ΦΕΡΝΑΝΤΟ ΛΕΟΝ ΝΤΕ ΑΡΑΝΟΑ

«Κάθε ταινία μου είναι μια αναζήτηση του εαυτού μου».

Γεννημένος το 1968, ο Ισπανός σκηνοθέτης Φερνάντο Λεόν ντε Αρανόα έκανε το σκηνοθετικό ντεμπούτο του το 1996 με την ταινία FAMILIA. Η σημαντικότερη στιγμή στην καριέρα του θα έρθει το 2002, με το φιλμ ΔΕΥΤΕΡΕΣ ΜΕ ΛΙΑΚΑΔΑ [LOS LUNES AL SOL], με θέμα τη ζωή μιας ομάδας ανέργων ναυτεργατών και τον Χαβιέ Μπαρδέμ μεταξύ των πρωταγωνιστών. Η ταινία απέσπασε 5 βραβεία Γκόγια και διακρίσεις σε πολλά φεστιβάλ, ενώ ήταν η πρόταση της Ισπανίας στην κατηγορία του Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας το 2003.

Σε αντίθεση με πολλούς συμπατριώτες του, ο Αρανόα συνεχίζει να κάνει κινηματογράφο στη χώρα του και σπάνια επιλέγει διάσημους ηθοποιούς στις δουλειές του. Η πέμπτη του μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας Η ΖΩΗ ΠΟΥ ΘΑ ΕΡΘΕΙ [ΑΜΑDOR] προβλήθηκε στους ελληνικούς κινηματογράφους τον προηγούμενο χειμώνα. Ένας δευτερεύων χαρακτήρας της ταινίας ΔΕΥΤΕΡΕΣ ΜΕ ΛΙΑΚΑΔΑ, ο Αμαντόρ, αναβαθμίζεται σε πρωταγωνιστή της νέας του ιστορίας, δανείζει το όνομά του στον τίτλο της ταινίας και ερμηνεύεται από τον ίδιο ηθοποιό και στα δύο φιλμ!

Σύμφωνα με το σενάριο, μια νεαρή μετανάστρια από το Περού αναλαμβάνει τη φροντίδα ενός κατάκοιτου ηλικιωμένου προκειμένου να συμπληρώσει τα έξοδα της εγκυμοσύνης της και των επαγγελματικών σχεδίων του συντρόφου της. Όταν ο ηλικιωμένος πεθαίνει, εκείνη αποφασίζει να αποκρύψει το θάνατό του προκειμένου να μη χάσει το εισόδημα της εργασίας. Πρόκειται για μια γλυκόπικρη ντραμεντί που ρίχνει μια οξυδερκή ματιά στις ταξικές διακρίσεις και τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης στην ανθρώπινη συμπεριφορά.

Συναντήσαμε τον Φερνάντο Λεόν ντε Αρανόα με αφορμή την επίσκεψή του στη χώρα μας για την παρουσίαση της ταινίας του που πρόσφατα κυκλοφόρησε σε DVD. Τη στιγμή των συστάσεων παρατήρησα ότι η συνέντευξη γινόταν μια Δευτέρα με λιακάδα κι εκείνος εύστοχα συμπλήρωσε ότι μια ηλιόλουστη Δευτέρα είναι ακόμα καλύτερη όταν όλοι έχουν τη δυνατότητα να εργάζονται – αποδεικνύοντας έτσι ότι οι κοινωνικές ανησυχίες του παραμένουν το ίδιο έντονες εντός και εκτός των κινηματογραφικών πλατό.

Η ταινία σας αναφέρεται άμεσα ή έμμεσα σε πολλά θέματα: τη μετανάστευση, τη φτώχεια, την πορνεία, τη θρησκεία. Ποιο ήταν το έναυσμα για να επιλέξετε τη συγκεκριμένη ιστορία;

Πριν από δύο χρόνια, που άρχισα να ασχολούμαι με την ταινία, η οικονομική κρίση δεν είχε την έκταση και τις διαστάσεις με την οποία πλήττει σήμερα διάφορες κοινωνικές ομάδες. Αυτό που με κέντρισε ήταν η εσωτερική σύγκρουση της πρωταγωνίστριας ανάμεσα στις προσωπικές της αξίες και την ηθική της, από τη μια πλευρά, και την ανάγκη επιβίωσης σε μια δύσκολη συγκυρία, από την άλλη, αφού είναι έγκυος και επιθυμεί να διακόψει τη σχέση της επιστρέφοντας στην πατρίδα της.

