fbpx
«Asterios Toris: “Εσύ ζωγραφίζεις φαινόμενα”» της Νατάσας Αβούρη

«Asterios Toris: “Εσύ ζωγραφίζεις φαινόμενα”» της Νατάσας Αβούρη

Ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, στο απαράμιλλο διήγημά του «Το σπίτι του Αστέριου», περιγράφει μία από τις πιο μοναχικές, «ακρωτηριασμένες» αλλά και συνάμα άψογα ολοκληρωμένες λογοτεχνικές φιγούρες: τον θρυλικό, τερατώδη Μινώταυρο· αλλιώς ιδωμένο, ένα πλάσμα φαινομενικά ζωντανό, εκ φύσεως θνησιγενές και, εν τέλει, απελπιστικά υπέρ ή υπο-ρεαλιστικό (ας μας επιτραπεί εδώ η, έστω και αδόκιμη, ταυτόχρονη χρήση των όρων sur et sous-réalistic).

Ο Αστέριος του διηγήματος, περιπλανώμενος στους σκοτεινούς διαδρόμους της ντροπής των «ηθικών» δημιουργών του, θεών και θνητών, δεν μπορεί να ανήκει ούτε στον ουρανό, ούτε στη γη μα ούτε στα κατάβαθά της· δεν του επιτρέπεται να είναι φορέας του γνήσιου ονόματός του (βδέλυγμα αστερόεν δεν νοείται), της ανθρώπινης καταγωγής του («η δε Πασιφάη Αστέριον εγέννησε» [1]) ή της κυρίαρχης φύσης του (του ταύρου)· διεκδικεί το αυτονόητο, την ύπαρξη, μα μόνο συνειδητοποιώντας κατ’ αρχάς την ανυπαρξία του. Γιατί στον κόσμο του, όπως και στο δικό μας, το Εγώ, το Αισθάνομαι, το Σκέφτομαι, το Είμαι θεμελιώνεται μόνο ανθρώπων θελόντων και επιτρεπόντων: μέσω δηλαδή του Εσύ.

Ένας σύγχρονος Asterios και δη ο Toris (που προσωπικά και μάλλον διακειμενικά με παραπέμπει στην ισπανική, ομόηχη σχεδόν λέξη «torο», ταύρος) λαμβάνοντας εν αρχή την Ύλη ως ιδέα και ουσία των πραγμάτων, και με όχημά του τη φιλοσοφική θεώρηση του κόσμου ως τον συγκερασμό πολλαπλών απεικασμάτων που συν-δημιουργούμε, αποτυπώνει στους καμβάδες του αυτές τις «λεπτομέρειες του απειροελάχιστου, τα μόρια που περιέγραψε ο Δημόκριτος, και τα οποία συνθέτουν την ύλη και τη δομή του Σύμπαντος», όπως πολύ εύστοχα αναφέρει ο Γιάννης Κολοκοτρώνης, καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης (Τμήματος Αρχιτεκτόνων Δ.Π.Θ.) και επιμελητής της έκθεσης Εσύ ζωγραφίζεις φαινόμενα του Toris (Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών Τσιχριτζή, 22/4- 5/5/2017).
«Asterios Toris: “Εσύ ζωγραφίζεις φαινόμενα”» της Νατάσας Αβούρη

Σε μια προσπάθεια να επανασυνθέσει ή, έστω, να προσεγγίσει αυτό που «βαθιά τον κόσμο συγκρατεί» [2] ο Toris προκρίνει την ειλικρίνεια, τη διαφάνεια και τη συνέργεια. Έτσι τουλάχιστον μπορώ να ερμηνεύσω τον παράδοξοo συντακτικώς τίτλο της έκθεσης, που βασίζεται σε τρία λεκτικά στοιχεία, όσα ακριβώς αντιστοιχούν και στις εικαστικές του επιλογές: το Πρόσωπο, πρωταγωνιστή του –άμορφου κατά τα άλλα– έργου (εσύ), τον δίαυλο του μηνύματος (ζωγραφίζεις-ζωγραφική) και το αποτέλεσμα ή την απαρχή της όλης προσπάθειας (φαινόμενα). Αν και το πρώτο στοιχείο (Εσύ-Du, ως πιο τονισμένο στα γερμανικά) με παραπέμπει σε μια προτεσταντικού τύπου ρεαλιστική και  ηχηρή υπενθύμιση της ατομικής ευθύνης (ή συν-ευθύνης) που φέρει κάθε κοινωνός του έργου, το ρήμα που επιλέγεται (ζωγραφίζεις) αμβλύνει την αίσθηση του πραγματικού: ετυμολογικά και εικαστικά, εξάλλου, η ζωγραφική (ζωή+γράφω: απεικονίζω τη ζωή) παραπέμπει σε μια κατ’ εκτίμηση εικονική κατάδειξη, ανάδειξη, υπόδειξη ή και υπέρδειξη της πραγματικότητας. Το τρίτο στοιχείο της εξίσωσης σφραγίζει τη «μοίρα» των δύο προηγουμένων: το Πρόσωπο και η Πράξη υποκύπτουν στο μηδενιστικό αποτέλεσμα, στη φαινομενολογία της ύπαρξης, δηλαδή στο απείκασμα της Ιδέας που, πλατωνικά έστω εκφρασμένη, μένει πάντα ανέγγιχτη, απρόσιτη, άφθαρτη.

