Η γνωριμία μου με το πρόσωπο και τα κείμενα του Μιχάλη Γκανά άρχεται ουσιαστικά από το 1980. Τότε ο Μιχάλης κυκλοφορούσε τη δεύτερη ποιητική του συλλογή με τίτλο Μαύρα Λιθάρια, ύστερα από την επιτυχημένη είσοδό του στην ποίηση με τη συλλογή Ακάθιστος δείπνος του 1978. Εγώ εξέδιδα τότε (1980) την πρώτη μου συλλογή με τίτλο Μαστίγια και θυμάμαι την φιλόξενη προτροπή του Μιχάλη, όταν του πήγα δειλά δύο αντίτυπα της συλλογής μου για να τα εισαγάγει προς πώληση στο βιβλιοπωλείο Δωδώνη. «Τι είναι αυτά», μου λέει, «φέρε μου πολλά, μπούγιο, να γεμίσουμε τον πάγκο». Τον ευχαριστώ τώρα, ύστερα από 34 χρόνια, γιατί τότε η συστολή του χαρακτήρα μου με δυσκόλευε και με εμπόδιζε να προβώ ακόμα και σ' αυτήν την επιβεβλημένη και αυτονόητη ευχαριστία. Αναφέρω το γεγονός αυτό, θέλοντας να σταματήσω κυρίως στη χρονολογία. Τόσο το 1980, όσο και το 1978, όταν εκδόθηκαν οι πρώτες του συλλογές η συγκυρία αυτή σήμαινε μεγάλη καθυστέρηση εμφανίσεως στα εκδοτικά πράγματα. Η γενιά μας, η γενιά του '70, είχε ήδη διαμορφωθεί με πυρήνα τους ποιητές του μύθου της αμφισβήτησης, με συχνές εμφανίσεις στα περιοδικά της γενιάς και τις εφημερίδες και ο Μιχάλης Γκανάς αργοπορούσε ηθελημένα. Η καθυστέρηση αυτή μέχρι και την ηλικία των 34 ετών για τον ποιητή του Ακάθιστου δείπνου, σε αντίθεση με τους άλλους βιαστικούς ποιητές της γενιάς μας που είχαν εκδώσει βιβλία και από την ηλικία των είκοσι χρονών, δημιουργούσε εύλογες απορίες. Θέλω να πιστεύω ότι ο Μιχάλης κυοφορούσε με επιμονή την ποίησή του και την προστάτευε, μη θέλοντας να τη θέσει, κατά κάποιο τρόπο, αντιμέτωπη ή σε αντιπαραβολή με την ποίηση του αντικομφορμισμού, που τότε επικρατούσε πανηγυρικά. Η καθυστέρηση η δική του ήταν μια μεγάλη παρηγοριά και για την καθυστέρηση τη δική μου, που επίσης δεν μου πήγαινε αυτό το κλίμα της μπητ ποίησης και της επίθεσης εναντίον όλων, ακόμα και της γλώσσας. Ωστόσο ήταν μια συγκυρία που έπρεπε να δώσει τα δικά της πράγματα, και βέβαια τα έδωσε μέσα σε πολύ σύντομο χρόνο και εν συνεχεία απήλθε οριστικά, χωρίς να αφήσει απόηχους ή μαθητείες.

Μια άλλη συγκυρία που επίσης θυμάμαι με συγκίνηση είναι όταν γύρω στα 1985 διαβάσαμε μαζί με τον Μιχάλη ποιήματά μας στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων και με πρόλαβε, λέγοντάς μου αυτά που θα ήθελα να του πω εγώ: «Αγαπητέ μου, μου αρέσει πολύ η ποίησή σου γιατί έχει αυτές τις μικρές πνοές που κάνουν τα χορταράκια χαμηλά να σαλεύουν, αυτόν τον ανεπαίσθητο αέρα εκεί κάτω στις ρίζες και τα χώματα». Αυτή ακριβώς ήταν η αίσθηση που είχα κι εγώ για την ποίησή του, αλλά η γλώσσα μου έμοιαζε ανάπηρη τότε και δεν μπορούσα να το διατυπώσω. Κατάφερα όμως πολύ αργότερα να ευχαριστήσω και να ευχαριστηθώ την ποίησή του σε ένα συνέδριο στα Γιάννενα, όταν μίλησα και εξήγησα τους λόγους για τους οποίους εκτιμώ και αγαπώ την ποίησή του, κείμενο που αργότερα δημοσιεύθηκε το περιοδικό της Θεσσαλονίκης «Εντευκτήριο» με τίτλο «Εξορία και διαρκής επιστροφή μέσα την ποίηση του Μιχάλη Γκανά».