H ηρωίδα σας, η Μαρσέλα, παίρνει μια αψυχολόγητη απόφαση όταν πεθαίνει ο άνθρωπος που φροντίζει. Αυτή η επιλογή είναι απόρροια απελπισίας ή αφέλειας;

Στη συγκεκριμένη περίπτωση υπάρχει μια απατηλή αφέλεια. Δίνει την εντύπωση ενός αφελούς ανθρώπου, ωστόσο οι πράξεις της ξαφνιάζουν ως ένας συνδυασμός αγαθότητας και «κακίας». Αντιμετωπίζει την κατάσταση και την ανάγκη που η ίδια έχει με έναν υπερβολικά τραβηγμένο τρόπο για να τη χαρακτηρίσεις απλώς αφελή. Πάντως αυτή η αθωότητά της ήταν υπαρκτή κάποιες στιγμές και ήταν ελκυστικό για μένα να περάσει στη φυσιογνωμία της ηθοποιού που την ενσάρκωσε. Δε διαθέτει ένα προμελετημένο σχέδιο, αλλά αυτοσχεδιάζει και αφήνεται στο ένστικτό της για να προστατέψει το παιδί που θα φέρει στον κόσμο.

Την πράξη της επιδοκιμάζει με τη συνενοχή της και η κόρη του πεθαμένου· ωστόσο, με αυτή τη σεναριακή εξέλιξη δε βλέπουμε στην ταινία κάποια συνέπεια για την επιλογή της. Γενικότερα πιστεύετε ότι ανάλογες συμπεριφορές θα πρέπει να τιμωρούνται από το νόμο;

Η αντίδρασή της αποθεώνεται από την κόρη του Αμαντόρ. Αν και περιμένει η εργοδότριά της να τη στηλιτεύσει για τη στάση της, εκείνη γίνεται συνένοχη, αφού είναι σε εξίσου δύσκολη θέση για διαφορετικούς λόγους. Ήθελα να παρουσιάσω την ταινία από τη σκοπιά της Μαρσέλα και τους λόγους που την οδηγούν να έχει τη συγκεκριμένη συμπεριφορά, να αφήσω το θεατή να κρίνει τις πράξεις της και όχι να δώσω ένα ηθικό δίδαγμα. Γι’ αυτό είναι από την αρχή ως το τέλος ο χαρακτήρας που πρωταγωνιστεί στην ταινία. Η Μαρσέλα κρίνει διαρκώς τον εαυτό της, νιώθει ένοχη και περιμένει την τιμωρία από την οικογένεια του Αμαντόρ με τον οποίο όσο ζούσε είχε συνάψει μια σιωπηλή συμφωνία. Προσωπικά θεωρώ ότι συμπεριφέρεται καλά, αν και η ίδια η ηρωίδα μου νομίζει ότι δεν πράττει ορθά!

Θα σας έλκυε το ίδιο η συγκεκριμένη ιστορία, αν η πρωταγωνίστρια δεν ήταν μετανάστρια αλλά μια φτωχή Ισπανίδα της εργατικής τάξης;

Απολύτως το ίδιο· κάποια στιγμή σκέφτηκα μάλιστα να επιλέξω μια Ισπανίδα. Αν είχα κάνει την ταινία πριν από δέκα χρόνια, αναμφίβολα ο ρόλος θα αφορούσε μια Ισπανίδα της επαρχίας. Αυτή τη στιγμή όμως η κοινωνική πραγματικότητα στη χώρα μου δείχνει ότι το 90% των γυναικών που φροντίζουν ηλικιωμένους προέρχονται από τη Λατινική Αμερική, συνεπώς αυτή ήταν η πιο ρεαλιστική επιλογή στις σημερινές συνθήκες.

