LE CERCLE DE L’HARMONIE ΣΤΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΘΗΝΩΝ
της Μαρίας Κοτοπούλη
Με την Εισαγωγή από την όπερα Don Giovanni Κ 527 του Μότσαρτ ξεκίνησε η συναυλία του μουσικού συνόλου «Le Cercle de l’Harmonie» στις 23 Ιουλίου 2013, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, στο Μέγαρο Μουσικής. Η ονομασία του συνόλου «Αρμονικός Κύκλος» έλκει την καταγωγή της από τον Joseph Boulogne (1745-1799), Γάλλο συνθέτη, αρχιμουσικό και βιολονίστα από τα νησιά της Καραϊβικής, που έμεινε γνωστός ως Ιππότης του Αγίου Γεωργίου, «Chevalier de Saint-George», αλλά και ως «ο Μαύρος Μότσαρτ», και είναι από τους πρώτους Γάλλους κλασικούς με αφρικανική καταγωγή που έκανε καριέρα στη Γαλλία και ίδρυσε την Ορχήστρα με το όνομα «Κύκλος της Αρμονίας».
Η συναυλία με όργανα εποχής ήταν μια σπάνια μουσική απόλαυση και ευτύχησε εξαίρετων ερμηνειών από τον αρχιμουσικό Jérémie Rhorer και την ορχήστρα του. Η όπερα Don Giovanni τελείωσε στις 28 Οκτωβρίου 1787 σε λιμπρέτο του Λορέντζο ντα Πόντε και παρουσιάστηκε την επομένη στο Εθνικό Θέατρο της Πράγας. Λέγεται ότι η Εισαγωγή ολοκληρώθηκε την τελευταία στιγμή, ενώ άλλοι ισχυρίζονται ότι ολοκληρώθηκε από τον Μότσαρτ την προτεραία!
Από τα πέντε κοντσέρτα για βιολί που συνέθεσε ο Μότσαρτ ακούσαμε το πέμπτο, το επονομαζόμενο «Τούρκικο», έργο του 1775. Η ορχηστρική πυκνότητα αποδόθηκε άψογα από τον Γάλλο αρχιμουσικό Jérémie Rhorer και η σολιστική ευφράδεια του Γάλλου βιολονίστα Julien Chauvin ανέδειξε τις λεπταίσθητες αποχρώσεις ενός αριστουργήματος.
Ο Henri-Joseph Rigel, Γερμανός συνθέτης, σύγχρονος του Μότσαρτ, έζησε τα περισσότερα χρόνια στη Γαλλία, όπου έγινε γνωστός στους μουσικούς κύκλους και δημοσίευσε έργα του για τσέμπαλο, κουαρτέτα εγχόρδων, συμφωνίες και κοντσέρτα. Συνέθεσε για το Concert Spirituel τα «Hierodrames» με εμφανείς επιρροές από τον Gluck. Το Concert Spirituel δημιουργήθηκε στην αίθουσα των ανακτόρων Tuileries για να καλύψει το κενό κατά τη διάρκεια των θρησκευτικών εορτών, όπου τα θέατρα και η όπερα παρέμεναν κλειστά. Η Συμφωνία αρ.10 σε ρε ελάσσονα έργο 21 αποδόθηκε με τρόπο που ανέδειξε το πνεύμα της κλασικής εποχής, αλλά και την ερμηνευτική δεινότητα των σολίστ μουσικών του «Αρμονικού Κύκλου».
Τον Ιούλιο-Αύγουστο του 1788, ο Μότσαρτ συνέθεσε τρεις από τις σημαντικότερες Συμφωνίες του: την 39η ,την 40ή και την 41η του «Διός», που έμελλε να σφραγίσουν την εξέλιξη της μουσικής. Η Συμφωνία του Διός, η δημοφιλέστερη όλων, είναι η τελευταία της σύντομης ζωής του Μότσαρτ, την οποία ολοκλήρωσε στη Βιέννη σε διάστημα τριών εβδομάδων. Η ποικιλία των μελωδιών της ξαφνιάζει, καθώς και η μεγαλόπρεπη επανεμφάνισή τους καθ’ όλη τη διάρκεια της σύνθεσης. Η λεπταίσθητη μελωδία του βιολιού κεντρίζει τις βιόλες σε μια ανταπάντηση που σπάζει τη μοναξιά του και με τον γλυκόλαλο ήχο τους τα ρομαντικά κόρνα αγκαλιάζουν, θαρρείς, το μοναχικό βιολί και διαλαλούν τους κρύφιους πόθους του. Έξοχη συμφωνία, έξοχα ερμηνευμένη, με καθαρότητα, χάρη και ευαισθησία, με διάφανο σπάνιο ήχο που ανέσυρε το μουσικό βάθος και ζωντάνεψε τη μοναδική πνευματικότητα του «Αγαπημένου των Θεών».
Αν και σήμερα έχουμε κάποια ιδέα για το πώς ακουγόταν η μουσική του Μότσαρτ στην εποχή του, εκείνο που δεν θα μάθουμε ποτέ είναι πώς ο ίδιος έπαιζε και διηύθυνε τα έργα του. Αν μάλιστα σκεφτούμε τον ελάχιστο χρόνο προετοιμασίας, τους αυτοσχεδιασμούς και, το κυριότερο, ότι πολλές φορές ολοκλήρωνε το έργο του την ώρα της συναυλίας! Εκείνο ίσως που θα μπορούσαμε να φανταστούμε είναι η μεγάλη ελευθερία στο παίξιμό του, η ευμετάβλητη, αριστοκρατική, γεμάτη ιδέες σύλληψη, που έστεκε πέρα και πάνω από τον πόνο και τις αντιξοότητες της ζωής του, για να αποδώσει, μέσα από το ελεύθερο πνεύμα του, την τελειότητα του κόσμου με θεϊκή χάρη.