ΙΩΑΝΝΑ ΑΣΣΑΝΗ συνέντευξη στη Βασιλική Βαγενού
Η εικαστικός Ιωάννα Ασσάνη μιλά για την προσωπική της παραγωγή στην οπτικοακουστική τέχνη, για την ιδεολογία και την αισθητική του μέσου, τις αρετές και τις «αδυναμίες» του, με αφορμή τη συμμετοχή της στην ομαδική έκθεση video art με τίτλο «Εντός/εκτός εαυτού» (Booze Cooperativa, 11-13 Οκτωβρίου), στο πλαίσιο της εκδήλωσης «Τέχνη και τρέλα», που διοργανώνεται από την Εταιρεία Μελέτης Πολιτισμικής Ετερότητας (Ε.Μ.Π.Ε.) σε συνεργασία με τον Δήμο της Αθήνας (Ο.Π.Α.Ν.Δ.Α.).
Στο βίντεο με τίτλο Ιχνηλάτης που παρουσιάζεται στην έκθεση «Εντός/εκτός εαυτού», η μόνη σταθερά μοιάζει να είναι ο βηματισμός μιας γυναίκας πάνω σε μεταβαλλόμενες επιφάνειες, ενώ γύρω της δημιουργούνται διαφορετικοί κόσμοι. Ποια είναι η ιδέα του συγκεκριμένου έργου;
Κλήθηκα να φτιάξω ένα βίντεο που να έχει σχέση με την τρέλα. Εμπειρία επάνω στο θέμα δεν είχα. Θυμάμαι όμως που κάποτε συνάντησα στον δρόμο έναν άνθρωπο με αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά, ο οποίος μιλούσε μόνος του στα αγγλικά. Συζητούσε με τον κανένα, πιθανόν στη μητρική του γλώσσα. Αυτό το γεγονός με έκανε να σκεφτώ πως ο άνθρωπος ήταν ακόμα δεμένος με το παρελθόν, τη γλώσσα, τις αναμνήσεις του. Ο κόσμος του, έτσι όπως τον είδα τότε, μου φάνηκε πως ήταν σπασμένος σε ασύνδετα κομμάτια με επτασφράγιστες οριογραμμές, ακροβατώντας ανάμεσα στην πραγματικότητα και στη φαντασία. Σα δομικό εργαλείο αυτή η παρατήρηση μου έδωσε την ιδέα να σπάσω στο βίντεο τα στιγμιότυπα μιας πράξης ενός ανθρώπου, για την ακρίβεια της τονικά ανεστραμμένης του σκιάς, που ψάχνει στην άμμο, που ιχνηλατεί στα αδιέξοδα σημεία των κόκκων της. Η τονική αυτή αναστροφή εξυπηρέτησε τους συμβολισμούς της πράξης και τη νοηματική γλώσσα του βίντεο. Μου έδωσε την ευκαιρία να μεταβάλω την ανθρώπινη φιγούρα από μάζα σε επίπεδη και να την αναγάγω σε φωτεινό σηματοδότη του ίδιου της του ταξιδιού. Η ζωή έγινε θάλασσα, το σώμα αιωρήθηκε στο νερό, στάθηκε είδωλο σε παράθυρο στον αέρα, ο βράχος παρέμεινε ο αμετακίνητος φραγμός. Περιόρισα οπτικά τα γεγονότα σε κοίλα σχήματα. Είναι η δεύτερη φορά που χρησιμοποιώ στα βίντεο βιντεοσκοπημένες, κινούμενες εικόνες. Η πρώτη ήταν στο in the middle («Ματιά στην Αίγυπτο», Βίλα Μπιάνκα, Θεσ/κη, 2014), όπου έπαιξα με την εικόνα και τους αντικατοπτρισμούς της. Τώρα πάλι έπαιξα με τ' ακίνητα σχήματα και τις εσωτερικές τους εναλλαγές. Μελέτησα τις παραμορφώσεις των στατικών σχημάτων, όταν αυτά εμπεριέχουν κινούμενες εικόνες με διαφορετικές οπτικές κατευθύνσεις. Σκέφτηκα ότι μπορούσα να κάνω το αντίθετο απ' ό,τι έκανα στα άλλα βίντεο, στα οποία οι στατικές εικόνες έδιναν την εντύπωση της κίνησης μονάχα με την αλλαγή της θέσης τους. Αυτή τη φορά έβαλα εσωτερική κίνηση σε στεγανά καθορισμένα επίπεδα. Με την καμπυλότητα ενίσχυσα την εντύπωση της πολυεστιακής κίνησης. Δημιούργησα με αυτόν τον τρόπο αυστηρά οριοθετημένες δράσεις, φτιάχνοντας αποσπάσματα σε ένα κοχλιώδες ταξίδι χωρίς χάρτη.
