fbpx

ΤΟ ΜΙΚΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ του Μιχάλη Μακρόπουλου

ΤΟ ΜΙΚΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ του Μιχάλη Μακρόπουλου

Ο άνθρωπος μέτραγε πάντοτε τη γη με την περπατησιά του (την έκτασή της σε πόδια), λογάριαζε το ύψος του απ' αυτήν – και την απόσταση που τον χώριζε απ' τ' αστέρια.

Το μικρό τον γοήτευε, αυτό που για να σου αποκαλυφτεί πρέπει να σκύψεις από πάνω του, κείνες οι μινιατούρες χωριών και πόλεων, που τις φτιάχνουν αυτοί που αγαπούν τα τρενάκια· οι μικρογραφίες με τα τοσοδούλικα ανθρωπάκια μέσα, που προσθέτουν μέτρα στο μπόι του αναγαλλιασμένου θεατή τους. Μα έπειτα ο άνθρωπος μικραίνει ξανά, νιώθοντας γοητεία ανάκατη με δέος τώρα, όταν αναλογίζεται τη μικρότητά του μπρος στην κοσμική απεραντοσύνη, ακόμα κι όταν μπαίνει σ' έναν καθεδρικό ναό και σηκώνει ψηλά το κεφάλι – και με δέος χτίζει πανύψηλα κτίρια, νιώθοντας την έλξη που καθετί θεόρατο και καθετί αχανές ασκεί στην ανθρώπινη ψυχή.

Πώς θα μπορούσε να μην περάσει και στη λογοτεχνία τούτη η γοητεία του μικρού (γοητεία ανάκατη με μιαν αίσθηση παντοδυναμίας) και του μεγάλου (γοητεία ανάμεικτη με δέος); Αυτός είν' άλλωστε ο τίτλος ενός μαγευτικού βιβλίου του Αμερικανού Τζον Κρόουλι, Μικρό, μεγάλο (Little, Big, 1981), ενός παραγνωρισμένου αριστουργήματος, κατά τον Χάρολντ Μπλουμ – μιας ιστορίας σαν μαγικά κουτιά βαλμένα το ένα μες στ' άλλο, όπου, όσο πιο μικρό το έξω, τόσο πιο μεγάλο το μέσα, ώσπου να κλειστεί τ' απέραντο μες στο πιο μικρό. Η Αλίκη στη Χώρα των θαυμάτων (1865) του Λιούις Κάρολ βρίσκει το μπουκαλάκι που λέει «ΠΙΕΣ ΜΕ», το πίνει όλο κι αναφωνεί: «"Τι παράξενα που νιώθω! Μου φαίνεται ότι διπλώνω σαν τηλεσκόπιο". Πράγματι, τώρα ήταν μόλις μια σπιθαμή ψηλή», και παρακάτω «βρήκε ένα μικρούτσικο κέικ που πάνω είχε καλλιτεχνικά γραμμένες με σταφίδες τις λέξεις "ΦΑΕ ΜΕ". "Εντάξει, θα το φάω", είπε η Αλίκη» κι άνοιξε σαν το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο του κόσμου! «Τα πόδια της είχαν σχεδόν χαθεί από τα μάτια της έτσι γοργά που απομακρύνονταν» (μτφρ. Έφη Καλλιφατίδη).

Ποτέ δεν πολυθεώρησα την Αλίκη βιβλίο για παιδιά, μα στην παιδική λογοτεχνία το μικρό και το μεγάλο σίγουρα έχουν την τιμητική τους. Ο ΜΦΓ, ο μεγάλος φιλικός γίγαντας του Ρόαλντ Νταλ (1982), είν' ό,τι ακριβώς λέει ο τίτλος του, ένας καλοσυνάτος γίγαντας που η δουλειά του είναι να μοιράζει καλά όνειρα στα παιδιά. Οι Δανειστές (The Borrowers, 1952-82) της Μαίρης Νόρτον είναι μια σειρά από πέντε βιβλία μ' ήρωες μια οικογένεια μικροσκοπικών ανθρώπων, που ζουν κάτω από το πάτωμα και μες στους τοίχους ενός εγγλέζικου σπιτιού. Ένα τόμτε, ένα ξωτικό, μικραίνει τον σκληρόκαρδο Νιλς στο μαγικό μυθιστόρημα της Σέλμα Λάγκερλεφ Το θαυμαστό ταξίδι του Νιλς Χόλγκερσον (1906-07) και τ' αγόρι ταξιδεύει στη ράχη μιας χήνας.

