«“Ανθρώπινη φωνή” και “Carmina Burana” σε ερμηνείες εξαίσιες» της Μαρίας Κοτοπούλη
Η υψίφωνος Μυρσίνη Μαργαρίτη (θα την ξαναβρούμε στα Carmina Burana και θα θαυμάσουμε τη μεταμόρφωσή της) και η πιανίστα Μαρία Παπαπετροπούλου μας χάρισαν, στις 19-11-16 στην αίθουσα «Δημήτρης Μητρόπουλος», στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών μια βραδιά με άρωμα από τη Γαλλία του 1930, όπου οι θρυλικές μορφές των Πικάσο, Μπρανκούζι, Ραβέλ, για να αναφέρουμε μερικούς, κυριαρχούσαν, αλλά και μνήμες από τους Μαρσέλ Προυστ, Ντιάγγιλεφ, Νιζίνσκι, Μοντιλιάνι ήταν ακόμα ζωντανές. Τότε γράφει ο Jean Cocteau (1889-1963) τον μονόλογο Ανθρώπινη φωνή (La voix humaine), που παίχτηκε την ίδια χρονιά στην Comédie-Française του Παρισιού. Το έργο είναι ένας ερωτικός μονόλογος που διαδραματίζεται στο Παρίσι. Μια γυναίκα βρίσκεται αντιμέτωπη με την εγκατάλειψη και τη μοναξιά. Μιλά για τελευταία φορά στο τηλέφωνο με τον αγαπημένο της, ο οποίος την εγκαταλείπει για να παντρευτεί μια άλλη.
Ο Francis Poulenc (1889-1962) με βάση τον θεατρικό μονόλογο του Cocteau συνθέτει το ομώνυμο λυρικό του δράμα για σοπράνο και ορχήστρα το 1958 και τον επόμενο χρόνο, στις 6 Φεβρουαρίου, το παρουσιάζει στην Opéra-Comique του Παρισιού υπό τη διεύθυνση του Georges Prêtre, σε σκηνοθεσία και κοστούμια του συγγραφέα, με πρωταγωνίστρια τη Γαλλίδα σοπράνο Denise Duval (1921-2016), μούσα του συνθέτη.
Οι δύο σολίστ, Μυρσίνη Μαργαρίτη και Μαρία Παπαπετροπούλου, σε μια άριστη συνεργασία, παρουσίασαν σε μορφή concertante το μονόπρακτο λυρικό δράμα του Poulenc. Ένα σύντομο εισαγωγικό βίντεο μάς έβαλε στο κλίμα της εποχής των Cocteau - Poulenc, ενώ η πιανίστα ερμήνευε αισθαντικά το έργο του δεύτερου Αυτοσχεδιασμός αρ. 15, «Στην Εντίθ Πιαφ». Να επισημάνουμε και να εξάρουμε από την αρχή την υποστηρικτική και δημιουργική συνοδεία του πιάνου καθ’ όλη τη διάρκεια της εκτέλεσης του δύσκολου αυτού έργου.
Η Μυρσίνη Μαργαρίτη, θαυμάσια λυρικο-δραματική σοπράνο, με σπάνια χαρίσματα και λαμπερή σκηνική παρουσία, ερμήνευσε με ευαισθησία την πάσχουσα ηρωίδα. Δραματικότατη στις εντάσεις και εκρήξεις, με κορυφαία στιγμή την εσώτερη πάλη της μοναχικής γυναίκας, εκφρασμένης εναγώνια, όταν συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί να απελευθερώσει με λόγια το εγκλωβισμένο μέσα της βαθύ συναίσθημα λατρείας προς τον άνδρα που αγαπά. Η οδύνη την κατακυριεύει και η ηρωίδα αγγίζει το όριο, όπου ο έρωτας σμίγει με το θάνατο, χωρίς να χάνει τη χάρη και την κομψότητά της. Θαυμάσιες οι εναλλαγές της υψιφώνου από τον μουσικό στον ραψωδιακό λόγο, θαυμάσια και τα περάσματα από τη μελωδία στη ρετσιτατίβο, εκ βαθέων, εξομολόγηση. Μια αληθινά «πάλλουσα» Ανθρώπινη φωνή, της Μαργαρίτη, με «παλλόμενο» το πιάνο της Παπαπετροπούλου!
Carmina Burana
Επτά ημέρες αργότερα, στις 26-11-16, ο πολυβραβευμένος αρχιμουσικός Γιώργος Πέτρου παρουσίασε για δεύτερη φορά (η πρώτη ήταν στο Ηρώδειο), με μεγάλη επιτυχία, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το αριστούργημα του Carl Orff (1895-1982) Carmina Burana, ένα κράμα σύγχρονης και μεσαιωνικής μουσικής, με τρεις σπουδαίους σολίστ, τη σοπράνο Μυρσίνη Μαργαρίτη, που προαναφέραμε, τον κόντρα τενόρο Νίκο Σπανάτη και τον βαρύτονο Χάρη Ανδριανό.