Όσο όμως το βίντεο προχωρά, τα διαστήματα των εικόνων μικραίνουν, οι συνθέσεις πληθαίνουν, τα πρόσωπα ανακατεύονται, η ταχύτητα μεγαλώνει και οι αλλαγές των προσώπων συντομεύουν σε γραμμές και σχήματα. Η παραστατική εικόνα όταν συμπυκνώνεται γίνεται απλή γεωμετρία.
Από τη γέννησή της η τέχνη του βίντεο διεκδίκησε μια πολύ πιο κριτική στάση από αυτήν της τηλεόρασης και του κινηματογράφου, που θεωρούνται κατά κάποιον τρόπο «συγγενείς» της. Ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει στην προσπάθειά της για «αποσύνδεση» από τα άλλα δύο αυτά μέσα; Είναι σήμερα πια ξεκάθαρη η αυτονομία της;
Νομίζω πως είναι ξεκάθαρη η αυτονομία της, αρκεί να είναι ξεκάθαροι οι άμεσα ή έμμεσα εμπλεκόμενοι αυτής της τέχνης σε ό,τι περιμένουν από αυτήν. Για ποιον λόγο δηλαδή απευθύνονται σε αυτήν. Τα δύο βασικά κοινά στοιχεία της βιντεοτέχνης με τον κινηματογράφο ή την τηλεόραση είναι η οπτική αφήγηση και η κινητική ιδιότητα της εικόνας. Αυτές όμως οι συνδέσεις δεν αρκούν να ορίσουν τις εν λόγω τέχνες ως όμορες, συγγενικές. Είναι σα να πιστεύουμε πως η χρήση ενός συγκεκριμένου υλικού μάς δίνει και την ταυτότητα αυτού για το οποίο χρησιμοποιείται. Όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Για παράδειγμα, όσο κι αν η κινηματογραφική αφήγηση γίνει λακωνική στον χρόνο και στον τρόπο που παρουσιάζεται, δεν μπορεί να ξεχωρίσει από τη φιλολογική μορφή της αφήγησής της, από την ανάγκη για αρχή, μέση, τέλος, ακόμα κι αν αυτό το τέλος υπονοήσει μια νέα αρχή. Εάν πάρουμε υπ' όψιν μας τα Φτερά του έρωτα του W. Wenders ή το Koyaanisqatsi του Godfrey Reggio, που ξεφεύγουν κατά πολύ από τα στερεότυπα του κινηματογράφου, θα δούμε ότι το ισχυρότερο στοιχείο της εικόνας παραμένει ο αφηγηματικός της λόγος. Στη βιντεοτέχνη όμως η αφήγηση υποχωρεί στην ανάγκη της εικόνας να αυτονομηθεί από την έννοια των λέξεών της και να περάσει σε μια καθαρότερη μορφή του σκοπού για τον οποίον έχει χρησιμοποιηθεί. Το βάρος δηλαδή δίνεται στην αυτοανάλυσή της, στην εσωστρεφή της άποψη, στην πολλαπλότητα και σαφήνεια του λόγου της. Αυτό που συμβαίνει λοιπόν στην βιντεοτέχνη είναι το πέρασμα από την οπτική στον λόγο και πάλι πίσω στην εικόνα του, σε μια εξακολουθητική και αμφίδρομη σχέση. Η μεγαλύτερη πρόκληση για τον καλλιτέχνη της βιντεοτέχνης είναι να αρνηθεί τη φιλολογική επιφάνεια της εικόνας και να ανατρέξει στις ιδιότητες εκείνες που θα στρέψουν το βλέμμα από το αντικείμενο στο υποκείμενο, από το ενδιαφέρον του εξωστρεφούς λόγου της εικόνας, στην ίδια. Ειδάλλως θα έχουμε κακέκτυπα μορφώματα τύπου κινηματογραφικής τέχνης που εν συντομία φλυαρούν, νομίζοντας ότι έχουν μετατρέψει τον λόγο σε εικαστική γλώσσα.
