fbpx
ΦΟΒΑΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ Η ΠΟΙΗΣΗ;

ΦΟΒΑΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ Η ΠΟΙΗΣΗ;

του Ηλία Κεφάλα

 

Ο φόβος ως άμεση αντίδραση ή ως παγιωμένη συναισθηματική εμπειρία είναι αποτέλεσμα, λένε οι ειδικοί επιστήμονες, της διέγερσης ενός αμυντικού συστήματος με το οποίο είναι προικισμένος ο άνθρωπος.

Ο αρχαίοι Έλληνες, που όλα πρόλαβαν να τα δουν και να τα ονομάσουν, προσωποποίησαν τον σκοτεινό αυτό μηχανισμό της ανθρώπινης ψυχοφυσιολογίας με τον θεό Φόβο, που επεμβαίνει και προειδοποιεί για την έγκαιρη προστασία μας από μια άμεση ή επικείμενη απειλή.

Ο άνθρωπος, λοιπόν, φοβάται, δηλαδή νιώθει την εναντίον του απειλή και προσπαθεί να προστατευθεί, εντείνοντας την επαγρύπνηση ή την άμεση δράση των αμυντικών του όπλων. Με την έννοια αυτή ο φόβος συνοδεύεται συχνά από το άγχος, που είναι το αποτέλεσμα μιας ανεξέλεγκτης εσωτερικής έντασης, και από τη φοβία, η οποία είναι ο παράλογα παρατεταμένος φόβος. Έτσι, λοιπόν, ο φόβος αυξομειώνεται ποικιλότροπα, αρχίζοντας από την ήπια και ελαφρά προσοχή και φθάνοντας μέχρι την ακραία κατάσταση του πανικού και την παράνοια.

Αλλά από τι φοβάται ο άνθρωπος; Τι είναι εκείνο που τον ταράζει εσωτερικά, αναγκάζοντάς τον να προβεί, κατά τη συγκεκριμένη στιγμή, σε αυτοματοποιημένες ψυχικές και σωματικές αντιδράσεις; Η μεγαλύτερη αιτία του φόβου είναι εκείνη που συνιστά κατ' αρχάς την απειλή κατά της φυσικής μας ζωής. Ο φόβος για την απώλεια της ζωής μας είναι η πρωταρχική αφορμή για την εκδήλωση των αυτοματοποιημένων αντιδράσεων του οργανισμού μας, προκειμένου να επιτευχθεί η άμεση προστασία μας. Ένα μεγάλο άγριο ζώο, ένας αποφασισμένος ληστής, ένα αυτοκινητικό ατύχημα, μια ξέφρενη πτώση, μια σοβαρή ασθένεια, ένας δυνατός σεισμός κτλ. είναι γεγονότα που μας αναγκάζουν με αυτοματοποιημένο τρόπο να αναζητήσουμε αμέσως όλους τους μηχανισμούς της σωτηρίας μας.

Πρέπει να αναφέρουμε ακόμα και τη βίωση ή τη βαθιά εμπειρία του φόβου, η οποία λόγω της έκθεσής της για πολύ καιρό στο ασυνείδητο, επανέρχεται και εκδηλώνεται συχνά ως εφιάλτης με επαχθές αποτέλεσμα την παγιωμένη και ανεξάλειπτη μελαγχολία του βίου μας. Ο άνθρωπος περιτριγυρίζεται καθημερινώς από διάφορα είδη αγχώδους διαταραχής, που γίνονται παθολογικές καταστάσεις ανίκητων φόβων.

Μεγάλη σημασία, όμως, έχει ο φόβος, ο οποίος μπορεί να βιωθεί από μια μεγαλύτερη ομάδα ή ένα ευρύ κοινωνικό σύνολο και λόγω της αλληλένδετης κοινωνικής επιρροής να γίνει μαζική αντίδραση, φθάνοντας κάποτε και στην υστερία. Επομένως ο άνθρωπος φοβάται μεν ατομικά, αλλά φοβάται και ομαδικά.

Ανέφερα τις παραπάνω περιπτώσεις, επειδή όλες συνιστούν δυνάμει ποιητικές θεματικές, αφού δεν υπάρχουν θέματα μη αξιοποιήσιμα από την ποίηση και όλα μπορούν να αναπτυχθούν σε έναν λόγο κοινού ενδιαφέροντος.

Η ποίηση, όπως και τα υποκείμενά της –ο δημιουργός η ο αναγνώστης–, κρυώνει, πεινάει, ονειρεύεται, ερωτεύεται, χαίρεται, θλίβεται και, βεβαίως, φοβάται και εκφράζει τα συναισθήματά της αυτά με καίριο και πειστικό λόγο.

