«“εmotions, ένας κόσμος συναισθημάτων” στο Μουσείο Ακρόπολης» της Μαρίας Κοτοπούλη
Μια άκρως σημαντική και αναπάντεχα ασυνήθιστη έκθεση αρχαιοτήτων, με θέμα ευαίσθητο, όπως η απεικόνιση του «ήθους της ψυχής», έχει τίτλο εmotions, ένας κόσμος συναισθημάτων και φιλοξενείται από τις 18 Ιουλίου ως τις 19 Νοεμβρίου του 2017 σε ένα από τα κορυφαία μουσεία της χώρας μας, στο Μουσείο της Ακρόπολης.
Συνδιοργανωτές της έκθεσης, εκτός από το Μουσείο της Ακρόπολης, το οποίο γιορτάζει τα οκτώ χρόνια λειτουργίας του, είναι και το Ίδρυμα Ωνάση, που μετρά 42 χρόνια προσφοράς στην παιδεία, στον πολιτισμό και στην ιστορική έρευνα. Η εντυπωσιακή αυτή έκθεση διοργανώθηκε αρχικά στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο της Νέας Υόρκης, όπου η προβολή του ελληνικού πολιτισμού ενθουσίασε κοινό και κριτικούς. Τον ενθουσιασμό και την υπερηφάνεια που ένιωσαν οι διοργανωτές, από τη μεγάλη επιτυχία της έκθεσης, θέλησαν να μοιραστούν με τους συμπατριώτες τους στην Ελλάδα, και ο πρόεδρος του ιδρύματος δρ Αντώνης Παπαδημητρίου έκανε την πρόταση της μεταφοράς της στο Μουσείο της Ακρόπολης, που αμέσως έγινε αποδεκτή από τον διευθυντή του μουσείου κ. Δημήτρη Παντερμαλή.
Με προεξάρχοντα τον καθηγητή και οικοδεσπότη του μουσείου, ο οποίος έχει και τη γενική εποπτεία της έκθεσης, οι τρεις διακεκριμένοι επιμελητές της έκθεσης Άγγελος Χανιώτης, Νικόλαος Καλτσάς και Ιωάννης Μυλωνόπουλος έκαναν το θαύμα τους.
Εκατόν είκοσι εννιά (129) αριστουργήματα, κειμήλια του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, προερχόμενα από τα σπουδαιότερα μουσεία του κόσμου, θα έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν οι επισκέπτες του μουσείου και να ανακαλύψουν, μέσα από την έκθεση, την έκφραση του αθέατου κόσμου φωτεινών συναισθημάτων, όπως επιθυμία, έρωτας, πόθος, αισχύνη, αλλά και τα σκοτεινά πάθη της μανίας, του μίσους, της εκδίκησης, της συντριβής που αναδεικνύουν, με τη λεπτότητα της τέχνης τους, οι μεγάλοι δημιουργοί της αρχαιότητος. Αν και ακολουθήθηκε η διάταξη και η διαδοχή των έργων της έκθεσης που προηγήθηκε στη Νέα Υόρκη, ο καθηγητής κ. Παντερμαλής και οι συνεργάτες του έστησαν ένα διαφορετικό σκηνικό, έκπληξη για τον επισκέπτη, ο οποίος, με την είσοδό του στον χώρο, μεταφέρεται, με ευφάνταστο τρόπο, στο παρελθόν. Συναντά μια σπείρα από κατακόρυφα «λάβαρα» σε αποχρώσεις κόκκινου χρώματος, που κυμαίνεται από το ανοιχτό ρόδινο ως το βαθύ και σκοτεινό ερυθρό και φέρουν τον συμβολισμό και την ένταση των ποικίλων συναισθημάτων του ανθρώπου. Η σπείρα περικλείει μέσα της τα πιο πολύτιμα διαμάντια της τέχνης, τα λαμπερά αγάλματα του Έρωτα και του Πόθου. Το πρώτο, αντίγραφο του 2ου αι. μ.Χ. έργο του Λύσσιπου (390 π.Χ. Σικυών), δάνειο από το Μουσείο του Λούβρου, απεικονίζει τον ακαταμάχητο φτερωτό θεό του Έρωτα, γιο της θεάς Αφροδίτης, την ώρα που λυγίζει, με αξιοθαύμαστη ευκολία, το μυθικό τόξο του Ηρακλή, για να στερεώσει στο άνω άκρο του τη χορδή, υπαινισσόμενος, ο μεγάλος χαλκουργός, την απόλυτη του έρωτα επιβολή και κυριαρχία!
Το δεύτερο άγαλμα, Πόθος, αντίγραφο του 2ου αι. μ.Χ., μέρος διάσημου συνόλου αγαλμάτων, Έρωτας, Πόθος, Ίμερος, σώζει το χαμένο αριστούργημα του γλύπτη Σκόπα (395 π.Χ., Πάρος) και προέρχεται από τη συλλογή του Μουσείου του Καπιτωλίου της Ρώμης. Ο νεαρός θεός αναπαρίσταται γυμνός με ερωτικό, εύπλαστο σώμα, όπως αυτό της θεάς της ομορφιάς –άραγε έμμεση υπόμνηση του ερμαφρόδιτου;– ακουμπισμένος νωχελικά σε κορμό, καλυμμένο από τις πτυχώσεις του ιματίου του που φτάνουν ως τη γη και πλαισιώνουν τη χήνα, ιερό πτηνό της θεάς Αφροδίτης, που βρίσκεται στα πόδια του. Με χέρι υψωμένο και με έκφραση προσμονής, είναι σαν να αναζητά τον πόθο, απόμακρο και τόσο επιθυμητό!