Ο John Baldessari ισχυρίστηκε το 1977 πως δεν αρκεί να πει ένας καλλιτέχνης ότι κάνει ένα βίντεο, αλλά ότι αυτό που έκανε μπορούσε να το εκφράσει καλύτερα μέσω του βίντεο. Ποια είναι κάποια θέματα/ιδέες που εξυπηρετούνται πιθανώς πιο αποτελεσματικά από την τεχνική και αισθητική δομή της βιντεοτέχνης;
Στη βιντεοτέχνη εξυπηρετείται κυρίως η ανάγκη της ανάπτυξης μιας ιδέας. Η εξελικτική πορεία μιας ιδέας, όπως π.χ. η ιδέα της ανάλυσης, της συνέχειας, της ατέρμονης διαδοχής της εικαστικής γλώσσας κ.λπ. Το θέμα μπορεί φυσικά να είναι οτιδήποτε, το ερέθισμα ή το τελικό αποτέλεσμα του προϊόντος να είναι κοινωνικό, πολιτικό, αισθητικό. Ο τρόπος όμως που η εικόνα περνά το μήνυμα στον θεατή πρέπει να είναι τέτοιος ώστε αυτό να δίνεται άμεσα, ολοκληρωμένο και να γίνεται σαφές από την αρχή. Στην εργασία μου Οδοί, («Σχεδιασμοί και Προγράμματα Υλοποίησης», gallery Camp, Αθήνα, 2013) που αποτελούνταν από τα βίντεο Περιγραμμικές διαδρομές και Στάσεις, ερευνούσα το σύστημα που ακολουθεί μια κοινή συζήτηση ως πράξη. Χρησιμοποιώντας για στοιχεία εναλλασσόμενες ζωγραφικές εικόνες, ανέλυσα την αλληλεξάρτηση των συμβάντων μιας συζήτησης, χωρίς όμως να διηγηθώ κανένα γεγονός ή να οπτικοποιήσω καμιά συζήτηση, χωρίς να βάλω ανθρώπους να την πράττουν ή να αφηγούνται. Το όλο εγχείρημα επετεύχθη με την ανάλυση των ιδιοτήτων μιας συζήτησης, μέσω της αλλαγής των εικόνων σε επακόλουθες μορφές, σε διαφοροποιήσεις, απομακρύνσεις ή ταυτίσεις αυτών των μορφών, αναλύοντας τις ιδιότητες μιας συνομιλίας, όπως ακριβώς γίνεται και στην πραγματικότητα. Είτε χρησιμοποιήσω ανθρώπους, καρέκλες, γράμματα, είτε απλώς γραμμές και κουκκίδες, η δομική και εικονοπλαστική ιδέα μιας συζήτησης δεν αλλάζει. Δεν παύει να είναι το αλλεπάλληλο πέρασμα από τη μια ιδέα στην άλλη, με τη ροή, τις διακοπές, τις παραφράσεις και τις παρανοήσεις τους.