Διαβάζοντας την τελευταία ποιητική παραγωγή, θα διαπιστώσουμε ότι ο φόβος είναι αναπόσπαστο κομμάτι της προβληματικής που διέπει τη σύγχρονη εποχή, επομένως και τους ποιητές. Ο φόβος που απασχολεί τους ποιητές είναι ο ίδιος που απασχολεί κάθε απλόν άνθρωπο και εκδηλώνεται κάτω από τις πάγιες συναισθηματικές μορφές που ορίζουν και όριζαν πάντα τη ζωή μας. Μέσα στα ποιήματα δηλαδή συναντάμε τον φόβο για την απώλεια του έρωτα, τον φόβο για την απώλεια της κοινωνικής συνοχής και τη βιοτική κατολίσθηση, τον φόβο για την κατάρρευση των ιδανικών, τους φόβους που εδράζονται στις ψυχολογικές διαταραχές και τις κάθε λογής ανασφάλειες που πυροδοτεί η κοινωνική και οικονομική κρίση.

Η ποίηση φοβάται, δηλαδή αμύνεται, με τον τρόπο της και εκμυστηρεύεται τον φόβο της αυτό μέσα στο αισθητικό εγχείρημά της, που είναι το ποίημα. Ωστόσο όλοι μαζί οι φόβοι συγκεντρώνονται στη μορφή του ενός και κύριου φόβου, που είναι ο υπαρκτικός φόβος. Η ποίηση φοβάται για την ύπαρξη και τις προοπτικές της. Η ποίηση φοβάται για την κόπωση της ύπαρξης και τον εν γένει πεφορτισμένο άνθρωπο.

Ωστόσο, παράλληλα με τον συγκεκριμένο φόβο υπάρχει και ο απροσδιόριστος φόβος, στον οποίο διαβιβάζονται όλες οι υπαρκτικές ανησυχίες, οι μεταφυσικές αμφιβολίες και οι αόριστες ελλείψεις του βίου, που στοχεύουν ξανά στην ανακάλυψη του μυθολογικού απωλεσμένου παραδείσου.

Τώρα πίνω από το ποτήρι σας / πεθαίνω βαθύ απόγευμα / γλώσσα στο στόμα του χειμώνα, γράφει ο Γιώργος Βέης.

Τα παραδείγματα για την κατάληψη ενός μεγάλου μέρους της ποιητικής θεματικής από τον φόβο αφθονούν. Η οικολογική καταστροφή και ο κίνδυνος εξαφάνισης των ειδών ευαισθητοποιούν την ποίηση και ο ποιητής Γιώργης Παυλόπουλος αναφωνεί: Πού είναι τα πουλιά; Άτσάραντοι και λιάροι κι αητομάχια / συκοφάγοι και κατσουλιέρες και κοτσύφια / τσουτσουλιάνοι και τσαλαπετεινοί...

Η οικονομική κρίση και ο φόβος της ένδειας συγκινούν την ποίηση και ο ποιητής Μιχάλης Γκανάς εναγωνίως αναφωνεί: Θα πούμε το ψωμί ψωμάκι.

Αλλά οι φόβοι είναι ατελείωτοι. Ο φόβος του πολέμου, ο φόβος της μοναξιάς, ο φόβος του να αισθανθεί κανείς ξένος στον τόπο του, ο φόβος του μέλλοντος, ο φόβος του αγνώστου, ο φόβος του σκοταδιού με όλες τις μεταφυσικές του προεκτάσεις, ανησυχούν διαρκώς τον σημερινό ποιητή.

Ο ποιητής Κώστας Παπαγεωργίου ψιθυρίζει: Στα χείλη λέξεων υπολείμματα, λειψές ανάσες /

αιχμές, καμπύλες ήχων και ζωύφια που πάγωσαν.

Ο ποιητής Πάνος Κυπαρίσσης εκμυστηρεύεται: Τον πατέρα σε αόριστη κλίση / Τη θεία στην Τασκένδη / Τον Τάκη, τον Παύλο στην Ουγγαρία / τη Χρυσάνθη στα τριάντα.

Ο θάνατος, ως κίνδυνος όλων των κινδύνων, ως αναπόφευκτο αποτέλεσμα όλων των φυσιολογικών ή κοινωνικοπολιτικών επιδράσεων κατά της καθημερινής μας παρουσίας στη ζωή, παραμένει το μοναδικό, εντέλει, θέμα της ποίησης, το θέμα που κρύβεται πίσω από κάθε άλλο θέμα και προοδευτικά το κυριεύει. Έτσι το είχα αισθανθεί και έτσι το αισθάνομαι πάντα, καθώς επανέρχονται στη μνήμη μου οι προσωπικοί μου στίχοι: Φύλλα πάνω στην καρδιά μου για να σκεπάζει τον φόβο της / Φύλλα του φθινοπώρου, γιατί παντού είναι φθινόπωρο / Φύλλα μες στα κοχύλια του νερού και την αφή του χρόνου / Φύλλα μικρά και πίσω ο θάνατος το πιο μεγάλο φύλλο.

 

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.