«“Macbeth” από την Εθνική Λυρική Σκηνή στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος» της Μαρίας Κοτοπούλη
Στην εντυπωσιακή αίθουσα, με τη θαυμάσια ακουστική, που φέρει το όνομα «Σταύρος Νιάρχος» του ΚΠΙΣΝ, παρακολουθήσαμε από την ΕΛΣ, στις 23-4-17 την συναρπαστική όπερα Macbeth, του Giuseppe Verdi (1813-1901), πριν από την επίσημη έναρξη της Νέας Καλλιτεχνικής Περιόδου της Λυρικής Σκηνής στη νέα της στέγη. Η όπερα είχε παρουσιαστεί στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών τον Ιανουάριο του 2014 με μεγάλη επιτυχία, και με την ίδια επιτυχία επανελήφθη.
Ο Macbeth, από τις μικρότερες τραγωδίες τον Σαίξπηρ (1564-1616), γράφτηκε μεταξύ των ετών 1603-1606 και βασίζεται στο Holinsheds Chronicles of England, Scotland and Ireland (1577-1578) που απετέλεσε πηγή από την οποία άντλησε υλικό και για άλλες τραγωδίες.
Ο Verdi, συνεπαρμένος από την πρώτη ανάγνωση του έργου, άρχισε να επεξεργάζεται ο ίδιος το λιμπρέτο. Το στέλνει αμέσως στον Francesco Maria Piave για να το μεταπλάσει σε στίχους με την εξής επισήμανση: «Η τραγωδία αυτή είναι μία από τις σπουδαιότερες δημιουργίες του ανθρώπου». Ο Verdi περνά με τρόπο μαγικό από τον ρομαντισμό στον «ρεαλιστικό» κόσμο του Σαίξπηρ. Η όπερα Macbeth, σε τέσσερις πράξεις, με προσθήκες του Andre Mafei, επιλεγμένες από το ομώνυμο θεατρικό έργο, έχει πολλές εκδοχές και γράφτηκε το 1842-1847, εποχή που ο Verdi συνθέτει τον Nabucco (1842) και τον Ernani (1844). Η πρεμιέρα της όπερας έγινε στις 4 Μαρτίου του 1847 στο Teatro della Pergola της Φλωρεντίας και η αναθεωρημένη εκδοχή με μπαλέτο παρουσιάστηκε στο Αυτοκρατορικό Λυρικό Θέατρο του Παρισιού στις 21 Απριλίου του 1865.
Ο Ιταλός σκηνοθέτης της παράστασης Lorenzo Mariani έκανε κάποιες αλλαγές στη δεύτερη αυτή παρουσίαση, με σημαντικότερη την αφαίρεση του μπαλέτου της Γ΄ πράξης της παρισινής εκδοχής. Ο σκηνογράφος Maurizio Balo έστησε ένα κλειστοφοβικό, μεταλλικό κάστρο σε απροσδιόριστο τόπο, με κλίμακες που οδηγούν σε διαφορετικά επίπεδα, στα χρώματα του γκρίζου και του μαύρου, με κόκκινους εκθαμβωτικούς γοτθικούς θρόνους. Δημιούργησε σύμβολα και αντιθέσεις οι οποίες υπάρχουν και στα εξαιρετικά κοστούμια της Silvia Aymonino και εναρμονίζονται με τη σκηνοθετική γραμμή του Mariani, ο οποίος εκτός από τον φόβο, έδωσε έμφαση και στον αγώνα του λαού ενάντια στην ακόρεστη επιθυμία του σατανικού ζευγαριού για άνοδο στην εξουσία. Την αγωνία και τον φόβο που φωλιάζει παντού επέτειναν τα μυστηριακά πρόσωπα των Μαγισσών που κινούσαν σιωπηλά τα νήματα της μοίρας του δαιμονικού ζευγαριού και έσταζαν αργά αργά μέσα στο μυαλό του το δηλητήριο για την κατάκτηση της εξουσίας, βρίσκοντας πρόσφορο έδαφος την άμετρη και παράλογη απληστία που οδήγησε στην τραγωδία.
