Το κείμενο: Ιόλη Ανδρεάδη και Άρης Ασπρούλης, Young Lear. Θεατρικό έργο βασισμένο στον Βασιλιά Ληρ του Γουίλιαμ Σαίξπηρ, Κάπα εκδοτική 2016

Με πηγή έμπνευσης τη φράση «He childed as I fathered» [«έγινε ο Ληρ παιδί κι εγώ έγινα πατέρας» (μτφ Ιόλη Ανδρεάδη)] διά στόματος Έντγκαρ (Γουίλιαμ Σαίξπηρ, Βασιλιάς Ληρ, Πράξη 3-Σκηνή 6), η Ιόλη Ανδρεάδη και ο Άρης Ασπρούλης καταθέτουν τη δική τους θεατρική γραφή (ή μια σύγχρονη εκδοχή-ανάγνωση του σαιξπηρικού έργου) με θέμα τις ενδοοικογενειακές σχέσεις. Στο δικό τους σύμπαν, σε έναν θάλαμο νοσοκομείου, πέντε αδέρφια αναμένουν να τελειώσει η πολύωρη εγχείρηση του πατέρα τους. Με παρότρυνση ενός από τους αδερφούς, αρχίζουν να επιδίδονται σε ένα παιδικό τους παιχνίδι, υποδυόμενοι ρόλους από τον σαιξπηρικό Βασιλιά Ληρ, διατηρώντας ωστόσο την ατομικότητά τους και τα ιδιαίτερα γνωρίσματα του χαρακτήρα τους στο παρόν. Ο αδερφός/υποκινητής της δράσης αναλαμβάνει να υποδυθεί αυτή τη φορά το ρόλο του Ληρ, που παραδοσιακά ανήκε στον πατέρα, ξυπνώντας και ταυτόχρονα διαστρεβλώνοντας τα παιδικά βιώματα, πυροδοτώντας έτσι την αποκάλυψη των πραγματικών σχέσεων ανάμεσα στα αδέρφια. Τα εγκιβωτισμένα αποσπάσματα του Βασιλιά Ληρ λειτουργούν ως συλλογική μνήμη των οικογενειακών εμπειριών του παρελθόντος, τοποθετημένα σε μια νέα δραματουργική σύμβαση, σε ένα παρόν όπου τα πάντα είναι ρευστά και επισφαλή.

Το δραματουργικό αποτέλεσμα της γραφής των Ανδρεάδη και Ασπρούλη είναι άκρως ενδιαφέρον, καθώς τα δύο επίπεδα αφήγησης συνυπάρχουν σε όλη τη διάρκεια του έργου, αλλά ταυτόχρονα είναι τόσο ευδιάκριτα ώστε να μην κουράζουν τον αναγνώστη/θεατή.

Το δραματουργικό αποτέλεσμα της γραφής των Ανδρεάδη και Ασπρούλη είναι άκρως ενδιαφέρον, καθώς τα δύο επίπεδα αφήγησης συνυπάρχουν σε όλη τη διάρκεια του έργου, αλλά ταυτόχρονα είναι τόσο ευδιάκριτα ώστε να μην κουράζουν τον αναγνώστη/θεατή. Η ύπαρξη ακριβώς αυτών των δύο επιπέδων και η άκρως επιτυχημένη λειτουργία τους καθιστούν περιττή την επεξήγηση της αφετηρίας του έργου στον τίτλο της έκδοσης, καθώς δεν πρόκειται στην ουσία για μια ακόμη διασκευή –τα εγκιβωτισμένα αποσπάσματα λειτουργούν εν είδει «θεάτρου εν θεάτρω» – αλλά για ένα νέο θεατρικό έργο, όπου το σαιξπηρικό πρότυπο λειτουργεί ως πλαίσιο πάνω στο οποίο θα εξελιχθεί η δράση.

Οι εκτενείς σκηνικές οδηγίες του έργου, που συνήθως βαραίνουν και δυσχεραίνουν τη διαδικασία της ανάγνωσης, λειτουργούν εδώ καταλυτικά. Νομίζει κανείς ότι βρίσκεται στο μυαλό των δημιουργών, ιδίως της σκηνοθέτιδας, ή ότι αποκτά πρόσβαση στις προσωπικές σημειώσεις τους, πράγμα που δίνει στην παρούσα έκδοση ξεχωριστό λόγο ύπαρξης. Όχι μόνο επειδή έχει κειμενικό ενδιαφέρον, αλλά και επειδή μοιάζει ταυτόχρονα με τετράδιο σκηνοθεσίας. Στα παραπάνω, ωστόσο, ίσως θα έπρεπε να σημειωθεί ότι, κάποιες φορές, οι οδηγίες είναι τόσο αναλυτικές που εγκλωβίζουν τρόπον τινά το μυαλό του αναγνώστη και δεν αφήνουν περιθώρια για μια ευρύτερη ανάγνωση και πρόσληψη του έργου.

