«Η ψυχή της εστίας»
Το έτος 1979 (δεν θυμάμαι τον μήνα, πιθανόν να ήταν φθινοπωρινός) έλαβα μια είδηση. «Θέλει να σε δει η εκδότρια του Βιβλιοπωλείου της Εστίας κ. Μάνια Καραϊτίδη». Από τον πατέρα μου είχα ακούσει για τις εκδόσεις της Εστίας και τον Κολλάρο, και αρκετές φορές πηγαίνοντας να ψωνίσω στην οδό Σταδίου είδα τον κ. Κων. Σαραντόπουλο, τον πατέρα της Μάνιας με τον οποίο έμοιαζε τόσο πολύ.
Πήγα στην Σόλωνος 60 με αγωνία και μπήκα σε ένα μικρό, θαυμάσιο γραφείο. Αντίκρυσα μια μαυροφορμένη, ακόμη νέα γυναίκα με κάπως τραβηγμένο το πρόσωπό της από τα πρόσφατα βάσανα. Τα μαλλιά της άβαφα,άρχισαν να λευκαίνουν. Όμως το βλέμμα της ήταν αφάνταστα τρυφερό. Ήταν ντυμένη στα μαύρα διότι είχε πεθάνει ο άνδρας της. Δεν ήξερα τι να πω. Ήμουν αδέξια. Δεν γνώριζα τότε πως συναντούσα την μοίρα μου. Πραγματικά για 33 συνεχόμενα έτη πήγαινα στο βιβλιοπωλείο και στο γραφείο της ως συγγραφεύς και φίλη της. «Σκοπεύω να φτιάξω μια σειρά με νέους συγγραφείς» μου εξήγησε. «Για εσάς πήρα καλές συστάσεις από την Γαλατεια Σαράντη, μολονότι είναι πεζογράφος και γυναίκα, και από την κόρη μου με το αυστηρό κριτήριο, η οποία κάνει τώρα μεταπτυχιακά στο Παρίσι, στην έδρα της γλωσσολογίας».
Έτσι ήμουν ο πρώτος νέος συγγραφεύς της Εστίας και ο Χάλκινος Ύπνος εκδόθηκε από το βιβλιοπωλείο της Εστίας Ι. Δ. Κολλάρου & Σια Α. Ε το έτος 1980 και τυπώθηκε στο τυπογραφείο των Αδελφών Ρόδη στο Μαρούσι. Επειδή όμως η νέα σειρά δεν είχε δημιουργηθεί, το βιβλίο καταχωρήθηκε στην κλασική σειρά με τους συγγραφείς της γενιάς του 30.
Με τον καιρό γοητευόμουν από την σπάνια προσωπικότητα της εκδότριάς μου και παρ’ όλες τις διαφωνίες και τους θυμούς μας, η θεμελιώδης αγάπη μας δεν με άφησε να απομακρυνθώ ποτέ. Η ελκτική δύναμη του χαρακτήρα της δεν μάγευε μόνον τους δικούς της συγγραφείς αλλά και τους ξένους των άλλων εκδοτικών οίκων. Δημιούργησε έναν χώρο πνευματικότητας, όπου εκλεκτοί θαμώνες συζητούσαν για τέχνη, επιστήμη, ιστορία και άλλα σπουδαία θέματα, έναν χώρο σαν τα παλαιά φιλολογικά σαλόνια. Αγαπούσε πολύ τους συγγραφείς: «δεν μπορώ να ζησω χωρίς την τρέλα και την κακία τους», έλεγε αλλά και μια φορά την εβδομάδα συναντούσε τις φίλες της νεότητάς της, πολύ πιο λογικές, μάλλον για να ισορροπήσει. Έτσι ήταν και η ετερόκλητη αισθητική του γραφείου της: από την μία οι μεγάλοι χάρτες που κοσμούσαν του τοίχους κι από την άλλη αγαλματάκια, παιγνιδάκια κι ένα σωρό κρεμασμένα «τζατζαλάκια», όπως της έλεγα.
