fbpx

Ματεϊ Βινζιεκ

ΜΑΤΕΪ ΒΙΖΝΙΕΚ  της Έρσης Βασιλικιώτη

Το 2006, ο Νικηφόρος Παπανδρέου μου είχε δώσει εκείνο το βιβλιαράκι με ένα θεατρικό έργο στα γαλλικά. O τίτλος μακρόσυρτος, ασυνήθιστος για θέατρο: «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα». Μια φτηνή έκδοση, καθόλου ελκυστική, με το ζόρι άνοιξα την πρώτη σελίδα. Και καθηλώθηκα.

Βαλκάνια. Δυο άντρες στο πεδίο της μάχης, ανάμεσα σε πυροβολισμούς, εκτοξεύουν βρισιές ο ένας στον άλλον από αντίθετα στρατόπεδα:

 

Στάνκο! Στάνκο! Μ’ ακούς, ρε παλιομαλάκα; Μίλα, πουτανόσπερμα! Ξέρω πως μ’ ακούς! Μίλα, ρε γαμώτο, δεν μπορώ να μείνω εδώ όλη την ημέρα! Ακούς ή δεν ακούς;

Ακούω!

Ζωντανός είσαι, καριόλη;

Ναι!

[…]

Εσύ μου ’ριξες χθες;

Ναι!

Και ήξερες πως ήμουνα εγώ;

Ναι, και την άλλη φορά θα σου τινάξω τα μυαλά στον αέρα!

[…]

Για πες μου, ρε μαλάκα, γέννησε η αδερφή μου;

Ναι.

Πότε;

Χθες το βράδυ.

Όλα καλά;

Ναι.

[…]

Άκου δω, ρε βλαμμένο… Θα σου στείλω ένα δεματάκι… Έχει ζάχαρη και γάλα σε σκόνη. Να τα δώσεις στην Ίντα, μ’ ακούς;

Συμπυκνωμένη μέσα σε λίγες φαινομενικά σκόρπιες και ασήμαντες λέξεις, περασμένη μέσα από πικρό χιούμορ, όλη η τραγική μοίρα των Βαλκανίων.

Είχα ανακαλύψει έναν πολύ σημαντικό συγγραφέα που δε γνώριζα. Και γεννήθηκε η αγάπη μου –σχεδόν εμμονή, αν σκεφτεί κανείς ότι έχω σκηνοθετήσει ήδη δύο έργα του και έχω μεταφράσει τέσσερα– γι’ αυτό τον Ρουμάνο συγγραφέα, που τώρα πια γράφει στα γαλλικά (ή και στα γαλλικά) και εκφράζει με μιαν ευρύτερη έννοια τον Ευρωπαίο πολίτη. Και εκτίμησα ιδιαίτερα την ταπεινή έκδοση της Convention des théâtres de lEurope, που είχε εκδώσει μεταξύ άλλων και το έργο του Ματέι Βιζνιέκ, στο πλαίσιο ενός προγράμματος για καινούργια θεατρικά έργα απ’ όλη την Ευρώπη με γενικότερο θέμα τη μετανάστευση-προσφυγιά.

Άρχισα την ίδια μέρα να το μεταφράζω. Και λίγο καιρό αργότερα, το ανέβαζα με την Πειραματική Σκηνή της Τέχνης στο θέατρο «Αμαλία», στη Θεσσαλονίκη. Από τότε, γοητευμένη από τη γραφή του, βάλθηκα να μεταφράσω και άλλα έργα του, τόσο διαφορετικά το ένα από το άλλο:

Εθνικότητά μου, το χρώμα του ανέμου (επιλογή από δύο συλλογές μικρών θεατρικών κομματιών, που ανέβηκε στο θέατρο «Πολιτεία» με τον θεατρικό οργανισμό Αλεξάνδρεια),

Ζητείται κλόουν ηλικιωμένος και

Η μηχανή Τσέχοφ.

Ο Θανάσης Χαρμάνης συμμερίστηκε τον ενθουσιασμό μου γι’ αυτόν το συγγραφέα και κυκλοφόρησε και τα τέσσερα έργα στη θεατρική σειρά των εκδόσεων Ύψιλον.

