«O Τζέραλντ Ντάρελ και η Κέρκυρα» του Φίλιππου Φιλίππου
Ο Τζέραλντ Ντάρελ (1925-1995), αδελφός του Λόρενς Ντάρελ (1912-1990), συγγραφέα του περίφημου Αλεξανδρινού Κουαρτέτου, είναι γνωστός στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό από το ωραίο και διασκεδαστικό βιβλίο του Η οικογένειά μου και άλλα ζώα που κυκλοφόρησε πριν από λίγα χρόνια από τις εκδόσεις Άμμος και μόλις επανεκδόθηκε από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο σε μετάφραση Μαρίνας Δημητρά και Δήμητρας Σίμου. Τα μέλη της οικογένειας Ντάρελ, όμως, ήταν γνωστά στην Κέρκυρα τη δεκαετία του 1930, όπου κατοικούσαν επί χρόνια – συνολικά πέντε. Μερικά πρόσωπα της καλής κερκυραϊκής κοινωνίας, κάτοικοι της πόλης, μα και πολλοί χωρικοί που έμεναν σε γειτονικά σπίτια αποτελούσαν τον κύκλο στον οποίο ζούσαν απολαμβάνοντας συζητήσεις, φαγητά και συναναστροφές.
Είχαν αφήσει τη μουντή Αγγλία με τον μολυβένιο ουρανό και το χιονόνερο κι έφτασαν στο λιμάνι της Κέρκυρας, όπου είχε λιακάδα και ο κόλπος όπου μπήκε το μικρό καράβι τους λαμποκοπούσε από το γαλάζιο της θάλασσας
Στο προαναφερθέν βιβλίο του, ο Τζέραλντ είχε την πρόθεση να περιγράψει την πανίδα και τη χλωρίδα του νησιού, αλλά στην ουσία τού βγήκε κάτι διαφορετικό: μια τοιχογραφία της Κέρκυρας και ταυτόχρονα η εξιστόρηση διαφόρων συμβάντων με τα μέλη της οικογένειας και τους φίλους τους, Έλληνες, Άγγλους και λοιπούς Ευρωπαίους.
Ιδού πώς αρχίζει την αφήγησή του ο συγγραφέας, ο οποίος χρησιμοποιεί ως μότο μια φράση από το έργο Η Αλίκη μέσα απ’ τον καθρέφτη:
«Το βιβλίο αυτό είναι το χρονικό της πενταετίας που πέρασα με την οικογένειά μου στην Κέρκυρα. Η πρόθεσή μου ήταν να περιγράψω νοσταλγικά τα ζώα και τα φυτά του νησιού, αλλά διέπραξα το μέγιστο σφάλμα να συστήσω την οικογένειά μου απ’ τις πρώτες κιόλας σελίδες του βιβλίου».
Ο Τζέραλντ Ντάρελ αφιέρωσε το βιβλίο στη μητέρα του. Στην αρχή, εκτός από αυτήν, ευχαριστεί τον φίλο τους Θεόδωρο Στεφανίδη, ο οποίος του έδωσε την άδεια να χρησιμοποιήσει υλικό από μιαν ανέκδοτη εργασία του για την Κέρκυρα, τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του που τον βοήθησαν στο γράψιμό του, τη γυναίκα του, η οποία πολύ το διασκέδασε όταν της έδωσε να διαβάσει τα χειρόγραφα, και τη Σοφία, τη γραμματέα του που το επιμελήθηκε.
Απολαυστικό στο έπακρο, το Η οικογένειά μου και άλλα ζώα είναι ένας ύμνος στην Κέρκυρα. Σε αυτό, ο Τζέραλντ δεν περιγράφει μόνο ανθρώπους και ζώα, τοποθεσίες και συμβάντα, αλλά αφηγείται κι ένα σωρό ανέκδοτα για τους κατοίκους του νησιού, τα οποία, όπως διευκρινίζει, είναι απολύτως αληθινά. «Η ζωή μας στην Κέρκυρα», γράφει, «ήταν μια οπερέτα απ’ τις πιο πολύχρωμες και αστραφτερές».
Στο πρώτο μέρος του βιβλίου υπάρχει η καταγραφή του ταξιδιού, κάποιον Αύγουστο, προς την Κέρκυρα, και η άφιξη της οικογένειας στο νησί (ωστόσο, δεν μνημονεύει τη Νάνσι, τη γυναίκα του Λόρενς). Είχαν αφήσει τη μουντή Αγγλία με τον μολυβένιο ουρανό και το χιονόνερο κι έφτασαν στο λιμάνι της Κέρκυρας, όπου είχε λιακάδα και ο κόλπος όπου μπήκε το μικρό καράβι τους λαμποκοπούσε από το γαλάζιο της θάλασσας. Η οικογένεια είχε πάρει μαζί της τα απολύτως απαραίτητα, ρούχα και βιβλία, ενώ ο μικρός Τζέρι πήρε τέσσερα βιβλία φυσικής ιστορίας, μια απόχη για πεταλούδες, έναν σκύλο, κι ένα βαζάκι από μαρμελάδα γεμάτο κάμπιες που απειλούσαν να γίνουν χρυσαλλίδες.