Από τη μεριά του ο καλλιτέχνης δεν μένει αμέτοχος στη διαδικασία, αλλά «σκηνοθετεί» και «σκηνογραφεί» την όλη εικαστική παράσταση από το παρασκήνιό της. Έχοντας ήδη θέσει σε λειτουργία τον «μοχλό» της εκκίνησης του έργου του, συνομιλεί εμμέσως με το κοινό του και καταλήγει να ανατροφοδοτείται, επιστρέφοντας πάντα στο εναρκτήριο «Γιατί;» της Τέχνης γενικά και της δικής του συγκεκριμένα. Καλύπτει τους μουσαμάδες του εναλλακτικά με ακέραιες ή με αλληλοεπικαλυπτόμενες χρωματικές επιφάνειες, με εξπρεσιονιστικές «εκρήξεις» φωτεινών τόνων, με σχεδόν ανάγλυφα κυματοειδή, κυκλοτερή, ή ελαφρώς γεωμετρικά σχήματα και με επίμονες γραμμικές αναταράξεις, που δείχνουν να «δραπετεύουν» από το χάος της σκέψης και να επαναφέρουν στη ζωή –νοητικά τουλάχιστον– τη σύλληψη της πρωταρχικής (του) ιδέας. Λάτρης κυρίως των βασικών χρωμάτων είτε αυτά παρουσιάζονται ανόθευτα είτε αναμεμειγμένα, της παντελούς έλλειψης (μαύρο) ή της πλήρους παρουσίας τους (λευκό) δείχνει να προτιμά τη στιλπνή, απαστράπτουσα μορφή τους, από την οποία όμως σχεδόν πάντα διαφεύγει έκτυπο ένα τουλάχιστον στοιχείο ή τμήμα του πίνακα.

Η προσπάθεια αυτή του Toris να αμβλύνει εικαστικά και να μεγεθύνει χρωματικά τα μόρια της έμπνευσης, της φύσης, της ζωής αντλεί τις απαρχές της από επιρροές διαφορετικές και ακραίες χρονικά μεταξύ τους: από το έργο του Δημόκριτου, του Πλάτωνα, του Πλουτάρχου, των νεοεξπρεσιονιστών, από τη θεωρία των κουάρκ και των αντικουάρκ, από την Πληροφορική, τη Φυσική, την Αστρονομία, την Αλχημεία. Αυτή η αρχικά παράταιρη ανθολόγηση ασύνδετων, κατ’ επίφαση, στοιχείων επιτρέπει τελικά στον καλλιτέχνη να προασπιστεί και να μαλάξει την πρώτη του ύλη, όπως ο ίδιος την έχει καταρχήν και κατ’ αρχάς οραματιστεί. Η ίδια η Ύλη, εξάλλου, βρίσκεται στον «πυρήνα» του δημιουργικού του σύμπαντος, μιας και προκύπτει νοητικά από τον Εαυτό ως αντίληψη του ίδιου και του κόσμου που τον περιβάλλει, αλλά και επειδή αυτή του αποφέρει τα μέσα της έκφρασης, της εμβίωσης, της αυτο-συνειδητότητας. Γι’ αυτό και οι τυπικά ανεικονικές, χειρονομιακές συνθέσεις του δεν είναι ούτε άψυχες ούτε απόξενες· εμπεριέχουν, αντίθετα, ψήγματα μορφών ασχημάτιστων, απροσδιόριστων κι ανείπωτων εκφραστικά ακόμα, οι οποίες προαπαιτούν το ένστικτο ή την αυτοματοποιημένη οπτική αντίδραση του θεατή, προκειμένου να εξαχθούν, να παραχθούν, τουλάχιστον φαινομενικά.
«Asterios Toris: “Εσύ ζωγραφίζεις φαινόμενα”» της Νατάσας Αβούρη

Όπως υποδηλώνει ο συνδυασμός της ζωγραφικής με τη μουσική και την κίνηση, που επιλέχθηκε για την επένδυση των εγκαινίων της έκθεσης (μουσική σύνθεση από τη μουσικολόγο και συνθέτρια Χαρά Παλαιολόγου και performance από την ηθοποιό Κατερίνα Σωτηρίου) το φαινόμενο της ζωής για τον Toris αρχίζει με πολλαπλή ενδοσκόπηση, προχωρά με συζήτηση και καταλήγει στη διάνοια [3]. Τον ίδιο σκοπό προφανώς υπηρετεί και ο παράπλευρος της κεντρικής αίθουσας χώρος, όπου ο επισκέπτης μπορεί να συμμετάσχει, τουλάχιστον οπτικά, στην απαρχή της ζωγραφικής του Toris, παρατηρώντας τη διασπορά χρωματικών κηλίδων χρώματος μέσα από μικροσκόπιο.

