«Yma Sumac – Η Περουβιανη ντίβα» της Πέρσας Σούκα
«Στη δεκαετία του ‘50 πήγα στην Ιταλία για μια συναυλία. Με πλησιάζει λοιπόν ένας
κριτικός και μου λέει, “μαντάμ Σουμάκ, με όλο τον σεβασμό, εδώ στην Ιταλία έχουμε τους καλύτερους τραγουδιστές του κόσμου. Μην περιμένετε από μένα να σας γράψω μια διθυραμβική κριτική επειδή έτσι σας έχουν μάθει στις υπόλοιπες χωρες”. Σήκωσα το φρύδι μου και δεν είπα τίποτα. Εκείνο το βράδυ, τραγούδησα την άρια της βασίλισσας της νύχτας από τον Μαγικό αυλό του Μότσαρτ. Όταν τελείωσα κι επέστρεψα στο καμαρίνι μου, περίμενα τον κριτικό να έρθει να με δει. Αυτό δεν έγινε ποτέ. Αλλά ήρθε ένας πολύ γνωστός τραγουδιστής της όπερας και μου είπε μεταξύ σοβαρού κι αστείου: «Κυρία Σουμάκ, σας παρακαλώ... να μείνετε στο δικό σας είδος μουσικής. Αν είναι να τραγουδάτε άριες με τον τρόπο που το κάνατε απόψε, εμείς δεν θα μπορούμε να συγκριθούμε μαζί σας. Υποτίθεται ότι είμαστε οι καλύτεροι!"» εκμυστηρεύτηκε χαριτολογώντας η διάσημη coloratura της εξωτικής μουσικής Ίμα Σουμάκ, η οποία έφυγε από τη ζωή την
1η Νοεμβρίου του 2008 στα ογδόντα έξι της χρόνια.
Η Zoila Augusta Emperatriz Chavarri del Castillo γεννήθηκε στο χωριό Ιτσοκάν του Περού στις 13 Σεπτεμβρίου του 1922. Τα πρώτα μουσικά της ακούσματα ήταν οι ήχοι του δάσους, τα πουλιά, τα θροΐσματα των δέντρων, ο άνεμος, οι φωνές των ζώων. «Αυτά προσπαθούσα να μιμηθώ. Ήταν το παιχνίδι μου. Δεν ήξερα, ούτε καταλάβαινα ότι η φωνή μου ήταν διαφορετική» εξομολογείται.
Αλλάζει το όνομά της και αποκτά το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Ίμα Σουμάκ το οποίο στην ινδιάνικη διάλεκτο Quechua σημαίνει «όμορφο λουλούδι».
Η πρώτη της εμφάνιση γίνεται στο κρατικό ραδιόφωνο το 1942. Εκεί, κεντρίζει το ενδιαφέρον όχι μόνο το μουσικό αλλά και το ερωτικό του μαέστρου Μόισες Βιβάνκο και το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου παντρεύονται. Το 1943 ηχογραφούν στην Αργεντινή 18 περουβιανά παραδοσιακά τραγούδια με την ορχήστρα του Βιβάνκο, Compania Peruana de arte. Το 1946 το ζευγάρι βρίσκεται στη Νέα Υόρκη και μαζί με τον ξάδερφο της Σουμάκ Τσολίτα Ριβέρο παρουσιάζονται στο απαιτητικό κοινό της μεγαλούπολης ως Inca Taki Trio. Η σοπράνο υπογράφει το πρώτο της συμβόλαιο με την Capitol records και κυκλοφορεί το πρώτο της άλμπουμ με τίτλο Voice of the Xtabay. Το 1949 φέρνει στη ζωή τον γιο της Τσαρλς και το 1950 πραγματοποιεί την πρώτη της παγκόσμια περιοδεία κάνοντας ντεμπούτο στο Royal Albert Hall μπροστά στη βασίλισσα της Αγγλίας. Το 1951 βρίσκεται στο Μπρόντγουεϊ πρωταγωνιστώντας στο μιούζικαλ Flahooley χωρίς όμως να έχει ιδιαίτερη επιτυχία και το 1954 εμφανίζεται στην ταινία Τhe secret of Incas.
