ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΤΟΥ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΤΗΣ ΒΟΥΔΑΠΕΣΤΗΣ
της Μαρίας Κοτοπούλη
Στη σπουδαία σειρά, «Μεγάλες Ορχήστρες - Μεγάλοι Μαέστροι», του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών είχαμε την τύχη να παρακολουθήσουμε, στις 31 Οκτωβρίου του 2013, μία από τις δέκα καλύτερες ορχήστρες του κόσμου, την Ορχήστρα του Φεστιβάλ της Βουδαπέστης, σε μια συγκλονιστική ερμηνεία με έργα των Sandor Veres, Ludwig van Beethoven και Antonin Dvorak, με το διακεκριμένο αρχιμουσικό και εκ των ιδρυτών της ορχήστρας, διευθυντή της, Ivan Fischer και την κορυφαία σολίστ του πιάνου, Πορτογαλίδα, Maria Joao Pires.
Ο Ούγγρο-Ελβετός συνθέτης Sandos Veres, συνέθεσε το έργο του, Θρήνος στη μνήμη του Μπέλα Μπάρτοκ όταν πληροφορήθηκε το χαμό του δασκάλου του, στις 26 Σεπτεμβρίου του 1945, στη Νέα Υόρκη. Ένα μήνα αργότερα, τον Οκτώβρη του 1945, παρουσίασε το έργο του στη Βουδαπέστη. Με σύγχρονο ιδίωμα και με παραδοσιακές μελωδίες λαϊκών τραγουδιών, αποτίει φόρο τιμής στο συνθέτη, ερευνητή, εθνομουσικολόγο Μπέλα Μπάρτοκ. Σπουδαία η ερμηνεία της ορχήστρας, με τα χάλκινα πνευστά σε ένα σπαρακτικό θρήνο για το χαμό του συνθέτη, αλλά και για την τραγικότητα της πολεμικής βίας που βίωνε η πατρίδα του.
Αποκάλεσαν τον Μπετόβεν «γίγαντα της μουσικής» και τον κατέταξαν ανάμεσα στα τρία μεγάλα «β» της Γερμανίας. Υπήρξε η κεντρική μορφή της μετάβασης του κλασικισμού του 18ου αιώνα στο ρομαντισμό του 19ου και επηρέασε βαθιά τις επόμενες γενιές των συνθετών. Κατά τη μέση περίοδο της ζωής του 1803- 1814, ο Μπετόβεν, συνέθεσε μεγάλο αριθμό έργων όπως: έξι συμφωνίες (3η - 8η), τα τρία τελευταία κοντσέρτα για πιάνο (3ο - 5ο), το τριπλό κοντσέρτο, το κοντσέρτο για βιολί, πέντε κουαρτέτα εγχόρδων, σονάτες για πιάνο (7ο - 11ο), συμπεριλαμβανομένων των Moonlight, Waldstein, Appassionata, Kreutzer, και τη μοναδική) του όπερα Fidelio.
Το Κοντσέρτο αρ. 4 συνέθεσε, ο Μπετόβεν, μεταξύ των ετών 1805-1806 και το αφιέρωσε στο φίλο του, μαθητή και πάτρωνά του, αρχιδούκα Ροδόλφο. Χαρακτηρίστηκε μοναδικό, περίπλοκο και ένα από τα πιο θαυμαστά καλλιτεχνικά του έργα. Παρ' όλα αυτά, γεγονός είναι ότι το Κοντσέρτο, μετά από μερικές παραστάσεις έπεσε στη λήθη ως το 1836 όπου ο Felix Mendelssohn το ξανάφερε στο φως. Σήμερα είναι από τα πιο πολύ παιγμένα κοντσέρτα και κατατάσσεται ανάμεσα στα μεγάλα έργα της φιλολογίας του πιάνου. Το Μάρτιο του 1907 δίδεται η πρεμιέρα του Κοντσέρτου στο σπίτι του πρίγκιπα Franz Joseph Lobkowitz. Η δημόσια παρουσίασή του έγινε στο Θέατρο της Βιέννης στις 22 Δεκεμβρίου του 1808 και ήταν ένα από τα τελευταία έργα που ο συνθέτης, συμμετείχε ως σολίστ με ορχήστρα.
