fbpx

ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΝΙΑΡΑΣ (1934-2014): ΟΙ ΕΠΟΧΕΣ, ΕΝΑ ΠΡΟΣΧΗΜΑ της Ανθούλας Δανιήλ

ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΝΙΑΡΑΣ (1934-2014): ΟΙ ΕΠΟΧΕΣ, ΕΝΑ ΠΡΟΣΧΗΜΑ της Ανθούλας Δανιήλ
Οι εποχές, ένα πρόσχημα. Αυτός ήταν ο τίτλος ενός κομψού λευκώματος, που ήταν συγχρόνως μια σύνθεση ζωγραφικής και λογοτεχνίας, στο οποίο ο Πανιάρας έπαιζε με τα χρώματα και τα προσχήματα, μέχρι προχθές που τράβηξε την τελευταία πινελιά κι έφυγε...

Λένε πως τίποτα δεν υπάρχει στη φαντασία αν προηγουμένως δεν έχει υπάρξει στην εμπειρία. Κι ο Ντοστογιέφσκι πλειοδοτούσε πως η ζωή έχει μεγαλύτερη πρωτοτυπία από τη φαντασία. Πού βρίσκεται η αλήθεια δεν ξέρω και ούτε έχει πια σημασία. Γιατί, αν το ιδανικό βρίσκεται στην ουτοπία του, ως πρόγονος και γενάρχης του πραγματικού και από την αντίθετη κατεύθυνση το πραγματικό είναι το κακέκτυπο γέννημα του ιδανικού, τότε οι δύο κόσμοι –ιδανικός και πραγματικός– από μακριά, έστω, αγγίζονται και επικοινωνούν. Δεν είναι αναγκαίο λοιπόν να βλέπω και να αντιγράφω ή περιγράφω, αρκεί να βλέπω, προς τα μέσα βεβαίως, και να ανακαλύπτω τις πρώτες αρχές του κόσμου (μου).

Ο καλλιτέχνης λέει πως έχουμε ενοχοποιήσει τα χρώματα. Πιθανόν. Τα έχουμε ταυτίσει με εποχές και διαθέσεις. Ναι. Αλλά το «ξαφνικό καλοκαίρι» του τηρεί τον κανόνα. Το κίτρινό του είναι θερμό, εκρηκτικό, χρυσοφρυγανισμένο, γεμάτο ήλιο και, πάνω απ’ όλα, ελληνικό.

Ο Πανιάρας ανοίγει το άλμπουμ με τα ιδανικά του τοπία, με μια αφιέρωση στη Μέτα και στη Μετούλα, που και οι δύο αγαπούν τον ίδιο άντρα με πάθος. Από την αφιέρωση φαίνεται πως του «ανδρός» προηγείται ο «ζωγράφος». Και λέω φαίνεται, γιατί η Μέτα το «ισχυρίζεται» και η Μετούλα το «νομίζει». Κι ο Πανιάρας; Και το κοινό; Ας δούμε...

Πρώτο σαλόνι με του Πανιάρα το υλικό όνομα, ολόφωτο, μια πλατιά πινελιά πάνω στο «ελληνικό καλοκαίρι», το εγκλωβισμένο σ' ένα εκτυφλωτικό και αδιαπέραστο κίτρινο. Πανιάρα, τι κίτρινο ξοδεύεις για να μη σε βλέπουμε, θα έλεγα παραφράζοντας το ελυτικό «Θε μου, τι μπλε ξοδεύεις για να μη σε βλέπουμε!». Είναι στην κυριολεξία η μετατροπή της ύλης σε χρώμα και το χρώμα, πρόσχημα, το υποκατάστατο του ιδανικού τοπίου. Το τοπίο που προβάλλει ως «ξαφνικό καλοκαίρι» πήζει, στο κάτω μέρος του πίνακα, και αραιώνει προς τα πάνω∙ καλύτερα θα ήταν να χρησιμοποιήσω το ρήμα «εξατμίζεται», επειδή το χρώμα αποχρωματίζεται όσο ανεβαίνει, ενώ κρατά μια βαθιά χαρακιά στο κέντρο, σαν να θέλει να ορίσει τους δύο κόσμους, που και το καλοκαίρι με τα σημαινόμενά του υπανίσσεται. Θα πρόσθετα, φοβούμενη ωστόσο μήπως παρεξηγηθώ, πως η λευκή οριζόντια γραμμή, απόλυτη στη φορά και στην ευθύτητά της, με πείθει πως είναι όριο μη περαιτέρω, αυτό που χωρίζει αλλά και αυτό που ενώνει, εκεί που το μπλε χύνεται και απλώνει, ψυχρό λεπίδι στη σάρκα τη ζεστή του ήλιου.

