ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ ΤΟΥ ΜΟΤΣΑΡΤ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΜΕΡΑΤΑ ΣΤΟ ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙKΗΣ ΑΘΗΝΩΝ της Μαρίας Κοτοπούλη
Δύο ονόματα, δύο διαφορετικές αντιμετωπίσεις έχει η Καμεράτα μας. Ως Armonia Atenea βρίσκεται στην πρώτη γραμμή διεθνώς και δοξάζεται τόσο για τη δισκογραφική της δραστηριότητα, όσο και για τις ζωντανές εκτελέσεις στις αίθουσες συναυλιών. Προγραμματισμένες προσεχείς εμφανίσεις της θα γίνουν στη Βασιλική Όπερα των Βερσαλλιών, στο θέατρο των Ηλυσίων Πεδίων στο Παρίσι, στη Βιέννη στο Theater Under Wien, στο Cuvillies του Μονάχου, στο Φεστιβάλ της Βουδαπέστης, στο Pallais des Beaux-Arts των Βρυξελλών, στην Κωνσταντινούπολη στην Αίθουσα CRR, στο Φεστιβάλ Χαίντελ της πόλης Χάλε της Γερμανίας. Ως Καμεράτα μόλις και επιβιώνει στη χώρα μας. Τι φταίει; Ποιος θα απαντήσει στο δύσκολο αυτό ερώτημα;
Μετά τη θριαμβευτική συναυλία της με τους τέσσερις έξοχους Κόντρα Τενόρους, στις 23 Οκτωβρίου, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, η Καμεράτα επανήλθε σε διάστημα ενός μόλις μηνός στις 23 Νοεμβρίου 2014 με μια ακόμα θριαμβευτική συναυλία των τριών από τις τελευταίες συμφωνίες του Μότσαρτ (1756-1791), με όργανα εποχής, υπό την μπαγκέτα του βραβευμένου με Echo Klassik και τόσο ξεχωριστού Αρχιμουσικού της, Γιώργου Πέτρου. Ο Πέτρου, όπως αναφέρουν σε δημοσίευμά τους οι Sunday Times: «Έχει το απόλυτο μέτρο των δραματικών ποιοτήτων της Μουσικής». Μια ακόμα ποιότητα προστίθεται στη γεμάτη μουσικές αρετές φαρέτρα του, που τον ακολουθούν και προσδίδουν στις ερμηνείες του τελειότητα και σπάνια ομορφιά. Στην τελευταία του εμφάνιση πέτυχε, μαζί με τους εκλεκτούς μουσικούς της Καμεράτα, να αναδείξει, με σύγχρονη σκέψη και νεανική ορμή, τη διαχρονικότητα, το λεπτό ύφος, την πύκνωση και τη βαθιά στοχαστική γραφή ενός δημιουργού που το έργο του ταξιδεύει στην αιωνιότητα.
Ο Μότσαρτ, παρά τις αντιξοότητες της ζωής του, είχε την ικανότητα να ίσταται υπεράνω αυτών και να δημιουργεί αρμονικά, αποτυπώνοντας τη θεϊκή έμπνευσή του στις συνθέσεις του. Αδιάψευστο δείγμα και οι τελευταίες πέντε μεγάλες συμφωνίες του, αριστουργήματα της Κλασικής Μουσικής, τρεις από τις οποίες ακούσαμε σε εκπληκτική ερμηνευτική απόδοση. Με πρώτη τη Συμφωνία αρ, 36 σε ντο μείζονα (KV 425), «του Λιντς», που γράφτηκε το 1788, στο ταξίδι επιστροφής του Μότσαρτ και της Κονστάντσε από το Σάλτσμπουρκ στη Βιέννη, όταν σταμάτησαν για λίγο στην πόλη Λιντς και φιλοξενήθηκαν από φίλους. Η άφιξή τους όμως έγινε αμέσως γνωστή και ο Κόμης της πόλης ανήγγειλε μια συναυλία προς τιμήν του, και, όπως γράφει στον πατέρα του, ο Μότσαρτ, καθώς δεν είχε μαζί του καμιά παρτιτούρα, συνέθεσε μέσα σε τέσσερις ημέρες τη Συμφωνία αρ. 36 που παίχτηκε πρώτη φορά στις 4 Νοεμβρίου 1783 στην πόλη της οποίας πήρε το όνομα. Λίγους μήνες αργότερα, παρουσιάστηκε στη Βιέννη.