Λουσμένα στο φως τα δύο αριστουργήματα αφήνουν έκθαμβο τον επισκέπτη, καθώς τα ανακαλύπτει παίζοντας «κρυφτό» με τα «λάβαρα» που προσπαθούν να του τα αποκρύψουν, για να κάνουν εντονότερο το ερώτημα, που ευφυώς υποκρύπτει η έκθεση: «Πόσο διαφορετικός είναι τελικά ο άνθρωπος από την εποχή του Ομήρου ή του Πλάτωνα;».
Περιδιαβαίνοντας γύρω από τη σπείρα θα συναντήσει κανείς πέντε ενότητες: «Η τέχνη των συναισθημάτων – τα συναισθήματα στην τέχνη», «Οι χώροι των συναισθημάτων», «Τα αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματα», «Τα ανεξέλεγκτα συναισθήματα» και «Μήδεια». Ο κύκλος των ενοτήτων παραπέμπει σε μύθους, όπως η ωραία «Τοιχογραφία με παράσταση της θυσίας της Ιφιγένειας (62-79 μ.Χ.)», από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης, που απεικονίζει τον Αγαμέμνονα στην προσπάθειά του να καλύψει το πρόσωπό του, κατατρεγμένος από τύψεις, καθώς η θυγατέρα του οδηγείται στον βωμό της θυσία, ενώ ο Κάλχας –το όνομά του από τον κοχλία της πορφύρας– κοιτάζει προς τον ουρανό, προσπαθώντας να μαντέψει τις προθέσεις του Διός.
Έργα θαυμαστά από το Μουσείο της Βασιλείας της Ελβετίας – αναφέρουμε δύο που κοσμούν την παρούσα έκθεση. Ο αμφορέας με τον «Αχιλλέα και τον Αίαντα να παίζουν επιτραπέζιο παιχνίδι (γύρω στο 540 π.Χ.)», σε ένα διάλειμμα του Τρωικού Πολέμου. Ο ημίθεος Αχιλλέας, συγκεντρωμένος, κάνει την τελευταία νικηφόρο κίνηση, ενώ ο Αίαντας –ατελής και ως εκ τούτου μη δυνάμενος να δεχτεί την ήττα– υψώνει το δόρυ οργισμένος και κινεί απειλητικά το χέρι του εναντίον του νικητή των πεσσών.
Στο δεύτερο έργο, «Λήκυθος με την αυτοκτονία του Αίαντα (γύρω στο 460 π.Χ.)», ο μυθικός βασιλιάς της Σαλαμίνας πρωταγωνιστεί και πάλι. Γονατιστός, με τα χέρια υψωμένα σε ικεσία, μπροστά στο ξίφος του, το στερεωμένο στη γη, με την αιχμή προς τα πάνω, είναι έτοιμος να αυτοκτονήσει για να ξεπλύνει την ντροπή του, καθώς η οργή τον οδήγησε στην παραφροσύνη και η παραφροσύνη σε πράξη ταπεινή.
Ο επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να θαυμάσει και καθημερινές ιστορίες του παρελθόντος που αφηγούνται οι ήρωες, όπως το χαμογελαστό αγόρι το αφιερωμένο από τους γονείς του στον ποταμό θεό Κηφισό. Θα δει τον πληγωμένο Φιλοκτήτη εγκαταλειμμένο από τους συντρόφους του σε ερημικό τοπίο της Λήμνου, θα γνωρίσει τα όστρακα, στα οποία έγραφαν το όνομα του υποψηφίου για εξορία από την πόλη. Ανάμεσά τους θα διαβάσει εκείνο του Θεμιστοκλή, σπουδαίου πολιτικού και στρατηγού που εξοστρακίστηκε και θα αναλογιστεί πώς οι δημαγωγοί παρασύρουν τόσο εύκολα τα πλήθη ανά τους αιώνες.
Προσπαθήσαμε να μεταδώσουμε ένα μέρος από τη συγκίνηση και τον μεγάλο θαυμασμό που μας προκάλεσε η ωραία αυτή περιήγηση στην τέχνη, μέσα από την αριστουργηματική έκθεση του Μουσείου της Ακρόπολης, που οργανώθηκε στο ελάχιστο χρονικό διάστημα των τριών μηνών. Θα θέλαμε να συγχαρούμε όλους όσοι συνέβαλαν στην πραγμάτωσή της και να κλείσουμε με τον λόγο του καθηγητή Παντερμαλή: «Η περιήγηση στην έκθεση είναι ένας θορυβώδης περίπατος στην ψυχή του ανθρώπου, τα πάθη της οποίας εκφράζονται μέσα από το φίλτρο της αρχαίας τέχνης. Πολλά από τα εκθέματα είναι μοναδικά καλλιτεχνήματα, τα οποία για πρώτη φορά παρουσιάζονται στη χώρα μας, αλλά πολλά είναι και εκείνα από ελληνικά μουσεία που για πρώτη φορά επικεντρώνεται πάνω τους το διεθνές ενδιαφέρον».