Προσπαθώ να σκεφτώ γιατί με γοητεύει τόσο ο Βιζνιέκ.

Νομίζω, γιατί είναι πριν απ’ όλα ποιητής. Η ποιητική του φύση δεν τον εγκατέλειψε ποτέ, και όταν πέρασε από την ποίηση στη λογοτεχνία και μετά στο θέατρο. Αρκεί μια ματιά στους μακροσκελείς τίτλους των θεατρικών του έργων. Κάθε τίτλος κι ένα μικρό ποίημα:

Η ιστορία των αρκούδων Πάντα όπως τη διηγείται ένας σαξοφωνίστας στη φιλεναδούλα του στη Φρανκφούρτη,

Όμως, μαμά, γιατί μας διηγούνται στη δεύτερη πράξη ό,τι έγινε στην πρώτη;,

Παπαράτσι, ή το χρονικό μιας ακυρωμένης ανατολής,

Προσοχή στις ηλικιωμένες κυρίες που τις ρημάζει η μοναξιά κ.ά.

Λέει ο ίδιος στον «αποχαιρετισμό» του στην ποίηση: «Θεέ μου, όταν σκέφτομαι πόσο την αγάπησα… 20 ολόκληρα χρόνια την αγάπησα… Τρελά την αγάπησα, μέρα-νύχτα, χρόνια και χρόνια. Μ’ αυτήν στο νου κοιμόμουνα, κάθε γραμμένη λέξη με πονούσε… Μα δεν την αγάπησα μέχρι τέλους. Σιγά σιγά, χωρίς να το πολυκαταλάβω, η ποίηση μετουσιώθηκε σε θέατρο, απορροφήθηκε στα έργα μου, διαχύθηκε μες στις ατάκες των ηρώων μου… Αργότερα, μάλιστα, μεταγγίστηκε σε άλλη γλώσσα». (Μετάφραση: Βίκτωρ Ιβάνοβιτς)

Είναι ενδιαφέρουσα η αναφορά του για τη μετάβαση στη γαλλική γλώσσα: «Έχω μεγάλο άγχος με τη γαλλική γλώσσα… Πρέπει όλα να είναι καθαρά στο μυαλό μου από την αρχή, οι εικόνες πρέπει να είναι καθαρές, η δραματική κατάσταση πολύ σαφής, γιατί, καταλαβαίνετε, δεν μπορώ να υπολογίζω στη γαλλική γλώσσα, πρέπει να στηριχτώ στη φαντασία μου και την ακρίβεια των ιδεών μου, έτσι θα έρθουν οι εικόνες και θα βρω τις λέξεις. Στο τέλος θα καταφέρω να εκφράσω αυτό που θέλω, αν είναι καθαρό στο μυαλό μου. Κατά κάποιον τρόπο η γαλλική γλώσσα μου επέβαλε πειθαρχία, στα ρουμάνικα ήμουν πολύ πιο σπάταλος, ήμουν πλούσιος. Αλλά προτιμώ να είμαι φτωχός και πειθαρχημένος και ακριβής σε αυτό που κάνω». (Μετάφραση: Νικηφόρος Παπανδρέου)

Νομίζω ότι έτσι εξηγείται κατά κάποιον τρόπο και η ταχύτητα με την οποία μεταφράστηκαν τα έργα του σε περισσότερες από είκοσι γλώσσες, σε όλα τα πλάτη και τα μήκη της γης. Με γοητεύει επίσης η μόνιμη αναζήτησή του για καινούργιες φόρμες και για θέματα που αγγίζουν καίρια τον πολίτη του κόσμου. Το θέατρό του δεν επιδέχεται εύκολα ετικέτα. Μπαίνει κανείς στον πειρασμό με όρους όπως σουρεαλισμός, εξπρεσιονισμός, φανταστικό, παράλογο, γκροτέσκο, μεταμοντέρνο. Όλα αυτά μαζί και τίποτα συγκεκριμένο, το θέατρο του Ματέι Βιζνιέκ είναι ζωντανό, αλλάζει, περνάει πάντα μέσα από την ποίηση –μεταλλαγμένη για τη σκηνή– και το χιούμορ. Είναι η γραφή της καυτής επικαιρότητας των κοινωνικών γεγονότων που οδηγούν σε προσωπικές κρίσεις. Ψάχνει, πειραματίζεται, γράφει ακούραστα, πατώντας πάντα στο αξίωμα ότι «η ζωή είναι μείγμα δράματος και κωμωδίας».