Αν στο Άξιον Εστί ο Οδ. Ελύτης εγκολπώνεται τον εαυτό του ως το μοναδικό παρόν ανθρώπινο, ζωντανό πλάσμα της Πλάσης [4], η ζωγραφική του Toris δικαιώνει, αντίστροφα, το Άξιος Ειμί (Εγώ) και το Άξιος Ει (Εσύ)· την πεπερασμένη ολότητα του εδώ και του τώρα έναντι του αέναου συμπαντικού χάους· το χειροπιαστό φαινόμενο της ύπαρξης έναντι της άπιαστης «πραγματικής» ανυπαρξίας. Ή, όπως λέει ο κ. Γιάννης Κολοκοτρώνης στο εισαγωγικό σημείωμα της έκθεσης: «Ο Toris δημιουργεί σαγηνευτικές εικόνες συνεχόμενων χρωματικών εκρήξεων για να μας δείξει ότι ο αόρατος μικρόκοσμος δεν αυτονομείται από την ορατή πραγματικότητα ούτε από τα απειράριθμα γαλαξιακά συστήματα που η Αστροφυσική είναι σε θέση να ερευνήσει και το Χόλιγουντ να μετατρέψει σε κινηματογραφικές ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Καθώς το ανθρώπινο φαντασιακό μέσω της διαδικτύωσης υφίσταται ισχυρές αλλαγές και μπορεί με ασφαλέστερη επιστημονική γνώση να ερευνήσει ανεξιχνίαστες εκδοχές του μακρόκοσμου, ώστε το “Σύμπαν να συμπυκνώνεται σ’ ένα καρυδότσουφλο”, όπως έγραψε ο Στίβεν Χόκινγκ, σίγουρα καλλιτέχνες σαν τον Toris θα μεταθέτουν τα όρια της ζωγραφικής σε ανεξιχνίαστες εκδοχές της αισθητικής».

 

Σημειώσεις
[1] Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη, Γ΄, 1
[2] Από τον Φάουστ του Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε
[3] Εδώ παραθέτουμε ουσιαστικά τροποποιημένη την άποψη του Πλάτωνα: «Η συζήτηση που γίνεται μέσα στην ψυχή με τον εαυτό της ονομάστηκε διάνοια».
[4] Άξιον Εστί, από το β’:
Είπαν άλλοι: γιατί; κι εκείνος να γνωρίσει
κι εκείνος τη ζωή μέσα στα μάτια του άλλου.
Άλλου μάτια δεν είδα, δεν αντίκρισα
παρά δάκρυα μέσα στο Κενό πού αγκάλιαζα
παρά μπόρες μέσα στη γαλήνη πού άντεχα.
Τις ημέρες μου άθροισα και δε σε βρήκα
και τα όπλα ζώστηκα και μόνος βγήκα
στη βοή των γκρεμών και στων άστρων τον κυκεώνα μου!


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
«Ευαγγελία Μπίζα – Ξεδιπλώνοντας»: Έκθεση βιβλιοδεσίας στην Κέρκυρα

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος (ΕΒΕ), η ALPHA BANK και η Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας παρουσιάζουν την έκθεση βιβλιοδεσίας Ευαγγελία Μπίζα – Ξεδιπλώνοντας, στο Μουσείο Χαρτονοµισµάτων της Ιονικής...

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
Σοφία Φωτιάδου: «Out of the box _ Fearless» στη Sianti Gallery

Η ατομική έκθεση της Σοφίας Φωτιάδου με τίτλο “Out of the box _ Fearless” στη Sianti Gallery είναι μία έκθεση όπου διερευνά ανθρώπινα θέματα που αποδίδονται με μία άλλη πρωτότυπη ζωγραφική γλώσσα: η επιλογή μεταξύ (του...

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
Ingbert Brunk: «Γη και φως»

Η δική του πατρίδα είναι το μάρμαρο της Νάξου. Η  απαστράπτουσα και πολύχρωμη κρυσταλίνα. Αυτό το υλικό μάγεψε τον Γερμανό γλύπτη Ingbert Brunk, που επέλεξε να ζει τα τελευταία σαράντα χρόνια στη Νάξο...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.