Ακολουθεί, ως είθισται, το εργαστήρι του καλλιτέχνη. Τα τελάρα, οι πίνακες, το τραπέζι με τις μπογιές και τα πινέλα, εν είδει ανθοδέσμης, ο Πανιάρας να κρατάει γερά το μισό –το γήινο– μέρος του «ξαφνικού καλοκαιριού» του που, από την έλξη της βαρύτητας, γέρνει, θα έλεγα χαριτολογώντας. Και το πάτωμα ανοιξιάτικο λιβάδι απ' τις μπογιές. Τρίτο σαλόνι αφιερωμένο στο αδιαπέραστο μπλε αυτή τη φορά, για να βρει την κυριολεξία του ο προαναφερθείς ελυτικός στίχος και ίσως και ο άλλος, «Να μπορούσα να δω πίσω απ' τον Τύραννο τον ουρανό». Να θυμίσω εδώ ότι το εξώφυλλο και η προμετωπίδα στην ποιητική συλλογή του Ελύτη Τα ελεγεία της Οξώπετρας είναι έργα του Πανιάρα.

Και πάλι ο καλλιτέχνης στο εργαστήρι του να ρυθμίζει τη ροή των χρωμάτων, να ξαφνιάζει το μάτι με την έντασή τους, να δίνει ύλη από χρώμα στο αόρατο, να διευθετεί χρωματικά το ψυχικό τοπίο.

ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΝΙΑΡΑΣ (1934-2014): ΟΙ ΕΠΟΧΕΣ, ΕΝΑ ΠΡΟΣΧΗΜΑ της Ανθούλας Δανιήλ

Ο ίδιος ο καλλιτέχνης, στο κατατοπιστικό σημείωμά του, μας ειδοποιεί ότι τα χρώματα δεν αντιστοιχούν στις εποχές. Επομένως, δεν μεταφέρει στον καμβά τη θέα έξωθεν αλλά τη θέα έσωθεν. Την εσωτερική θέα προσπαθεί να βγάλει και αυτή η ίδια επιλέγει και το χρώμα της. Ο καλλιτέχνης λέει πως έχουμε ενοχοποιήσει τα χρώματα. Πιθανόν. Τα έχουμε ταυτίσει με εποχές και διαθέσεις. Ναι. Αλλά το «ξαφνικό καλοκαίρι» του τηρεί τον κανόνα. Το κίτρινό του είναι θερμό, εκρηκτικό, χρυσοφρυγανισμένο, γεμάτο ήλιο και, πάνω απ' όλα, ελληνικό. Δεν είναι τυχαία η αναφορά του στον Ελύτη για την «καταγωγή του τοπίου», ούτε το ότι ανασύρει από μέσα του τα τοπία, για τα οποία λέει: «Κατάγονται απλώς από εμένα, και εγώ κατάγομαι από αυτά». Αυτή και μόνο η φράση του Πανιάρα γίνεται γέφυρα για να με πάει στον ελυτικό Μικρό Ναυτίλο, και να πω πως βρίσκομαι μπροστά σε έναν κόσμο «που μου ανταποκρίνεται και του ανταποκρίνομαι και εισχωρούμε μαζί σαν ένα σώμα στον κίνδυνο και στο θαύμα».