Η Συμφωνία αρ. 40 σε σολ ελάσσονα (KV 550), σημείο αναφοράς για τους Μπετόβεν, Σούμαν και Μπραμς, συμπληρώθηκε στις 25 Ιουλίου 1788. Από τις δημοφιλέστερες και δυσκολότερες συμφωνίες του κλασικισμού, με το πρώτο, πασίγνωστο θέμα της παρμένο από το Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 21 που γράφτηκε το 1785, τρία χρόνια πριν από τη συμφωνία. Για την πρώτη εκτέλεσή της υπάρχει διαφωνία μεταξύ των ειδικών, ενώ συμφωνούν για την αναθεώρηση που έκανε ο Μότσαρτ καθ' όσον υπάρχουν οι χειρόγραφες παρτιτούρες και των δύο εκδοχών. Στην αναθεώρησή του αυτή, ο Μότσαρτ προσέθεσε μέρη για κλαρινέτο και έκανε ανασύνθεση των μερών για φλάουτο και όμποε.
Η Συμφωνία αρ. 41 σε ντο μείζονα (KV 551), «του Διός», είναι και η τελευταία από τις τρεις που είδαν το φως, το παραγωγικό εκείνο καλοκαίρι του 1788 (26 Ιουνίου συνθέτει την 39η, 25 Ιουλίου την 40ή και 10 Αυγούστου την 41η). Είναι η μεγαλύτερη σε διάρκεια συμφωνία και η πολυπλοκότερη, ένα μνημείο συνθετικής γραφής και πνευματικής ελευθερίας που φαντάζει μουσικό παλίμψηστο. Η συμφωνία αυτή, εκτός του ότι επηρέασε βαθιά τους Ρομαντικούς συνθέτες, αναφέρεται από τον κορυφαίο μουσικολόγο Sir George Grove (1820-1900) ως «Το σπουδαιότερο ορχηστρικό έργο του κόσμου που προηγήθηκε της Γαλλικής Επανάστασης». Και επειδή δεν μπορεί να είναι η παρατήρηση αυτή τυχαία, φρονούμε ότι στη συγκεκριμένη συμφωνία ο Άγγλος μουσικολόγος είδε τον προάγγελο του μεγάλου γεγονότος της Γαλλικής Επανάστασης. Δεν είναι βέβαιο ότι παίχτηκε όσο ζούσε, ενώ εικάζεται ότι η τριλογία αυτή (39η ,40ή ,41η) γράφτηκε για να παρουσιαστεί κατά την περιοδεία που επρόκειτο να πραγματοποιήσει στο Λονδίνο, πόλη που αγαπούσε ιδιαίτερα ο Συνθέτης. Το όνομά της το οφείλει μάλλον στον βιολονίστα, συνθέτη και ιμπρεσάριο Johann Peter Salomon (1745-1815).
Ο Αρχιμουσικός Γιώργος Πέτρου, με λιτότητα υποδειγματική, πρόβαλε τις έξοχες λυρικές και δοξαστικές εξάρσεις των τριών συμφωνιών και, μέσα από τις εξαιρετικές δεξιότητες των μελών της Ορχήστρας Καμεράτα, ανέδειξε τις πλούσιες και διάσπαρτες, φωτεινές, στοχαστικές και σκιερές –όχι όμως σκοτεινές– πτυχές του έργου του Αγαπημένου των θεών. Σταθήκαμε ιδιαίτερα στο τελευταίο μέρος της Συμφωνίας του «Διός», όπου όλα τα θέματα ξεχωρίζουν και αναδεικνύονται ασύγκριτα μέσα από τη θρυλική μοτσάρτεια αμοιβαιότητα και του Αρχιμουσικού την ευαίσθητη ερμηνευτική προσέγγιση. Έλαμψε ολόκληρη η Ορχήστρα του, άφησε όμως χώρο για το Φυσικό Κόρνο και το Κλαρινέτο να προβληθούν, ενώ οι δραματικοί τόνοι των Χάλκινων Πνευστών συγκλόνισαν.
«Όταν οι Άγγελοι τραγουδούν για τον Θεό, τραγουδούν Μπαχ, αλλά είμαι σίγουρος ότι όταν τραγουδούν για τον εαυτό τους, τραγουδούν Μότσαρτ και ο Θεός κρυφακούει», θα πει ο θεολόγος Karl Barth. Εμείς, οι ταπεινοί πιστοί του, τι θα μπορούσαμε να προσθέσουμε;
