fbpx
ΠΕΡΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ

ΠΕΡΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ

του Νόρμαν Μέιλερ

απόδοση: Belica-Antonia Kubareli

Ο τρόμος του συγγραφέα: Ξυπνάς το πρωί και βρίσκεσαι μπροστά στην άδεια σελίδα. Μπορεί να σου πάρει πέντε λεπτά ή μία ώρα για ν’ αρχίσεις να γράφεις κάτι. Κάποια στιγμή ξεκινάς και ξάφνου οι λέξεις ρέουν. Από πού έρχεται αυτή η ροή; Δεν μπορείς να το προσδιορίσεις και μονίμως αναρωτιέσαι: Μήπως σταματήσει αύριο; Και αυτό σε τρομάζει. Γιατί εξαρτάσαι από ένα φαινόμενο εντελώς απρόβλεπτο.

Ένας απλός κανόνας: Με τα χρόνια, βρήκα έναν κανόνα κι είναι ο μόνος που μπορώ να προτείνω σε όσους γράφουν ή θέλουν να γράψουν. Απλός κανόνας. Αν λες στον εαυτό σου ότι αύριο θα κάτσεις να δουλέψεις, προετοιμάζεις το ασυνείδητό σου ώστε να βγάλει υλικό. Φτιάχνεις κάποιου είδους συμβόλαιο με το μυαλό σου, του ζητάς να σου βρει, να σου διαλέξει, να φέρει στο συνειδητό σου πολύτιμα στοιχεία για το έργο σου. Στο λόγο μου, το κόλπο πιάνει. Είναι σαν να ανακοινώνεις σε κάποιες ιδιαίτερες δυνάμεις «έρχομαι να γράψω» και σε βοηθάνε.

Κάνε ό,τι χρειάζεται: Στον κινηματογράφο λένε μια υπέροχη φράση: «Κάνε ό,τι χρειάζεται». Αν πρέπει να κινηματογραφήσουν μια σκηνή προτού σκοτεινιάσει, ο σκηνοθέτης θα πει αυτή τη φράση στο συνεργείο του. Εννοεί: «θα γυρίσουμε τη σκηνή χωρίς να σκεφτούμε αν θα βγει καλή. Οφείλουμε να κάνουμε τη δουλειά μας. Αν νυχτώσει και δεν έχουμε τελειώσει, χαθήκαμε». Κι εμείς, οι συγγραφείς, πρέπει να κάνουμε ό,τι χρειάζεται για το γράψιμό μας. Να το πάρουμε απόφαση, να κάτσουμε, να δουλέψουμε. Είναι απλώς θέμα απόφασης. Πλαίσιο σκέψης. Το γράψιμο εξαρτάται απ’ την απόφαση για δουλειά. Το βάζεις στο μυαλό σου και το κάνεις. Είναι πάρα πολύ δύσκολο, όσο κι αν λέω ότι είναι απλό. Μέσα σου ξέρεις τι πρέπει να κάνεις, πόση δουλειά χρειάζεται και εκνευρίζεσαι, αγχώνεσαι, θες να τα παρατήσεις, όμως πρέπει να συνεχίσεις. Διάλεξες να γράψεις ένα βιβλίο, δε σε υποχρεώνει κανείς. Εσύ υποχρεώνεις τον εαυτό σου. Είναι η δική σου ανάγκη. Κάν’ το πράξη! Αν επαναστατείς και δε δουλεύεις, απλώς χειροτερεύεις την κατάσταση. Αφού γράφεις, γράψε.

Τα παιδικά χρόνια: Είναι δύσκολο να γράψεις για την παιδική σου ηλικία. Θέλει προσεκτική προσέγγιση, πρέπει να είσαι σε επιφυλακή. Ποτέ δεν κατάφερα να καταλάβω την παιδική μου ηλικία τόσο ώστε να την περάσω και στη γραφή μου. Και δε νομίζω ότι το κατάφεραν και άλλοι συγγραφείς. Όχι ιδιαίτερα. Νομίζω ότι τα πορτρέτα της παιδικής ηλικίας που διαβάζουμε στα βιβλία δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα του συγγραφέα. Εφευρίσκονται για να εξυπηρετήσουν το μύθο στο εκάστοτε βιβλίο. Η παιδική ηλικία είναι απίστευτα ευμετάβλητη και δεν περιγράφεται στη λογοτεχνία.