Σήμερα, με την ευκαιρία της συγκεντρωτικής έκδοσης των ποιημάτων του από τις εκδόσεις Μελάνι, μας δίνεται και πάλι η ευκαιρία να ξανακοιτάξουμε την πορεία του, να εκτιμήσουμε τις συνεχείς κορυφώσεις της ποιητικής του και να ξαναχαρούμε αυτήν την αυθεντική φωνή της γλώσσας που μας οικειώνει με το περιβάλλον και τις άσβηστες μνήμες μας.

Ο κομψός τόμος των μέχρι τούδε απάντων του περιλαμβάνει όλα τα ποιήματα που εκδόθηκαν από το 1978 έως το 2012 και κατανέμονται σε επτά συλλογές οι τίτλοι των οποίων συγκροτούν το δικό τους ποίημα: Ακάθιστος Δείπνος (1978), Μαύρα Λιθάρια (1980), Γυάλινα Γιάννενα (1989), Παραλογή (1993), Τα μικρά (2000), Ο ύπνος του καπνιστή (2003), Άψινθος (2012). Ο μικρός αριθμός των συλλογών, αλλά και τα χρονικά ανοίγματα από συλλογή σε συλλογή φανερώνουν τον ενδότερο ποιητικό χαρακτήρα του Μιχάλη Γκανά, καθώς δείχνουν και πάλι ότι δεν βιάζεται και δεν κινείται μόνο και μόνο για να προβληθεί στο προσκήνιο, αλλά περιμένει, χαρίζοντας στην ποίηση το χρόνο που χρειάζεται, ώστε να ωριμάσει και να βγει στο φως, τότε που εκείνη θα νιώσει έτοιμη και ολοκληρωμένη.

Ο Μιχάλης Γκανάς, με προσεγμένη πάντα την ισορροπία του λόγου και αποφεύγοντας συνειδητά τη ματαιοδοξία της εκφραστικής ακρότητας, προβάλλει τη δική του γλώσσα με την οποία ενηλικιώνεται και εξελίσσεται συν τω χρόνω, διασώζοντας εκείνα τα σύμβολα που αθανατίζουν ακόμα τον υπαίθριο κόσμο.

Ο ποιητικός κόσμος του Γκανά, που φυλάσσεται και μεταφέρεται αλώβητος στη συνείδηση της γλώσσας του, περιέχει την ιστορική γνώση που διαμορφώνει τον τόπο και τις ιδεολογίες και αποφέρει τη συναίσθηση της πανανθρώπινης μοίρας, η οποία προβάλλεται στην ποίησή του τόσο μικροκοσμικά όσο και μακροκοσμικά.

Στην οπτική αυτή συμπαρατάσσονται χαρακτηριστικά και πολλοί άλλοι ηπειρώτες ποιητές οι οποίοι ενισχύουν αλλήλους και επιτείνουν την κοινή ένδειξη του βλέμματος και της ποιητικής του κοινού τρόπου. Η συναισθηματική στάθμη όμως του Γκανά επιτυγχάνει διακριτά ύψη, παρ' όλη την κοινή ρίζα και τον κοινό πόνο εκπόρευσης.

Και παρ' όλο που η ποίηση αυτή δεν παύει ποτέ να δείχνει την ιθαγένειά της και την εξάρτυση της καταγωγής της καταφέρνει να καθρεφτίζει τον περιβάλλοντα κόσμο της μέσα από αδρές αντιστίξεις και συγκρούσεις του παρόντος με τη μνήμη που υποφώσκει συνεχώς και αντηχεί με την άσβηστη φωνή της. Αυτή η μαγνητική δύναμη της ιθαγένειας επισημαίνει τη βαθιά σχέση της ποίησης του Μιχάλη Γκανά με το εντόπιο άχθος και, ταυτόχρονα, με μια αίσθηση διαρκούς εξορίας, η οποία, αναπόφευκτα, συνδυάζεται και με μια μόνιμη διάθεση επιστροφής. Ο ζωντανός τόπος καθορίζει την ενδότερη φωνή του και επηρεάζει ομόλογα τη δόμηση του ποιητικού λόγου. Η μνήμη του τόπου δημιουργεί ένα δικό της κόσμο, μέσα στον οποίο ακμάζουν απείραχτα τα υπαίθρια βιώματα. Ο χρόνος έτσι κρυσταλλώνεται μέσα στο βιωμένο λόγο, καθώς καταυγάζει φαντασιακά όλο το βάρος της νοσταλγίας του.

Twitter