Ο Τζέραλντ από παιδί ένιωθε μεγάλη αγάπη για τα ζώα, όλα τα ζώα, της στεριάς, της θάλασσας και του ουρανού, έτσι εξελίχθηκε σε προσεκτικό παρατηρητή της φύσης και των έμβιων όντων. Σε ηλικία είκοσι χρονών ήταν φύλακας σε ζωολογικό κήπο και στα είκοσι δύο του διεύθυνε ο ίδιος μιαν αποστολή στο Καμερούν για παρατήρηση και συλλογή άγριων ζώων. Αργότερα, ίδρυσε στο Τζέρσι το Ζωολογικό Πάρκο και την Εταιρεία Προστασίας Άγριων Ζώων, ενώ έγραψε βιβλία σχετικά με ζώα.
Στην Κέρκυρα οι Ντάρελ περνούσαν καλά, έκαναν ντόπιους φίλους, ενώ το σπίτι τους το επισκέπτονταν φίλοι από διάφορα μέρη, τους οποίους φιλοξενούσαν.
Στην Κέρκυρα οι Ντάρελ περνούσαν καλά, έκαναν ντόπιους φίλους, ενώ το σπίτι τους το επισκέπτονταν φίλοι από διάφορα μέρη, τους οποίους φιλοξενούσαν. Για τις μετακινήσεις τους στην πόλη είχαν τον Σπύρο τον αμαξά, ο οποίος φόρτωνε στο αυτοκίνητό του ανθρώπους, πράγματα και τρόφιμα. Στο σπίτι στο χωριό Καλάμι στα βόρεια του νησιού έκαναν πολλά πάρτι αγγλικού τύπου, για τις ανάγκες του οποίου η κυρία Ντάρελ συμβουλευόταν βιβλία μαγειρικής.
Η οικογένεια Ντάρελ έφυγε από την Κέρκυρα το 1939, παραμονές του πολέμου (ο Λόρενς και η Νάνσι έμειναν λίγο ακόμα). Στο προτελευταίο κεφάλαιο με τίτλο «Πάρτι με ζώα», ο συγγραφέας γίνεται ποιητικός και γλαφυρός:
«Μακριά, το νησί φάνταζε μαύρο κι ασημένιο στο φεγγαρόφωτο. Πέρα, μέσα στα κυπαρίσσια, οι κουκουβάγιες παρηγορούσαν η μια την άλλη. Ο ουρανός έμοιαζε μαλακός σαν δέρμα μικρού ζώου, σκεπασμένος μ’ αστέρια σαν δροσοσταλίδες...»
Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου με τίτλο «Επιστροφή», ο Τζέραλντ γράφει πως ο ίδιος δεν ήθελε ν’ αφήσουν το νησί, αλλά η μητέρα του επέμενε πως έπρεπε να γυρίσουν στην Αγγλία για να σπουδάσει• έτσι κι αλλιώς τα οικονομικά τους αποθέματα είχαν τελειώσει. Για να τον καλοπιάσει, η μητέρα του υποσχέθηκε να ξαναγυρίζουν σύντομα στην Κέρκυρα. Αυτό δεν ήταν εφικτό. Μια από τις τελευταίες παραγράφους του βιβλίου είναι και η εξής: «Καθώς το πλοίο έσκιζε τη θάλασσα κι η Κέρκυρα χανόταν στον ορίζοντα, τρεμοσβήνοντας στη μαργαριταρένια αχλύ της ζέστης, νιώσαμε να μας τυλίγει μια μαύρη θλίψη που μας ακολούθησε σε όλο το ταξίδι, ως την Αγγλία».
Σημείωση
Ο Τζέραλντ Ντάρελ, ο αδελφός του Λόρενς κι η γυναίκα του Νάνσι, ο αδελφός του Λέσλι, η αδελφή του Μαργκό και η χήρα μητέρα τους Λουίζα είναι ήρωες στο μυθιστόρημα του Φίλιππου Φιλίππου Ο ερωτευμένος Ελύτης (Εκδόσεις Ψυχογιός, 2011), όπου πρωταγωνιστεί ο Οδυσσέας Ελύτης.