Αμφισβήτηση και αντιφατικότητα: Πολλοί συγγραφείς είναι δειλοί, φοβούνται μη νευριάσουν τους αναγνώστες, γιατί νομίζουν ότι θα τους χάσουν. Εγώ νιώθω πάντα ότι δεν πρέπει να έχουμε τέτοιες φοβίες. Προτιμώ να σκέφτομαι και να γράφω με την άποψη πως αν είμαι καλός, ίσως και ν’ αλλάξω τη ζωή των αναγνωστών μου. Αυτό είναι το ισχυρότερο κίνητρο για μένα: Γράφω πιστεύοντας ότι διευρύνω τη συνειδητότητα των ανθρώπων. Γνωρίζω ότι μπορεί να τους πονέσω, να τους ενοχλήσω, να τους χάσω, να με μισήσουν, όμως απ’ τη στιγμή που σου μπαίνει αυτή η ιδέα, δεν μπορείς να οπισθοχωρήσεις.

Το προσωπικό ύφος: Το πραγματικά καλό στιλ έρχεται μόνο όταν ο συγγραφέας γίνεται όσο πιο καλός μπορεί. Δηλαδή με σκληρή δουλειά στον εαυτό του. Το στιλ είναι ο χαρακτήρας, η προσωπικότητα του ανθρώπου. Το καλό προσωπικό ύφος δε γίνεται να προέλθει από κακό κι απείθαρχο χαρακτήρα. Νομίζω ότι σημαίνει να εγκαταλείψεις τις γλυκαναλατιές σου ως άνθρωπος, τον ψευτοερωτισμό σου, τις αναπηρίες σου, τις μεγαλομανίες σου. Μόλις ξεφορτωθείς το λούστρο, αρχίζεις να βρίσκεις τη δική σου φυσική χάρη ως άνθρωπος και αυτό βγαίνει και στο γράψιμό σου. Αν δεν ξεφορτωθείς την ψευτιά σου, θα γίνεις αντιγραφέας και όχι συγγραφέας.

Μην κολλάς σε ένα μόνο στιλ γραφής: Χρόνια ολόκληρα σκεφτόμουν ότι κάπου υπάρχει ένα τεράστιο βουνό που λέγεται «πραγματικότητα» κι εμείς, οι μυθιστοριογράφοι, παλεύουμε να το σκαρφαλώσουμε. Είμαστε ορειβάτες που αναρωτιόμαστε από ποια βουνοπλαγιά ν’ αρχίσουμε την ανάβαση. Η κάθε βουνοπλαγιά απαιτεί τη δική της προσέγγιση και μερικές απαιτούν περίπλοκους συνδυασμούς, ίσως και διαστρεβλώσεις, που αφορούν στο εσώτερο στιλ των κεφαλαίων. Το ένα ζητάει συνδυαστικές φόρμες κι εφευρέσεις, το άλλο απλότητα και κατά μέτωπο αντιμετώπιση. Το ζουμί πάντως είναι ότι το στιλ είναι η προσωπική σου συγγραφική επίθεση στη φύση της πραγματικότητας. Εγώ επηρεάστηκα βαθύτατα από δύο συγγραφείς: τον Χέμινγουεϊ και τον Φόκνερ. Ο Χέμινγουεϊ με δίδαξε την καταλυτική αξία της οικονομίας. Τα έργα του με έμαθαν τι σημαίνει να συγκρατείς τη γραφή σου, να μην πλατειάζεις. Κατάλαβα τη δύναμη της απλής γλώσσας, χωρίς εξυπνακισμούς, χωρίς παράξενες ακατανόητες λέξεις, ίσα για να δείξεις ότι τις ξέρεις. Αν καταφέρεις να γράψεις λιτά, μπορεί να γράψεις κάτι αξιόλογο. Αλλιώς παριστάνεις ότι γράφεις και κάνεις επίδειξη γνώσεων. Τα πάντα μπορούν να ειπωθούν με τις απλούστερες λέξεις. Απ’ την άλλη, ο Φόκνερ με δίδαξε ακριβώς το αντίθετο. Την υπερβολή, τη χρήση όλων των λέξεων, των τεράστιων φράσεων, των δύσκολων εννοιών, χωρίς οικονομία, χωρίς συγκρατημό. Στα έργα του είναι σαν να λέει: «μην κρατιέσαι, μη βάζεις χαλινάρι, τράβα το κι όπου σε βγάλει. Υπερβολή. Δεν πειράζει αν το παρακάνεις». Ανάμεσα στον Χέμινγουεϊ και τον Φόκνερ, που είναι οι δύο παράμετροι των αντίθετων πόλων, υπάρχουν όλα τα ενδιάμεσα στιλ. Ο καθένας τους είναι ο καλύτερος στο δικό του.