Η Μάνια έχει ενδιαφέρον για πολλά θέματα και η ίδια είναι ένας εγκυκλοπαιδικός θησαυρός. Αφηγείται όμορφα. Γράφει επίσης ωραία με τα εξαίσια ελληνικά της και την θαυμάσια γνώση της γαλλικής και αγγλικής γλώσσας. Πολυταξιδεμένη, μορφωμένη, δεινή αναγνώστρια, αυτή προτείνει συνήθως στην κόρη της Εύα τα προς έκδοσιν βιβλία. Όλες οι στιγμές με την Μάνια είναι αναβαθμισμένες και χαριτωμένες: στις συζητήσεις, στα ταξίδια, στους κινηματογράφους και τα θέατρα. Στο θαυμαστό της γραφείο γνώρισα συγγραφείς όπως τον Άγγελο Βλάχο, την Γαλάτεια Σαράντη, τον Απόστολο Σαχίνη, τον Τάσο Ρούσσο, την Ισμήνη Καπάνταη, την Αθηνά Κακούρη, τον Δημήτρη Νόλλα, την Ζέφη Δαράκη, τον Βύρωνα Λεοντάρη,τον Παύλο Μάτεσι, τον Γιάννη Βαρβέρη, τον Χρήστο Χωμενίδη, τον Φίλιππο Δρακονταειδή, την Νένη Εύθυμιάδη, την Ιουλία Ιατρίδη, την Τιτίνα Δανέλλη, (και άλλα ονόματα που μου διαφεύγουν) καθώς και σημαντικούς ανθρώπους άλλων επαγγελμάτων, όπως τον αρχαιολόγο Σπύρο Ιακωβίδη, και τον ιατρό Βασίλη Μαντούβαλο.
Από τα τριάντα τρία χρόνια της φιλίας μας δεν θα ξεχάσω μία εικόνα: ήμασταν όρθιες στην παραλία της Νέας Μάκρης μετά το θαλασσινό μπάνιο. Η Μάνια φορούσε μια λευκή κελεμπία και κοίταζε την θάλασσα. Σιγά σιγά το βλέμμα της γινόταν μακρινό, μου έφερνε ρίγος αυτό το βλέμμα, σκέφτηκα πως έτσι κοιτούσαν οι οραματιστές. Μου θύμισε την Ίντιρα Γκάντι. Πράγματι η Μάνια ανήκει στο είδος εκείνων των περίφημων γυναικών, που αφήνουν τα ίχνη τους στην ιστορία. Της το είπα και μου έρριξε μία «μούτζα». Γέλασα γιατί ήξερα πως βρίζει και μουντζώνει τους δικούς της ανθρώπους αρχίζοντας από τα παιδιά της. Το χιούμορ ήταν απίθανο και η ετοιμολογία της μοναδική.
Το βιβλιοπωλείο της Εστίας έκλεισε περνώντας στην ιστορία μαζί με τους ιδρυτές και τους απογόνους τους. Ακούστηκαν λόγια θερμά, λυπητερά και εγκωμιαστικά από συγγραφείς, αναγνώστες και πνευματικούς ανθρώπους. Το έμαθε και ενδιαφέρθηκε όλη η Ελλάδα. Ο Τύπος, τα ΜΜΕ, η Πολιτεία, ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Αν η Μάνια και ο καλωσυνάτος γιος της Γιάννης, έθεταν το ιστορικό βιβλιοπωλείο υπό την προστασία του Υπουργείου Πολιτισμού σαν διατηρητέο, ίσως θα το είχαν σώσει. Υπερήφανοι όμως και στωικοί δεν ζήτησαν, δεν κλαψούρισαν και περίμεναν την φυσική του φθορά του. Μαζί τους παρέμειναν μέχρι το κλείσιμο του καταστήματος και οι υπάλληλοι: η Μαρία Παπαγεωργίου, θαυμάσια βιβλιοπώλις με γνώση και ευστροφία, η Νικολέτα Φρέρη, η Βάσω Αραβανή, ο Θεόδωρος Καρακίτσος, η Βούλα Δογαντζή και τέλος ο διευθυντής Κωστής Καναράκης ο οποίος είπε σε δημοσιογράφο, που τον ρώτησε γιατί έμεινε, την περίφημη φράση του: «δεν παίζεις με την Ιστορία».
Το ιστορικό βιβλιοπωλείο έκλεισε αλλά ο εκδοτικός οίκος συνεχίζει εδώ και δύο δεκαετίες, αφ’ ότου χωρίστηκε η επιχείρηση στα δύο, αυτοδύναμος να πορεύεται προς το μέλλον με διευθύντρια την προικισμένη πεζογράφο και μεταφράστρια Εύα Καραϊτίδη.
Ες αύριον τα σπουδαία, λοιπόν....