Γεννήθηκε το 1956 στο Ραντάουτι, 500 χιλιόμετρα βόρεια από το Βουκουρέστι. Ζορισμένος από τη λογοκρισία του Τσαουσέσκου, που βίωσε έντονα ήδη από τα φοιτητικά του χρόνια, στην πρώτη του εμφάνιση με θεατρικό έργο στο πανεπιστήμιο, δραπετεύει το 1987 και εγκαθίσταται στη Γαλλία. Αμέσως, τα έργα του αρχίζουν να μεταφράζονται και να εκδίδονται από τους εγκυρότερους εκδοτικούς οίκους. Παίζονται, πρώτα στη Γαλλία, μετά σε όλη την Ευρώπη και πέρα από τους ωκεανούς: Μεγάλη Βρετανία, Δανία, Αυστρία, Πολωνία, Φινλανδία, Ιταλία, Ελλάδα, Ισπανία, Βουλγαρία, Ολλανδία, Τσεχία, Σερβία, Ηνωμένες Πολιτείες, Καναδά, Ρωσία, Ιαπωνία, Ιράν, Τουρκία, Βραζιλία, κ.α.

Στη Ρουμανία, μετά την πτώση του Τσαουσέσκου, τα θεατρικά του ανεβαίνουν συνεχώς σε όλες τις σκηνές της χώρας, και το 1996 το Εθνικό Θέατρο της Τιμισοάρα οργανώνει ένα Φεστιβάλ Βιζνιέκ. Συμμετέχουν δώδεκα θίασοι που παρουσιάζουν όλοι έργα του.

Με τόση αγάπη από σκηνοθέτες και κοινό, ο Βιζνιέκ είναι σίγουρα στις μέρες μας ένας συγγραφέας σε μεγάλη ζήτηση, αν και καθόλου εύκολος ή εύπεπτος.

ΜΑΤΕΪ ΒΙΖΝΙΕΚ  Κλείνοντας, θα επισημάνω μια πεποίθησή του, που είναι και δική μου πεποίθηση: «Ένα βιβλίο διαβάζεται πάντα από κάποιον, από τον αναγνώστη, μέσα στη μοναξιά του, μέσα στο σπίτι του. Ενώ ένα θεατρικό γεγονός εκτελείται δημόσια. Και μια δυνατή συγκίνηση μπορεί να δημιουργήσει μιαν επανάσταση».

Η εικόνα ενός τοίχου στα Εξάρχεια ήρθε να επιβεβαιώσει την πίστη μου ότι ο Βιζνιέκ συνομιλεί με τους νέους και εμπνέει όσους ανθίστανται ακόμη στο –όποιο– σύστημα.

Ζητείται κλόουν ηλικιωμένοςΖητείται κλόουν ηλικιωμένος
Ματέι Βιζνιέκ
μετάφραση: Έρση Βασιλικιώτη
Ύψιλον
91 σελ.
Τιμή € 10,00

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΘΕΑΤΡΟ
«Anna & Margot» της Κωνσταντίνας Ράικου σε σκηνοθεσία Γιώργου Δρίβα στο Θέατρο Βαφείο – Λάκης Καραλής

Άννα και Μάργκοτ Φρανκ: Δύο αδελφές που πέθαναν μέσα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί λίγο πριν από την απελευθέρωση. Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο ξεκινάει το νέο θεατρικό έργο της Κωνσταντίνας...

ΘΕΑΤΡΟ
«Το Φαγητό» της Μαρίας Λαϊνά σε σκηνοθεσία Δημήτρη Λιόλιου στο θέατρο ΠΛΥΦΑ

Το φαγητό στο θέατρο συνήθως δεν επιτρέπεται. Πέρα από την καθαρά βιολογική, η ανθρώπινη ανάγκη για τροφή αποκαλύπτει και παραπέμπει σε περισσότερες από μία μορφές πείνας. Ένα δυνατό και ιδιότυπο...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.