Ο λυρικός βαρύτονος Τάσης Χριστογιαννόπουλος, κάτοχος του ρόλου σε βάθος, ανέδειξε, με τις περίφημες φωνητικές του ποιότητες και με θεατρικότητα, την ψυχογραφία του Macbethκαι έπλασε την επιβλητική μορφή του βερντιανού-σαιξπηρικού ήρωα. Η Lady Macbeth της υψιφώνου Δήμητρας Θεοδοσίου, δραματική και εκφραστική, απέδωσε την άγρια μοχθηρή προσωπικότητα που η ανεξέλεγκτη πλεονεξία την οδήγησε στον φόνο και την αυτοκτονία. Η δε «οξεία» φωνή που πέτυχε ορισμένες στιγμές υπογράμμιζε τον απειλητικό και επικίνδυνο χαρακτήρα της που αποζητούσε ο συνθέτης. Η δυνατή ερμηνεία του βαθύφωνου Πέτρου Μαγουλά ως Banco,ανταποκρίθηκε στη δραματικότητα του ρόλου του γενναίου στρατηγού. Ευγενής και αρχοντικός, λυρικός και δυναμικός, έλαμψε ωςMacduff ο τενόρος Δημήτρης Πακσόγλου και κέρδισε επάξια το θερμότατο χειροκρότημα του κοινού στη θαυμάσια άρια της τέταρτης πράξης. Ο τενόρος Φίλιππος Δελλατόλας άφησε άριστες φωνητικές και υποκριτικές εντυπώσεις ερμηνεύοντας τον Malcolm. Οι μικρότεροι ρόλοι στήριξαν δυναμικά και επάξια τους πρωταγωνιστές. Η χορωδία, άρτια προετοιμασμένη από τον Αγαθάγγελο Γεωργακάτο, ανταποκρίθηκε στον πρωταγωνιστικό της ρόλο.
Ο αρχιμουσικός Λουκάς Καρυτινός, με μεγάλη βερντιανή εμπειρία, αποκάλυψε με την Ορχήστρα της Λυρικής Σκηνής τον τρόμο και την αγωνία που υφέρπει από την αρχή, χωρίς να αποστερήσει από την ερμηνεία του τη ρομαντική αίσθηση και τον λυρισμό, στοιχεία με τα οποία ο Verdi διανθίζει τη μουσική του. Στήριξε τους δύο θρυλικούς πρωταγωνιστές που γίνονται τραγικοί από έλλειψη ηθικών αξιών και αυτογνωσίας. Ανέδειξε τις μεταφυσικές δυνάμεις του σκότους, που οι ψευδείς προφητείες τους, μέσα από τη μαγεία της μουσικής, αποκτούν άλλη διάσταση, ώστε η δόξα της εξουσίας να φαντάζει ονειρική για τους άκριτα φιλόδοξους ήρωες. Τέλος, άφησε τη μουσική και τον λόγο να τους βυθίζει αργά αργά στο έγκλημα, ώσπου οι Ερινύες της ψυχής και το δάσος του «Μπέρναμ» να αρχίσουν να «κινούνται» προς τη Lady Macbeth και τον τύραννο, ωθώντας τους στην τραγική κατάληξη, μέσα από μια εσωτερική έκρηξη μουσικής πανδαισίας!
Ίσως ο αρχαίος λόγος, απόσταγμα βιωμένης εμπειρίας, διά του στόματος του τραγικού ποιητή Αισχύλου να είναι ο καλύτερος επίλογος της ωραίας αυτής παράστασης: «Κι αν χυθούνε όλοι οι ποταμοί στην ίδια κοίτη, το χέρι που μολύνθηκε με φόνο δεν είναι δυνατόν να το ξεπλύνουν» (72, Χοηφόροι, μετ. Στέλλας Μπαζάκου-Μαραγκουδάκη).
