Αν κάπου εδράζεται το ανέκδοτο για τον Ιησού, αν ξέρουμε ότι ήταν Έλληνας επειδή έμενε με τους γονείς του μέχρι τα τριάντα του χρόνια και πήρε τη δουλειά του μπαμπά του και πίστευε πως η μάνα του ήταν μέχρι να τον γεννήσει παρθένα, ποιο είναι το αντίστοιχο σύμβολο γυναίκας στην κουλτούρα μας;

Οδηγούσα, ήμουν σταματημένος στο φανάρι της Αρδηττού, έβλεπα τους Στύλους του Ολυμπίου Διός, την Ακρόπολη και ένα εκκλησάκι. Ήταν Μάρτιος 2010, μελετούσα τα Ιερά Κείμενα από τον Δεκέμβριο επειδή έγραφα το λιμπρέτο Η Ώρα του Μυστικού Δείπνου.
«Ποια είναι το σύμβολο; Ποια είναι η πιο έντονη γυναίκα της κουλτούρας μας;» αναρωτιόμουν. «Δεν είναι μία, είναι δύο: η Παναγία και η Ωραία Ελένη. Και κάπου ανάμεσά τους βρίσκεται ως παραμελημένη υποσημείωση πραγματικής γυναίκας μια πρόσθετη Μαρία, η Μαγδαληνή».

Μαρία και Ελένη. Η μητέρα, που για ένα παιδί είναι μια Παναγία, όμως για κάποιον άλλον είναι μια άφταστη – μια Ελένη. Η συνέπεια αυτού του δίπολου; Μία κοινωνία σε υστερία αιώνων. Σε πλήρη αδυναμία να συγκεράσει τη διδασκαλία του Ιησού με τη γνώση των Ελλήνων των αρχαίων χρόνων.

Η αρχαία εποχή ενώνεται με τη σημερινή από τα κύματα που πάνε κι έρχονται στις ίδιες παραλίες. Ο πολιτισμός μας βγήκε από τη φύση αυτού εδώ του τόπου. Λες «θάλασσα» και την ακούς. Λες τη λέξη «ουρανός» και νιώθεις την απεραντοσύνη του. Λες «γη» και την βρίσκεις στέρεη, ώστε να την πατήσεις και να νιώσεις ασφαλής. Όμως αφήσαμε χωρίς νοήματα τις λέξεις, οπότε μπλέξαμε τις έννοιες και δεν ξέρουμε πώς να διακρίνουμε τη μία από την άλλη.

Όταν ξεκίνησα να γράφω το βιβλίο, ήθελα να κατανοήσω την κοινωνία μας μέσα απ' τον κόσμο των γυναικών. Τι είναι, πώς μεγαλώνουν τα αγόρια τους και τι περιμένουν τα αγόρια αυτά από τις γυναίκες –τα πρώην κορίτσια– μεγαλώνοντας. Δουλεύοντας τα κείμενα, κατάλαβα ότι το δίπολο της Παναγίας και της Ωραίας Ελένης διαμορφώνει την κοινωνία μας στο σύνολό της.

Η αρχαία εποχή ενώνεται με τη σημερινή από τα κύματα που πάνε κι έρχονται στις ίδιες παραλίες. Ο πολιτισμός μας βγήκε από τη φύση αυτού εδώ του τόπου. Λες «θάλασσα» και την ακούς. Λες τη λέξη «ουρανός» και νιώθεις την απεραντοσύνη του. Λες «γη» και την βρίσκεις στέρεη, ώστε να την πατήσεις και να νιώσεις ασφαλής. Όμως αφήσαμε χωρίς νοήματα τις λέξεις, οπότε μπλέξαμε τις έννοιες και δεν ξέρουμε πώς να διακρίνουμε τη μία από την άλλη.

Περίπου αυτά νομίζω πως αφηγούμαι στις Παναγιές Ελένες, κι ας έχει το βιβλίο τόνο αυτοβιογραφικό. Έχουμε απομακρυνθεί από τη φύση μας. Μόνο αν είμαστε σε επαφή με τον κόσμο που γέννησε τον πολιτισμό μας, μπορούμε να νιώσουμε ξανά την ψυχή μας. Ο καθένας χωριστά κι όλοι μαζί. Αρκεί να έχουμε μία αφήγηση, της οποίας ο κορμός αντέχει όλα τα κλαδιά μας.

Δεν υπάρχει πιο περιεκτικό, συγκλονιστικό αλλά και πιο αντιφατικό όνομα από το «Μαριλένα». Προς στιγμήν σκέφτηκα να τιτλοφορήσω το βιβλίο μου Μαριλένες. Θεώρησα όμως ότι ο τίτλος στον οποίο κατέληξα –Παναγιές Ελένες– αποκρίνεται σαφέστερα στην πρόθεσή μου.

Τα κείμενα που περιλαμβάνονται στο βιβλίο τα έγραψα από τον Δεκέμβριο του 2011 ως το καλοκαίρι του 2013, δηλαδή μέσα στην Κρίση. Έβλεπα γύρω μου μία κοινωνία να καταρρέει. Πέρα από την οικονομική δυσχέρεια, που άλλαξε τη ζωή όλων μας, είδα τις αρχές και τις αξίες που είχε εικαστεί ότι θεμελίωναν την κοινωνία μας να πετιούνται στα σκουπίδια σαν αποκόμματα άχρηστα σε ένα αναπάντεχα νέο κολάζ. Η αξιοπρέπεια, ο λόγος τιμής, η αλληλεγγύη ορίστηκαν εκ νέου ως εκκεντρικές ή αξιέπαινες επιλογές.

Τα ποιήματα του βιβλίου τα έγραψα ώστε να μπορούν να διαβαστούν. Να γίνεται έστω μία διάστασή τους αντιληπτή στην πρώτη ανάγνωση – που θα μπορούσε να είναι προφορική. Είχα ανάγκη να τεστάρω το όριο του πεζού λόγου: το πότε μία φράση καθίσταται στίχος. Σε ό,τι γράφω, προσπαθώ για το περιεχόμενο και για μία μορφή που το υπηρετεί. Αλλιώς, δεν έχω λόγο ούτε τολμώ να βγάλω βιβλίο. Επειδή, κάθε νέα δημοσίευση μου δημιουργεί τεράστιο άγχος. Το οποίο προτιμώ να αποφεύγω, εκτός εάν ίσως έχω κάτι –με τον αρμόδιο τρόπο– να πω.

Παναγιές Ελένες
Γιώργος Κ. Ψάλτης
Ίκαρος
48 σελ.
Τιμή € 10,00

Twitter