H μοναδικότητα και η ιδιαιτερότητα της φωνής της, η οποία ξεπερνούσε τις τέσσερις οκτάβες, καθώς και η φανταχτερή φολκλορική ενδυματολογία της την απογειώνουν και ο κόσμος σπεύδει να την ακούσει και να τη θαυμάσει. Σε όλη τη δεκαετία του ’50 κάνει εμφανίσεις σε πολλά night clubs της Νέας Υόρκης, του Λας Βέγκας και του Λος Άντζελες. Παράλληλα ηχογραφεί μαζί με τα μάμπο που την έκαναν διάσημη («Bo mambo», «Goomba Bomba», «Taki rari», «Pachamama», «Ataypura») ινδιάνικα και περουβιανά τραγούδια με σύγχρονη ορχηστρική προσέγγιση. Οι φήμες για την καταγωγή της οργιάζουν. Άλλοτε τη θέλουν να είναι μια απόγονος του τελευταίου αυτοκράτορα των Ίνκας Atahualpa και άλλοτε η Amy Camys, μια νοικοκυρά από το Μπρούκλιν. Όμως το κοινό την αγαπά και την ακολουθεί χωρίς να ενδιαφέρεται για το τι είναι αλήθεια και τι όχι.
Το 1955 χωρίζει από τον σύζυγό της, αλλά στο τέλος της χρονιάς αποφασίζουν να δώσουν μια δεύτερη ευκαιρία στη σχέση τους, παρόλο που ο Βιβάνκο έχει αποκτήσει δίδυμα με μια άλλη γυναίκα. Το 1965 όμως χωρίζουν οριστικά. Δεν ξαναπαντρεύτηκε ποτέ.
Φτάνοντας στη δεκαετία του ‘60 η δημοτικότητα της Σουμάκ μειώνεται και η τραγουδίστρια αποτραβιέται από τα φώτα της δημοσιότητας δίνοντας πια λιγοστές συναυλίες. Το 1972 κυκλοφορεί το άλμπουμ Miracles, αλλά το κοινό δεν ανταποκρίνεται στην προσπάθειά της αυτή.
Η φήμη της χάνει τη λάμψη των προηγούμενων χρόνων και αποσύρεται από την παγκόσμια μουσική σκηνή.
Πού και πού επανέρχεται στο προσκήνιο όταν βάζουν τα τραγούδια της σε soundtracks ταινιών όπως στο Big Lebowski. Η απομάκρυνσή της από τα φώτα δεν δείχνει να την ενοχλεί ιδιαίτερα, ίσως να το αποζητά κιόλας. Τώρα πια δεν χρειάζεται να αποδείξει τίποτα και σε κανέναν. Τα έχει βρει με τον εαυτό της κι αισθάνεται περήφανη για την ομολογουμένως σπάνια φωνή της, η οποία παρέμεινε αναλλοίωτη στο πέρασμα των χρόνων.
Το 2008 πεθαίνει στο Λος Άντζελες στα ογδόντα έξι της χρόνια από την επάρατη νόσο. Η ιδία έλεγε συχνά: «Μετά από κάθε συναυλία πηγαίνω απευθείας στο ξενοδοχείο. Χρειάζομαι ύπνο και ξεκούραση. Εγώ δεν ξενυχτάω στα πάρτι κάνοντας δημόσιες σχέσεις... Ύστερα απορούν γιατί χάνουν την ποιότητα και την έκτασή τους και δεν μπορούν να τραγουδησουν. Εγώ προστατεύω την φωνή μου».
Είχε δικιο. Η φωνή της ήταν αυτή που δεν την πρόδωσε ποτέ.
