Όταν πριν από πενήντα τόσα χρόνια άρχισα να αναζητώ την περιοχή της αρχαίας ελληνικής γραμματείας στη μελέτη της οποίας θα ήθελα να προσανατολίσω τα φιλολογικά μου ενδιαφέροντα, έκανα μια διαπίστωση που την ονόμασα εξαιρετικά δυσάρεστη: οι Έλληνες φιλόλογοι έκαναν, χρόνια τώρα, μια σοβαρότατη παράλειψη, άφησαν έξω από τα ενδιαφέροντά τους την αρχαία ελληνική επιστημονική γραμματεία στο σύνολό της. Ποιοι, πράγματι, από αυτούς ξέρουν να πουν τι ακριβώς δημιούργησαν οι αρχαίοι Έλληνες στις περιοχές των μαθηματικών, της αστρονομίας, της ιατρικής, της ζωολογίας, της βοτανικής, της βιολογίας, της γεωγραφίας κλπ.; Αυτό θα πει: πόσοι από τους ΄Ελληνες φιλολόγους διάβασαν π.χ. Αρχιμήδη και Ευκλείδη, Εύδοξο και Αρίσταρχο, Ιπποκράτη και ιπποκρατικούς συγγραφείς, Αριστοτέλη και Θεόφραστο, Ερατοσθένη και Στράβωνα; Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι ο Όμηρος και οι λυρικοί ποιητές, οι μεγάλοι τραγικοί και οι μεγάλοι κωμικοί ποιητές του 5^ου αι. π.Χ., ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης, ο Πλάτων και ο Δημοσθένης είναι αληθινά μεγάλοι συγγραφείς, όμως τη μεγαλοσύνη τους την ανακαλύψαμε διαβάζοντας και γνωρίζοντας από κοντά τα έργα τους. Στην περιοχή της αρχαίας ελληνικής επιστήμης οι Έλληνες φιλόλογοι έκαναν το αντίθετο: μιλούν π.χ. για τη μεγαλοσύνη του Ιπποκράτη -τον ονομάζουν και αυτοί πατέρα της Ιατρικής-, δεν έχουν όμως διαβάσει ούτε μια σελίδα από τα έργα που μας παραδόθηκαν με το όνομά του. Θα ήταν αληθινή ατυχία γ’ αυτούς να τους ζητήσει ένας γιατρός τον «Όρκο του Ιπποκράτη»: οι πιο πολλοί δεν ξέρουν ούτε πού να τον βρουν. Αποτέλεσμα: μένοντας άγνωστοι στους φιλολόγους όλοι αυτοί οι μεγάλοι συγγραφείς, μένουν αναγκαστικά άγνωστοι και σε όλους εκείνους που περιμένουν από τους φιλολόγους να τους μεταδώσουν την πολύτιμη γνώση. Κάτι χειρότερο: καμιά φορά ασχολούνται με τους συγγραφείς αυτούς άνθρωποι που δεν έχουν φιλολογική προπαίδεια, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι αυτοί να αυταπατώνται και να απατούν.

‘Έτσι άρχισε το ενδιαφέρον μου για τον Αριστοτέλη, τον άνθρωπο που, πρώτος αυτός, καλλιέργησε, άρα ίδρυσε, πολύ ενδιαφέροντες επιστημονικούς κλάδους: τη βιολογία, τη ζωολογία, τη φυτολογία, τη μετεωρολογία, τη λογική, την ψυχολογία, τη ρητορική, τη λογοτεχνική κριτική, την επιστημονική ηθική και πολιτική επιστήμη, κ.ά. Ως φιλόλογο ήταν επόμενο να με γοητεύσει ιδιαίτερα ο λόγος του Αριστοτέλη. Όχι πως δεν κίνησε το ενδιαφέρον μου και η σκέψη του, όμως ο λόγος με τον οποίο ο μεγάλος Σταγειρίτης έντυσε τη σκέψη του με γοήτευε όλο και πιο πολύ. Ήταν, άλλωστε, η περίπτωσή του ξεχωριστή, και ο χαρακτήρας των έργων του απολύτως ιδιότυπος: σε αντίθεση με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς που έγραψαν τα έργα τους, ή έστω προσπάθησαν να τα γράψουν, με όλους τους κανόνες του έντεχνου λόγου, ο Αριστοτέλης μάς κληροδότησε έργα που δεν ήταν άλλο από τις προσωπικές του σημειώσεις, με τις οποίες εξυπηρετούσε το διδακτικό του έργο. Αυτό, στο τέλος τέλος, σημαίνει ότι στα έργα του έχουμε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα δίοδο προς τον προφορικό λόγο των αρχαίων Ελλήνων. Δεν ήταν όμως, τότε, φυσικό να αναρωτηθώ αν ο Σταγειρίτης φιλόσοφος είχε επιστημονικούς προγόνους ως προς τη γλώσσα και την ορολογία, ιδίως ως προς τον τρόπο ή τους τρόπους δημιουργίας της επιστημονικής ορολογίας; Η σχετική έρευνα αποκάλυψε ότι επιστημονικοί του πρόγονοι ήταν οι εκπρόσωποι της μόνης πριν από τον ίδιο επιστήμης, της ιατρικής. Έτσι οδηγήθηκα στη μελέτη των έργων που μας παραδόθηκαν από την αρχαιότητα με το όνομα του Ιπποκράτη. Το ενδιαφέρον είναι πως γρήγορα διαπίστωσα ότι με τη βοήθεια αυτών των γνώσεων μπορούσα να διαβάσω -και να ερμηνεύσω- σωστότερα και άλλους αρχαίους συγγραφείς· τον Θουκυδίδη π.χ. Έτσι άρχισα να διδάσκω σε ένα Τμήμα Φιλολογίας μιας Φιλοσοφικής Σχολής αρχαίους ΄Ελληνες επιστημονικούς συγγραφείς -αληθινό ξάφνιασμα για το στενότερο φιλολογικό περιβάλλον, μια ενδιαφέρουσα όμως αποκάλυψη για τους φοιτητές! Από τις ενασχολήσεις αυτές προέκυψαν διάφορες μελέτες σχετικές με τους συγγραφείς αυτούς. Μερικές από τις μελέτες αυτές, κυρίως αυτές που μπορούσαν να κινήσουν το ενδιαφέρον ενός ευρύτερου αναγνωστικού κοινού, περιέλαβα στον τόμο που με τόση επιμέλεια και καλαισθησία χάρισαν στο ελληνικό κοινό οι Εκδόσεις Επίκεντρο. Εκφράζω και από εδώ τις ευχαριστίες μου και είμαι βέβαιος ότι η εξαίρετη αυτή δουλειά τους θα βρει μεγάλη ανταπόκριση στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.

Αριστοτελικά, Ιπποκρατικά, Θουκυδίδεια... και άλλα
Ομιλίες, άρθρα, μελετήματα
Δημήτρης Λυπουρλής
Επίκεντρο, 2012
384 σελ.
Τιμή € 25,00

Twitter