Νίκος Σιδέρης
Εδώ και πολλούς μήνες με απασχολεί το μείζον αίνιγμα της πολιτικής ζωής: Πώς γίνεται και εκείνοι που τόσο πλήττονται από την κρίση στέκουν μουδιασμένοι και παρατηρούν ανήμποροι, σε απόγνωση, το πλαίσιο της ζωής τους και τον ορίζοντα των σχεδίων και των ονείρων τους να ξηλώνονται και να πέφτουν συντρίμμια; Το αίνιγμα που αντιπροσωπεύει αυτό το πένθιμο μούδιασμα, προϊόντος του πολιτικού χρόνου, συμπληρώθηκε από ένα ακόμη αίνιγμα που αγγίζει τα όρια του αδιανόητου εφιάλτη: Παρατηρούμε, δηλαδή, ότι εκείνοι που θίγονται από την κρίση, ιδιαίτερα δε όσοι πλήττονται βαρύτατα, όταν βλέπουν κάποιους να προσπαθούν ν' αντισταθούν και να περισώσουν ό,τι μπορούν, όχι μόνο δεν τους συμπαραστέκονται, αλλά ούτε καν δείχνουν κατανόηση και συμπόνια. Αντίθετα, μάλιστα, εκδηλώνουν απέναντί τους δυσπιστία κι εχθρότητα, που απολήγουν στην άμεση ή έμμεση διατύπωση μιας ανατριχιαστικής επιθυμίας: να πάθει και ο άλλος κακό ίδιο με το κακό που έχω πάθει εγώ!
Η ψυχική κακοποίηση των ανθρώπων, που συνοδεύει το πένθιμο μούδιασμα, αντιπροσωπεύει τραύμα. Δηλαδή, ένα βίωμα όχι απλώς ακραία επώδυνο, αλλά που δεν το χωράει ο νους. Κι έτσι, η τραυματική εμπειρία κυκλοφορεί ανεξέλεγκτη, ανεπεξέργαστη στις ψυχές, προκαλώντας βλάβες που οι επιπτώσεις τους δεν περιορίζονται στο παρόν. Αλλά θα διαρκέσουν πολύ περισσότερο – ακόμη και όταν η οικονομική πτυχή της κρίσης θα έχει παρέλθει.
Αντίστοιχα, η διάχυτη καθολική αρνητικότητα που εκδηλώνεται και στο «Να πάθει ο άλλος ό,τι έχω πάθει εγώ» έχει επίσης βαριές επιπτώσεις: στην πολιτική ζωή τροφοδοτεί τη βασική μέθοδο διακυβέρνησης, που καλλιεργείται από τον κυρίαρχο πολιτικό-μιντιακό λόγο και συνοψίζεται στο «Τρέλαινε, διαίρει και βασίλευε». Ενώ στην κοινωνική σφαίρα πλήττει καίρια και αποσαθρώνει τον κοινωνικό δεσμό, την κοινωνική συνοχή και την ανθρώπινη σχέση και αλληλεγγύη, που δεν είναι μόνο τα καταφύγια για τα θύματα της κρίσης (ανέργους, φτωχούς, πεινασμένους, ανασφάλιστους...), αλλά και αναγκαίο συστατικό κάθε συλλογικής προσπάθειας για υπέρβαση της κρίσης με τρόπο εποικοδομητικό και για τους ανθρώπους και για την κοινωνία και για τον ίδιο τον πολιτισμό και την ανθρωπιά μας. Επειδή αυτός ο κυρίαρχος λόγος ισοδυναμεί με το κατά Διαβόλου ευαγγέλιο, που συμπυκνώνεται στην εντολή «Μισείτε αλλήλους». Δηλαδή, καλλιεργεί ένα τερατώδες υπόδειγμα κοινωνικής συμβίωσης, που βασίζεται στη λογική «Καθένας για πάρτη του, όλοι εναντίον καθενός, όλοι εναντίον όλων, φά' τους να μη σε φάνε».
Αυτό το δίπτυχο (ψυχική κακοποίηση και καθολικό μίσος) είναι ιδιαίτερα ορατό, ως τραύμα του παρόντος και ζόφος του μέλλοντος, όταν προσεγγίζεται με τα εργαλεία της Ιστορίας και της Ψυχολογίας. Και η ανάγκη να εξοπλιστούν οι άνθρωποι με τη γνώση που παρέχει μια τέτοια ανάλυση είναι εξαιρετικά επείγουσα. Επειδή, σε συνθήκες ακραίας καταπόνησης των πραγμάτων και των πνευμάτων (όπως συμβαίνει στην παρούσα κρίση), το όπλο των ανθρώπων είναι, πρώτα και κύρια, η ικανότητα να σκέφτονται. Όμως, ο κυρίαρχος λόγος καλλιεργεί, με τρόπους που αναλύονται διεξοδικά στο βιβλίο, την εμπλοκή της σκέψης – που καθιστά προβληματική κάθε συγκροτημένη στάση και αντίσταση στον Θρίαμβο του Θανάτου, που ζούμε γύρω μας.
Αισθάνθηκα, λοιπόν, ότι είχα χρέος να βοηθήσω τους ανθρώπους να σκεφτούν. Να υπερβούν το μούδιασμα της ψυχής και να λειτουργήσουν ως ενήμεροι πολίτες. Έτσι, δημοσίευσα αυτή τη μελέτη.
(Φωτογραφία: Φαύστα Φραντζή)
Το κατά Διαβόλου ευαγγέλιο
Πολιτική ψυχολογία της κρίσης
Νίκος Σιδέρης
Μεταίχμιο
352 σελ.
Τιμή € 13,30