Η παράσταση: Πειραιώς 260 - Χώρος Ε΄ 16-17.07.2016, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών

Η Ιόλη Ανδρεάδη έβαλε ένα δύσκολο στοίχημα με τον εαυτό της και το κέρδισε. Πέτυχε να σκηνοθετήσει με ακρίβεια τα δύο επίπεδα του κειμένου χωρίς να καταφύγει στην ευκολία της στατικότητας όσον αφορά τους ηθοποιούς και χωρίς το τελικό αποτέλεσμα να είναι κουραστικό για τον θεατή. Αντιθέτως, η κίνηση των ηθοποιών επί σκηνής τούς ενέπλεκε επαρκώς στη δράση και τους μετατόπιζε χωροχρονικά με απίστευτη ευκολία. Οι παιδικές μνήμες επέστρεφαν ως Leitmotiv κατά τη διάρκεια της παράστασης, άλλοτε ως παιδικά παιχνίδια (για παράδειγμα το πέτρα-ψαλίδι-χαρτί) και άλλοτε ως χαρακτηριστικές κινήσεις παιδικού καβγά, πάντοτε ωστόσο μέσω της κίνησης.

Φυσικά το σκηνοθετικό όραμα της Ανδρεάδη δεν θα εκπληρωνόταν, αν οι έξι ηθοποιοί της δεν πετύχαιναν να το μετουσιώσουν με χειρουργική ακρίβεια παρά το δύσκολο έργο που είχαν επωμιστεί, να μπαινοβγαίνουν δηλαδή από το δραματουργικό παρόν στο σαιξπηρικό παρελθόν μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου. Για το λόγο αυτόν, οι ηθοποιοί του θιάσου δεν μπορούν παρά να αντιμετωπιστούν ως ένα ενιαίο σύνολο. Αριστουργηματικές λοιπόν ερμηνείες από τους: Χριστίνα Γαρμπή, Ελεάνα Καυκαλά, Θύμιο Κούκιο, Μαρία Προϊστάκη, Νεκτάριο Σμυρνάκη και Μιλτιάδη Φιορέντζη.

Το σκηνικό της Δήμητρας Λιάκουρα, απόλυτα ρεαλιστικό προκειμένου να εξυπηρετήσει την παραστασιακή συνθήκη, λιτό (το όριζαν μερικές καρέκλες και δύο γλάστρες), σε παλ αποχρώσεις όπως ακριβώς ένας θάλαμος αναμονής και ταυτόχρονα τόσο αντιηρωϊκό για έναν Ληρ, υπήρξε εντελώς λειτουργικό. Στην ίδια φιλοσοφία και χρωματική αρμονία με αυτό κινήθηκαν και τα κοστούμια της ίδιας δημιουργού. Οι φωτισμοί της Χριστίνας Θανάσουλα ήταν μάλλον μπερδεμένοι (πότε ψυχροί, όπως ταιριάζει σε νοσοκομείο, και πότε πιο θερμοί) και φαίνονταν περισσότερο τυχαίοι παρά στηριγμένοι σε έναν σχεδιασμό βάσει των δύο επιπέδων αφήγησης. Το ηχητικό τοπίο του Γιάννη Χριστοφίδη όμως ήταν απόλυτα ταιριαστό με την πλοκή και συμβάδιζε με τις εναλλαγές ανάμεσα στον πραγματικό και τον φαντασιακό κόσμο.

Οι παιδικές μνήμες επέστρεφαν ως Leitmotiv κατά τη διάρκεια της παράστασης, άλλοτε ως παιδικά παιχνίδια (για παράδειγμα το πέτρα-ψαλίδι-χαρτί) και άλλοτε ως χαρακτηριστικές κινήσεις παιδικού καβγά, πάντοτε ωστόσο μέσω της κίνησης.

Μόνο μία μικρή ένσταση, ουσιαστικά, για την παράσταση. Η περιγραφή/σκηνική οδηγία που υπάρχει στο τέλος του κειμένου και αφορά την εμφάνιση του γιατρού και της μορφής του πατέρα, πραγματώθηκε στην παράσταση κυριολεκτικά και αρκετά φλύαρα, με τη φυσική παρουσία επί σκηνής των Νίκου Νικολαΐδη και Δάνη Κατρανίδη αντίστοιχα. Μια πιο μεταφορική επιλογή, με προβολή εικόνας ή βίντεο, θα είχε ίσως εξυπηρετήσει καλύτερα την αυστηρή δομή τόσο του έργου όσο και της υπόλοιπης σκηνοθετικής γραμμής.

Young Lear
Θεατρικό έργο βασισμένο στον Βασιλιά Ληρ του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ
Ιόλη Ανδρεάδη, Άρης Ασπρούλης
Κάπα Εκδοτική
64 σελ.
ISBN: 978-618-5191-34-4
Τιμή: €8,48

Twitter