Και φτάνουμε στις εποχές. Λοιπόν, νομίζω πως διακρίνω τρεις. Και αισθάνομαι πως σωστά αισθάνομαι, αφού οι πρόγονοί μας με το «έαρ» εννοούσαν και την άνοιξη και το καλοκαίρι. Φαίνεται πως είναι κοινός τόπος για τον ζωγράφο το χρώμα και για τον ποιητή η λέξη «να σου φέρνει την άνοιξη μέσα στο θέρος».

Ακολουθεί το κείμενο του ποιητή Γιώργου Βέη «Κώστας Πανιάρας, Ο αυτόχθων των χρωμάτων» (να θυμηθούμε ότι τέσσερις ποιητικές συλλογές του Βέη έχουν στο εξώφυλλο έργο του Πανιάρα), όπου τα «λαλίστατα κόκκινα», τα «ζείδωρα πράσινα», τα «στοχαστικά κίτρινα», τα «αγαπημένα πορτοκαλιά», πραξιλογικά χρώματα με ήθος, χρώματα (αν εισπράττω σωστά) τα οποία «αναβαθμίζει συνεχώς από έκθεση σε έκθεση ο Πανιάρας». Και συνεχίζει ο Βέης: «η ουσία της σύνθεσης [...] είναι εκεί (στο κέντρο του ενδιαφέροντός μου) αλλά και εδώ (στο κείμενο που γράφω...)». Η γραφή, ωστόσο, αδυνατεί να εκφράσει την υπόσταση. Η αντικειμενική πραγματικότητα υφίσταται, αλλά χρειάζεται κέντρισμα για να αναδυθεί από τα έγκατα του μέσα κόσμου, χρειάζεται τη συνείδηση που την αντιλαμβάνεται για να λάβει υπόσταση. Το κείμενο του Βέη ανταποκρίνεται στα χρώματα του Πανιάρα στον αυτό βαθμό που το άρρητο και το άγνωστο προσεγγίζονται. Ο αναγνώστης και θεατής δεν έχει παρά να αφεθεί στην πλοήγηση που επιχειρούν οι τίτλοι των έργων του χρωματολογικού-ιδανικού σύμπαντος, αλλιώς, χρωματικού, καλά οργανωμένου, χάους (δεν παραδοξολογώ), με ό,τι η αίσθηση της στιγμής ανασύρει από το ταμείον της αόρατης αιωνιότητας.

Τελικώς, και αυτό που «ισχυρίζεται» η Μέτα και αυτό που «νομίζει» η Μετούλα έδωσαν στον Πανιάρα μια άλλη αφορμή για να αναδιφήσει την άυλη ουσία της έγχρωμης μέσα του πραγματικότητας και της όποιας προέκτασής της στο αρχικό κίτρινο που ξόδεψε για το «καλοκαίρι» του, που τώρα πια πρέπει να είναι και αυτό μπλε.


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
«Απόστολος Γιαγιάννος: 50 χρόνια Τέχνη»: Αναδρομική έκθεση στην γκαλερί Sianti

Η αναδρομική έκθεση Απόστολος Γιαγιάννος: 50 χρόνια Τέχνη εγκαινιάζεται την Πέμπτη 28 Μαρτίου, στις 7 μ.μ., στην γκαλερί Sianti και τιμά τα πενήντα χρόνια (1974-2024) δημιουργίας του σημαντικού καλλιτέχνη, κατά...

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
«Ευαγγελία Μπίζα – Ξεδιπλώνοντας»: Έκθεση βιβλιοδεσίας στην Κέρκυρα

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος (ΕΒΕ), η ALPHA BANK και η Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας παρουσιάζουν την έκθεση βιβλιοδεσίας Ευαγγελία Μπίζα – Ξεδιπλώνοντας, στο Μουσείο Χαρτονοµισµάτων της Ιονικής...

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
Σοφία Φωτιάδου: «Out of the box _ Fearless» στη Sianti Gallery

Η ατομική έκθεση της Σοφίας Φωτιάδου με τίτλο “Out of the box _ Fearless” στη Sianti Gallery είναι μία έκθεση όπου διερευνά ανθρώπινα θέματα που αποδίδονται με μία άλλη πρωτότυπη ζωγραφική γλώσσα: η επιλογή μεταξύ (του...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.