Μυθοπλασία ή ντοκουμέντο: Πιστεύω ότι δεν υπάρχει πραγματική γραφή-ντοκουμέντο. Τα πάντα είναι μυθοπλασία, καθώς απ’ τη στιγμή που πας να γράψεις για μια εμπειρία σου, γίνεσαι υποκειμενικός, άρα χάνεται το ντοκουμέντο. Έχεις ξεχάσει τη συγκεκριμένη στιγμή της εμπειρίας και περνάς στη στιγμή της γραφής. Τα συναισθήματα της στιγμής του γεγονότος δεν περιγράφονται. Μόνο οι αναμνήσεις τους. Κι αυτό συνιστά μια αιτία που κάποιοι συγγραφείς είναι καλύτεροι από άλλους. Θυμούνται πιο γνήσια και πιο έντονα, γι’ αυτό περιγράφουν την εμπειρία τους με μεγαλύτερη ειλικρίνεια, άρα πιάνουν και τους αναγνώστες.

Η αξία των μαθημάτων δημιουργικής γραφής: Εκτιμώ αυτά τα μαθήματα και ως δάσκαλος και ως μαθητής. Έχεις επικοινωνία, επαφή. Οι νέοι συγγραφείς προσγειώνονται, παύουν να σκέφτονται ότι γράφουν αριστουργήματα, τα ψώνια ξεπουπουλιάζονται. Η καταστροφή του συγγραφέα είναι η ματαιοδοξία του, όσο ασταθής κι αν είναι. Όποιος δεν αντέχει την κριτική στα γραπτά του, να κάνει μαθήματα δημιουργικής γραφής. Η ομάδα σε φέρνει στα ίσα σου. Κάπως σαν το παιδί που θέλει να παίξει ποδόσφαιρο αλλά ποτέ δεν πάει στις προπονήσεις. Πας στα μαθήματα δημιουργικής γραφής, τρως τις φάπες σου και μαθαίνεις ότι το γράψιμο θέλει πολύ κουπί προτού δημοσιεύσεις.

Το τέλος: Να ξέρεις πότε τέλειωσες το βιβλίο σου – είναι για μένα η στιγμή όπου δεν ταράζομαι διαβάζοντας τι έγραψα. Μόνο τότε νιώθω ότι μπορώ να αφήσω το βιβλίο.

Το κείμενο είναι συρραφή από διάφορες συνεντεύξεις του Νόρμαν Μέιλερ. Ένας απ’ τους διασημότερους και πιο αντιφατικούς συγγραφείς της Αμερικής (1923-2007), έγινε επίσης διάσημος για τη δημοσιογραφική του προσφορά και μάλιστα απέσπασε το Κρατικό Βραβείο το 1968 καθώς και το Πούλιτζερ δημοσιογραφίας, ενώ αργότερα πήρε δεύτερο Πούλιτζερ για τη λογοτεχνία. Ο Μέιλερ ήταν διάσημη κινηματογραφική περσόνα, ενώ έπαιξε και σε ταινίες. Έγραψε δώδεκα μυθιστορήματα, είκοσι δημοσιογραφικά και θεωρητικά βιβλία, καθώς και κινηματογραφικά σενάρια· έκανε έξι γάμους και απέκτησε επτά παιδιά –και ένα όγδοο από υιοθεσία–, που σχεδόν όλα τους έγιναν καλλιτέχνες. (Η βιογραφία της Μέριλιν Μονρό, όπου δήλωνε ότι τη σκότωσε το FBI/CIA, θεωρείται απ’ τις μεγαλύτερες εκδοτικές επιτυχίες του εικοστού αιώνα διεθνώς.) Στην ταινία του Γούντι Άλεν Ο υπναράς ακούγεται: «Ο Μέιλερ δώρισε το εγώ του στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ».

 

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.