Στα θεωρούμενα «παιδικά» από παρανόηση (απ' τις μεγαλύτερες) Ταξίδια του Γκιούλιβερ (1726) του Τζόναθαν Σουίφτ, ο ομώνυμος ήρωας είναι γίγαντας στη Λιλιπούτη, όπου «ένιωσα κάτι ζωντανό να κινείται πάνω στο αριστερό μου πόδι, και να προχωρά προς το στήθος μου, μέχρι που ήρθε και στάθηκε σχεδόν κάτω απ' το πιγούνι μου. Κατεβάζοντας όσο μπορούσα τα μάτια μου είδα πως ήταν ένα ανθρώπινο ον, ούτε δεκαπέντε πόντους στο ύψος, με τόξο και βέλος στα χέρια του, και μια φαρέτρα κρεμασμένη στην πλάτη του. Εντωμεταξύ ένιωσα τουλάχιστον άλλα σαράντα (όπως υπολόγισα) παρόμοια πλάσματα να ακολουθούν το πρώτο πάνω στο κορμί μου», και στη Λοβρουγρούδη, σ' ένα κατοπινό του ταξίδι, ο λιλιπούτειος είν' ο Γκιούλιβερ: «Έψαχνα να βρω κάποια οπή στο φράχτη, όταν αντιλήφθηκα έναν κάτοικο να προχωράει προς τα πέτρινα σκαλοπάτια. Έμοιαζε ψηλότερος από ένα συνηθισμένο καμπαναριό, και κάθε του βήμα ήταν γύρω στα δέκα μέτρα» (μτφρ. Μίλτος Φραγκόπουλος). Κι ο ξεκαρδιστικός Γαργαντούας του Ραμπελέ (Η πολυθαύμαστη ζωή του Μεγάλου Γαργαντούα, πατέρα του Πανταγκριέλ, 1534) τρώει σε σαλάτα έξι προσκυνητές, που «καταβροχθισμένοι έτσι, απομακρύνθηκαν όσο καλύτερα μπορούσαν από τις μυλόπετρες των δοντιών του... ο Γαργαντούας ήπιε τη μεγάλη γουλιά, φοβήθηκαν πως πνίγονταν στο στόμα του, κι ο χείμαρρος του κρασιού τούς παρέσυρε σχεδόν στην καταβόθρα του στομαχιού του. Ωστόσο, πηδώντας με τα ραβδιά τους, κατάφεραν και το έσκασαν στην άκρη των δοντιών» (μτφρ. Φίλιππος Δρακονταειδής).

Στον συγκλονιστικό Άγριο πλανήτη (La Planète sauvage, 1973), ταινία κινουμένων σχεδίων σκηνοθετημένη απ' τον Ρενέ Λαλού, με σχέδια του Ρολάν Τοπόρ, και βασισμένη στο μυθιστόρημα φαντασίας Oms en série του Γάλλου Stefan Wul, γίγαντες, οι Ντράαγκ, έχουν για κατοικίδιά τους μικρούς ανθρώπους, τους Ομ, ώσπου αυτοί επαναστατούν. Μα η πιο βαθιά ιστορία, ίσως, που μιλά για τούτη τη σχέση μικρού-μεγάλου, και για το πώς με το μπόι μας ζυγιάζουμε τελικά κι ορίζουμε τον κόσμο, βλέποντάς τον άλλοτε αφ' υψηλού κι άλλοτε με δέος, είν' ένα άλλο μυθιστόρημα φαντασίας, γραμμένο το 1956 απ' τον Αμερικανό Ρίτσαρντ Μάθεσον, με τίτλο Ο άνθρωπος που ζάρωνε (The Shrinking Man). Ένας άντρας αρχίζει να μικραίνει και να μικραίνει, χάνει τη δουλειά του, χάνει οικογένεια και φίλους, η γάτα του σπιτιού γίνεται τρομερός εχθρός του μικροσκοπικού ανθρώπου, έπειτα ως και μια αράχνη φτάνει να 'ναι γιγάντιο τέρας. Ένας κόσμος που ο συνηθισμένος άνθρωπός μας τον θεωρούσε ως τότε απόλυτο, κομμένο και ραμμένο στα μέτρα μιας αδιατάραχτης καθημερινότητας, κομματιάζεται. Υπάρχει κάπου στο μέσον του βιβλίου μια συγκινητική σκηνή, όπου για μία μονάχα νύχτα ο μικρός άνθρωπος βρίσκει παρηγοριά στην αγκαλιά μιας νάνου, καλλιτέχνιδας στο τσίρκο – μα γρήγορα κι αυτή θα 'ναι πια μια γιγάντισσα μπροστά του. Ώσπου στο τέλος, απειροελάχιστος πλέον, ένας κόκκος: «Σκεφτόταν πάντα μ' όρους του ανθρωπίνου κόσμου και των περιορισμένων διαστάσεων του ανθρώπου. Έπαιρνε τη φύση ως δεδομένη. Μα η ίντσα είναι έννοια τ' ανθρώπου, όχι της φύσης. Για έναν άνθρωπο οι μηδέν ίντσες σήμαιναν τίποτε. Το μηδέν σήμαινε τίποτε. Μα για τη φύση δεν υπήρχε μηδέν... Δε θα χανόταν ποτέ, γιατί στο σύμπαν δεν υπήρχε σημείο όπου η ύπαρξη έπαυε... Αναζητώντας, μπήκε τρέχοντας στον νέο του κόσμο».

 

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.