρα δεν γίνεται σε καμία ανθρώπινη αρχή, αλλά κατευθείαν στην ίδια την Ιστορία, γιατί η πραγματική Ιστορία, αυτή που δεν καταγράφεται πουθενά, τελικά δεν είναι τίποτα άλλο από τις μαρτυρίες των Περέιρα αυτού του κόσμου.

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΑΠΟΨΕΙΣ
«Για “Τα γενέθλια” της Ζωρζ Σαρή: Μικρή βιωματική ανάγνωση» της Εριφύλης Μαρωνίτη

Αν ζούσε εκείνος –ο νονός, ο μπαμπάς– θα έκλεινε φέτος τον Απρίλη τα 95. Η Άννα, η βαφτισιμιά, θα γινόταν 65. Στη ζωή και στο βιβλίο. Το νήμα, ωστόσο, των κοινών γενεθλίων στις 22 Απριλίου των...

ΑΠΟΨΕΙΣ
«Η “εφαρμοσμένη” διαλεκτική επιστήμης και “ποίησης” στο έργο του Χριστόφορου Χαραλαμπάκη» της Παρασκευής Κοψιδά-Βρεττού

Για τον γλωσσολόγο ως φορέα επιστημονικού λόγου με αντικείμενο τη γλώσσα, εν αρχή ην ο Λόγος. Αν αναρωτηθούμε πότε και με ποια κυρίαρχη συνθήκη γεννιέται συνειδητά το ανθρώπινο πλάσμα, η απάντηση...

ΑΠΟΨΕΙΣ
«Χουάν Χέλμαν (1930-2014), η φωνή και η συνείδηση της Αργεντινής» του Πάνου Νιαβή

Τον περασμένο Νοέμβριο, το Diastixo.gr δημοσίευσε δυο ποιήματα του Χουάν Χέλμαν (Juan Gelman) σε δική μου απόδοση στα ελληνικά (δείτε εδώ). Μ’ εκείνη τη δημοσίευση, επιχείρησα να συστήσω στους λάτρεις της ποίησης έναν από τους...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.