«Κανείς δεν είναι απόρθητος στον πειρασμό, σε κανέναν δεν είναι άγνωστη η βία». Η παραπάνω φράση περικλείει για μένα όλο το νόημα του έργου. Ο Καλόγερος του Μάθιου Γκρέγκορι Λιούις [Matthew Gregory Lewis] δεν είναι απλώς ένα καλογραμμένο μυθιστόρημα του 18ου αιώνα. Το 1796 δημοσιεύεται για πρώτη φορά και προκαλεί θύελλα αντιδράσεων στους συντηρητικούς κύκλους της εποχής καθώς ο νεαρός συγγραφέας του τολμά να «προτείνει» ένα σύμπαν προκλητικών αντιθέσεων: Ένας κόσμος που φαινομενικά προσδιορίζεται από την θρησκευτική ευλάβεια, αλλά μια ιστορία που στην εξέλιξή της επιβεβαιώνει την ανυπαρξία οποιασδήποτε θεϊκής παρέμβασης. Η πίστη στην αγνότητα και στην υπεροχή του ανθρώπινου πνεύματος αποδεικνύεται γελοία ψευδαίσθηση μπροστά στην ισοπεδωτική μανία της ενστικτώδους επιθυμίας. Ο ρομαντισμός του έρωτα που δεν οδηγεί στην κάθαρση αλλά στον συναισθηματικό εκφυλισμό και στο σωματικό μαρτύριο.

«Είναι η λογοτεχνία θέατρο;» μοιάζει να είναι το πιο δημοφιλές ερώτημα που επανέρχεται σε κάθε ευκαιρία. Η έως τώρα θεατρική μου εμπειρία μού δίδαξε ότι η απάντηση σε τέτοιου είδους ερωτήματα δίνεται μόνο από την ίδια τη θεατρική πράξη. Στη σκηνή δοκιμάζονται όλα.

Από μια ερευνητική, θα μπορούσα να πω, διαστροφή συγκέντρωσα όλο το υλικό που μπόρεσα να εντοπίσω σε σχέση με το παραπάνω έργο. Το φθινόπωρο του 2015 είχα στα χέρια μου την περίφημη λογοτεχνική διασκευή του Αντονέν Αρτώ [Antonin Artaud], τρεις ταινίες που βασίστηκαν στον Καλόγερο –μία εκ των οποίων σε σενάριο του Λουίς Μπουνιουέλ [Luis Bunuel]– και το  θεατρικό κείμενο της παράστασης που έγινε στο Λονδίνο το 2012. Ως ένα βαθμό, όλα τα παραπάνω επηρέασαν την έμπνευσή μου, χωρίς όμως να αξιοποιηθούν περαιτέρω στη θεατρική προσαρμογή που μου είχε προτείνει ο Βασίλης Μαυρογεωργίου.

Επέλεξα να χρησιμοποιήσω ως βάση της θεατρικής μεταφοράς για την παράσταση στο Skrow Theater την εξαιρετική μετάφραση του Αλέξανδρου Κοσματόπουλου, στην οποία αμέσως διέκρινα την υφολογική συγγένεια με την ιδιαίτερη γλώσσα του Μάθιου Λιούις. Στη συνέχεια, το κείμενο της παράστασης ήρθαν να συμπληρώσουν και κάποια αποσπάσματα από άλλα έργα (Falkner της Μαίρης Σέλλεϋ, Μάνφρεντ του Τζορτζ Γκόρντον Μπάιρον, Το κυρίαρχο σκουλήκι του Ε. Α. Πόε), που με τρόπο αβίαστο και οργανικό συνομίλησαν με το πρωτότυπο.

Δεν υπάρχει κάποιο εγχειρίδιο με οδηγίες για τον τρόπο που ένα μυθιστόρημα θα βρει τη σκηνική του απόδοση. Οφείλεις να γνωρίζεις πολύ καλά το υλικό σου και να εμπιστευτείς το δημιουργικό σου ένστικτο, όπως φυσικά και τη σκηνοθετική οπτική. Η θεατρική διασκευή είναι, κατά έναν παράδοξο τρόπο, μια διαδικασία μοναχική και συνεργατική ταυτόχρονα. Θα περάσεις αμέτρητες ώρες μόνος όταν θα αξιολογείς και θα συνθέτεις το υλικό και πολλές αγωνιώδεις στιγμές όταν θα το βλέπεις να δοκιμάζεται, ν’ αλλάζει και να εξελίσσεται στην πρόβα.

Μου αρέσει να δουλεύω με τον λόγο, με τις λέξεις. Να προσπαθώ να τις «προετοιμάσω» για τον συγκλονιστικό κόσμο της παράστασης, όταν έρχεται εκείνη η στιγμή να μεταμορφωθούν σε νοήματα που στην πραγματική ζωή έχουμε από καιρό ξεχάσει ή κρατάμε καλά κρυμμένα μέσα μας.

Τις τελευταίες δεκαετίες, το άνοιγμα των ορίων του παραστασιακού γεγονότος έγινε η αφορμή για τη δημιουργία ενός έντονου διαλόγου ανάμεσα σε θεωρητικούς, κριτικούς και ανθρώπους του θεάτρου. «Είναι η λογοτεχνία θέατρο;» μοιάζει να είναι το πιο δημοφιλές ερώτημα που επανέρχεται σε κάθε ευκαιρία. Η έως τώρα θεατρική μου εμπειρία μού δίδαξε ότι η απάντηση σε τέτοιου είδους ερωτήματα δίνεται μόνο από την ίδια τη θεατρική πράξη. Στη σκηνή δοκιμάζονται όλα. Έχω δει λογοτεχνικά κείμενα ν’ αποδίδονται με εξαιρετικό τρόπο σκηνικά, αντιθέτως δεν μπορώ να υποστηρίξω ότι όλες οι παραστάσεις που βασίζονται στο παραδοσιακό –με βάση τον τρόπο γραφής– θεατρικό έργο βρίσκουν πάντα την καλύτερη σκηνική απόδοση. Το θέατρο προϋπήρξε της κατηγοριοποίησης των κειμένων και αυτό πρέπει να το λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη μας πριν βιαστούμε να επιβάλουμε κανόνες συμπεριφοράς στο θεατρικό γεγονός.

Μου αρέσει να δουλεύω με τον λόγο, με τις λέξεις. Να προσπαθώ να τις «προετοιμάσω» για τον συγκλονιστικό κόσμο της παράστασης, όταν έρχεται εκείνη η στιγμή να μεταμορφωθούν σε νοήματα που στην πραγματική ζωή έχουμε από καιρό ξεχάσει ή κρατάμε καλά κρυμμένα μέσα μας.

Η παράσταση Ο Καλόγερος του Μάθιου Γκέγκορι Λιούις σε σκηνοθεσία Βασίλη Μαυρογεωργίου παρουσιάζεται στο Skrow Theater έως τις 26 Απριλίου.

Ο καλόγερος
Matthew Lewis
Μετάφραση Αλέξανδρος Κοσματόπουλος
Gutenberg
567 σελ.
ISBN-13 978-960-01-1061-6
Τιμή € 24,89

Twitter