Την πόρνη που επισκέπτεται το σπίτι του ηλικιωμένου τη σκιαγραφείτε με συμπάθεια αλλά και με μια δόση ειρωνείας. Υπερασπίζεστε ή αποδοκιμάζετε το ρόλο του συγκεκριμένου επαγγέλματος;

Ο ρόλος της πόρνης βασίζεται σε υπαρκτό πρόσωπο που γνωρίζω. Αυτό που με ενδιέφερε να τονίσω ήταν η αλληλεγγύη μεταξύ δύο εντελώς διαφορετικών γυναικών που βρίσκονται στη χαμηλότερη κοινωνική κλίμακα. Η μία προέρχεται από την οροσειρά του Περού, είναι ένα κλειστό και εσωστρεφές άτομο με αυστηρές θρησκευτικές πεποιθήσεις, η άλλη είναι εξωστρεφής, έχει ζήσει τα πάντα γνωρίζοντας και την απόρριψη της κοινωνίας, παρ’ όλα αυτά όμως δεν είναι αυτή που θα κρίνει τη στάση της μετανάστριας.

Στη δική σας ταινία ο πρωτότυπος τίτλος της ταινίας προέρχεται ένα χαρακτήρα-κλειδί που αποχωρεί στην εξέλιξη της πλοκής, αλλά δίνει το όνομά του και στη νέα ζωή που θα έρθει. Θεωρείτε γενικά σε παγκόσμιο επίπεδο ότι υπερβολικά πολλές ταινίες δανείζονται τον τίτλο τους από το όνομα ενός χαρακτήρα ως μια εύκολη λύση;

Δεν το έχω σκεφτεί αν υπάρχει διεθνώς αυτή η τάση, αλλά στην περίπτωσή μου είναι απολύτως δικαιολογημένος. Όπως σωστά παρατηρήσατε, το όνομα αυτό φέρει ο γηραιός κύριος που φροντίζει η υπηρέτρια, η οποία αποφασίζει να δώσει το ίδιο όνομα στο παιδί που θα γεννήσει. Με ενδιέφερε ένας τίτλος-όνομα που το νόημά του αλλάζει κατά τη διάρκεια της ταινίας· ο Αμαντόρ είναι στην αρχή ένα πρόσωπο άρρωστο στο κρεβάτι και στο τέλος κάποιος άλλος. Μου άρεσε αυτό το παιχνίδι, αυτή η απρόβλεπτη μετάβαση του τίτλου. Κάτι ανάλογο για παράδειγμα είχε συμβεί στην ταινία Ο ΚΛΕΦΤΗΣ ΤΩΝ ΠΟΔΗΛΑΤΩΝ του Βιτόριο ντε Σίκα. Στην αρχή ο θεατής ταυτίζει τον τίτλο με αυτόν που κλέβει το ποδήλατο του πρωταγωνιστή, όμως στο τέλος βλέπουμε ότι ο πρωταγωνιστής γίνεται κλέφτης ενός ποδηλάτου, οπότε ο τίτλος αφορά κι εκείνον.

Σε αρκετά πλάνα της ταινίας και σε μια σημαντική διαλογική σκηνή των δύο βασικών ηρώων υπάρχει αναφορά στο επιτραπέζιο παζλ. Αποτελεί για ένα δημιουργό κάθε ταινία του ένα κομμάτι του παζλ προκειμένου να ανακαλύψει τον αληθινό του εαυτό;

Αυτό με το οποίο μοιάζει περισσότερο μια ταινία είναι ένα παζλ. Ως δημιουργός προσπαθώ να μη χάσω την περιέργειά μου για τους ανθρώπους. Όταν κάποιος που θέλει να αφηγηθεί ιστορίες δεν έχει τη διάθεση να μάθει τι ωθεί τις ανθρώπινες συμπεριφορές, έχει χάσει τα πάντα. Από αυτή την άποψη, κάθε ταινία είναι η αναζήτηση του εαυτού σου.