Τα Carmina Burana είναι τραγούδια γραμμένα γύρω στα 1230 από σπουδαστές και κληρικούς, με ποικιλία θεμάτων και σάτιρα κατά της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. Γράφτηκαν στα λατινικά, που εκείνη την εποχή ήταν η καθομιλουμένη γλώσσα (lingua franca) στην Ιταλία και στη Δυτική Ευρώπη, με μερικά από αυτά να έχουν γραφτεί σε άλλες διαλέκτους. Η πρωτότυπη χειρόγραφη συλλογή των τραγουδιών ανακαλύφθηκε στο μοναστήρι Βενεδικτίνων (Benediktbeuern) και βρίσκεται στην Κρατική Βιβλιοθήκη της Βαυαρίας. Αποτελείται από έξι ενότητες με τραγούδια θρησκευτικά, ηθικά και σατιρικά, ερωτικά, της ταβέρνας, του ποτού και του παιχνιδιού, θρησκευτικούς ύμνους και παραλλαγές όλων των προηγουμένων τραγουδιών. Το εναρκτήριο, «O Fortuna» (από το όνομα της ρωμαϊκής θεότητας Τύχης και Μοίρας), χρησιμοποιήθηκε σε πολλές κινηματογραφικές ταινίες, αλλά και πολιτικές συνάξεις.
Ο Carl Orff (1895-1982), Γερμανός συνθέτης και μουσικοπαιδαγωγός, επιλέγει 25 ποιήματα από τα 250 της συλλογής και ντύνει τη σκηνική καντάτα Carmina Burana με όλες τις καλές τέχνες. Συμπληρώνει τη μουσική και το λόγο με εικόνα, προσθέτει το χορό και αναδεικνύει αρχιτεκτονική και γλυπτική μέσα από την κίνηση των σωμάτων. Με τον τίτλο Theatrum Mundi, την πρωτοπαρουσιάζει στη Φρανκφούρτη στις 8 Ιουνίου του 1937. Το έργο, γραμμένο για σολίστ, χορωδία και μεγάλη ορχήστρα, κατακτά αμέσως την επιτυχία και γίνεται δημοφιλές, για την απλότητά του, τον ύμνο στη ζωή και στις χαρές της. Η μεγάλη επιτυχία έκανε τον Orff να ζητήσει από τον εκδότη του να καταστρέψει ό,τι χειρόγραφο είχε στην κατοχή του: «Το έργο μου αρχίζει με τα Carmina Burana», θα του πει. Σήμερα είναι γνωστό ως κοσμική καντάτα και είναι μέρος του μουσικού τριπτύχου Trionfi, που συμπλήρωσε αργότερα. Τα άλλα δύο μέρη είναι οι καντάτες Catulli Carmina (1943) και Triomfo di Afrodite (1951).
Η δύναμη της μουσικής, η έμφαση στη μελωδία, η συχνή της επανάληψη, η γρήγορη ρυθμική εναλλαγή, κύρια χαρακτηριστικά της σύνθεσης, συνεπήραν το ακροατήριο, μα πάνω απ’ όλα ήταν η εκθαμβωτική διεύθυνση του αρχιμουσικού Γιώργου Πέτρου. Ο Πέτρου δημιούργησε την κατάλληλη ατμόσφαιρα ώστε να αναδειχθούν οι σολίστ, οι χορωδοί και οι μουσικοί του. Η σοπράνο Μυρσίνη Μαργαρίτη, η γυναίκα πάσχουσα στην Ανθρώπινη Φωνή, μεταμορφώνεται, με λαμπερή φωνή και ωραία κίνηση, σε πλάσμα αέρινο, που φέρει τον άνεμο του ερωτισμού της νέας κόρης. Ο κόντρα τενόρος Νίκος Σπανάτης ήταν εξαιρετικός στον δυσκολότατο ρόλο του κύκνου που σουβλίζεται για να φαγωθεί. Εμπειρότατος βαρύτονος, ο Χάρης Ανδριανός, με άνεση, επιβλήθηκε στη σκηνή. Θεατρικός, επικοινωνιακός, απέδωσε το σκαμπρόζικο πνεύμα του θαμώνα της ταβέρνας (πότης Αββάς), του ερωτύλου που υποκλίνεται στην ομορφιά, καίγεται για αγάπη και ποθεί να κλέψει τα φιλιά των κοριτσιών. Οι χορωδίες υπέροχες: ΕΡΤ, σε διδασκαλία του Δημήτρη Κτιστάκη, Δήμου Αθηναίων υπό τον Σταύρο Μπερή, Ωδείου Αθηνών-«Μικροί Μουσικοί», σε διδασκαλία της Χριστίνας Μιχαλάκη, και τα πανέμορφα πλάσματα των Παιδικών Χορωδιών, του Δημοτικού Ωδείου Πειραιά και του Ωδείου Αταλάντης, υπό την Αντιγόνη Κερετζή, που μας κατασυγκίνησαν και μας έδωσαν την ευκαιρία να θαυμάσουμε το σπουδαίο έργο των δασκάλων τους!