Το έργο του Μπετόβεν έχει πανανθρώπινη, οικουμενική ισχύ όπως η αρχαία τραγωδία. Οι νότες αποτελούν για τον Μπετόβεν αφορμή για στοχασμό. Συλλογίζεται, αναζητά, επιλέγει, συνθέτει με κόπο και μόχθο. Η αναζήτηση και η επιλογή εξηγούν τη λάμψη του στο μουσικό στερέωμα! Γύρω του υπάρχουν ρωγμές, πόλεμοι. Εκείνος αφοσιώνεται στη μουσική προσπαθώντας να ερμηνεύσει και να κατανοήσει τον κόσμο, ξεπερνώντας πολλές φορές τα όριά του. Η κατανόηση είναι χαρά, όπως λέει η Ελληνίδα Jacqueline de Romilly και ο Μπετόβεν εκφράζει με νότες τη χαρά της κατανόησης, φτάνοντας στην κορύφωση με την ανεπανάληπτη 9η Συμφωνία του.
Ερμηνεία σπάνιας, αρμονικής ομορφιάς από τον αρχιμουσικό Ivan Fischer και την Ορχήστρα του Φεστιβάλ της Βουδαπέστης, με τη μεγάλη κυρία του πιάνου Maria Joao Pires να αναζητά τις «μικρές και μεγάλες αλήθειες» του Κοντσέρτου, τις λεπτές εικόνες του και με μοναδική διαύγεια, δεξιοτεχνία και βαθύ συναίσθημα, να μας παρασύρει και να μας μυεί στο συγκλονιστικό μπετοβενικό σύμπαν.
Στο δεύτερο μέρος, ο αρχιμουσικός Ivan Fischer και η Ορχήστρα του Φεστιβάλ της Βουδαπέστης μας καθήλωσαν με ένα άλλο σπουδαίο έργο, τη Συμφωνία αρ. 8 σε σολ μείζονα έργο 88, Β136 του Antonin Dvorak. Τη Συμφωνία συνέθεσε ο Dvorak το 1889 στη Βοημία με την ευκαιρία της εκλογής του ως μέλος στην Ακαδημία της Πράγας στην οποία και την αφιέρωσε: «Στην Ακαδημία της Βοημίας, του Αυτοκράτορος, Franz Joseph, για την υποστήριξη των Τεχνών και των Γραμμάτων, ευχαριστώντας για την εκλογή μου». Ο Dvorak συνέθεσε και ενορχήστρωσε τη Συμφωνία του σε γρήγορο χρονικό διάστημα, μεταξύ 26 Αυγούστου και 8 Νοεμβρίου, κατά τη διάρκεια της θερινής διαμονής του στη Βοημία. Ο ίδιος διηύθυνε το έργο του για πρώτη φορά στην Πράγα, στις 2 Φεβρουαρίου του 1890.
Η σύνθεση είναι χαρούμενη και αισιόδοξη, με θαυμαστή ποικιλία θεμάτων, πολλά από τα οποία βασίζονται στη βοημική λαϊκή μουσική που τόσο αγαπούσε ο Dvorak. Με τη μουσική του παλέτα, ο συνθέτης, ζωγραφίζει τη γαλήνη του τοπίου της Βοημίας, την ηλιόλουστη καλοκαιρινή ημέρα που δέχεται την επίθεση της θερινής καταιγίδας.
Η λεπτή ερμηνεία του αρχιμουσικού και της Ορχήστρας, έφεραν στην επιφάνεια τη μυστηριακή σύνδεση της γραφής του Dvorak με την Ποιμενική Συμφωνία του Μπετόβεν και την ελευθερία του πνεύματός του. Ο συνθέτης, στην επαφή του με τη φύση, βιώνει τη χαρά της όρασης αλλά και της ακοής, αυτής της πολύτιμης αίσθησης την οποία στερήθηκε ο Μεγάλος Οργισμένος, που, επειδή ακριβώς ήταν μεγάλος, την ξεπέρασε, μεγαλύνοντας την αντίστοιχη της ψυχής και του νου του αίσθηση∙ «Νους ορά και νους ακούει».
Τη μαγεία της ομορφιάς, του φωτός, τη δικαιοσύνη της ημέρας, τη δικαιοσύνη του ήλιου που ο ποιητής συνθέτει με λέξεις και ο μουσικός με νότες, ερμήνευσαν εξαίσια και σκόρπισαν ρίγη υψηλής αισθητικής συγκίνησης, ο αρχιμουσικός Ivan Fischer με την Ορχήστρα του Φεστιβάλ της Βουδαπέστης.