Στο βίντεο με τίτλο Ταυτοποίηση διάφορα κομμάτια των προσώπων 3 γενεών γυναικών (γιαγιά, μητέρα, κόρη) συνενώνονται σε συνεχώς νέους συνδυασμούς, δημιουργώντας ένα καινούργιο κάθε φορά πρόσωπο, σαν ένα είδος κινούμενου κολάζ. Κατόπιν ο χώρος κατακλύζεται από σχεδιαστικά, ζωγραφικά και γραφιστικά στοιχεία, πολύχρωμες γραμμές, αφηρημένες φόρμες που βρίσκονται επίσης σε κίνηση και εξέλιξη. Ποιο είναι το σκεπτικό της σύνδεσης αυτών των δύο ανεξάρτητων μερών;
Ας δούμε αρχικά τι συμβαίνει στην καθημερινότητα. Τρία συγγενικά πρόσωπα, τρεις γενεές ψάχνουν στις συμπτώσεις και στις διαφορές τους την προσωπική τους ταυτότητα. Αγγίζονται σε σημεία, γίνονται νέοι άνθρωποι, ως νέοι οπτικοί προσδιορισμοί που αφομοιώνουν τα στοιχεία με το πέρασμα του χρόνου. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει η ιδιότητα του βίντεο να αναπτύσσει, να αναλύει μέχρι τέλους ένα εικονικό, μη αφηγηματικό γεγονός. Η εικόνα εκ των πραγμάτων είναι μια δισδιάστατη επιφάνεια. Ακόμα και η εικόνα μιας ιδέας ή των ματιών μας στο μυαλό έχει δισδιάστατη υπόσταση, εκτός εάν συμβεί το γεγονός της μετατόπισης. Στις εργασίες μου κινούμαι γύρω από την ιδέα πως ο χρόνος, ο τόπος και οι συναντήσεις τους δεν μπορούν να γίνουν αντιληπτές, δεν μπορούν καν να νοηθούν χωρίς να προϋπάρξει η ιδέα της μετατόπισης, της κίνησης δηλαδή του ενός προς κάτι άλλο. Έτσι λοιπόν και στην Ταυτοποίηση το γεγονός της ανάγκης ανεξαρτητοποίησης των τριών μερών (προσώπων) φέρνει και την ανάγκη ύπαρξης νέων συνδυασμών που προκύπτουν από τις συνεχείς αναδομήσεις των εικόνων. Δεν είναι τυχαίο ότι στην εξέλιξή της η εικόνα απομακρύνεται από την παραστατική μορφή και πάει σε όλο και πιο γραμμικές αναπτύξεις. Αυτό γίνεται γιατί δεν με ενδιαφέρουν οι μορφές αυτές καθεαυτές, αλλά οι εκάστοτε πιθανές σχέσεις, οι παραλλαγές, οι συμπτώσεις, οι απλοποιήσεις τους. Άλλο ένα χαρακτηριστικό του συγκεκριμένου βίντεο είναι η ανάγκη να αγκυλώσω τον χρόνο παίζοντας με τις αποστάσεις των παραλλαγών της εικόνας. Ξεκινώντας με πολύ αργό ρυθμό τα πρόσωπα αλλάζουν με ανεπαίσθητες διαφοροποιήσεις. Όσο όμως το βίντεο προχωρά, τα διαστήματα των εικόνων μικραίνουν, οι συνθέσεις πληθαίνουν, τα πρόσωπα ανακατεύονται, η ταχύτητα μεγαλώνει και οι αλλαγές των προσώπων συντομεύουν σε γραμμές και σχήματα. Η παραστατική εικόνα όταν συμπυκνώνεται γίνεται απλή γεωμετρία. Η ιδέα της συγγένειας των προσώπων είναι απλώς το πρόσχημα.
Η βιντεοτέχνη ενέχει την απουσία (ή διάσπαση) της έννοιας τής αυστηρά γραμμικής ροής του χρόνου λόγω των τεχνικών ιδιαιτεροτήτων της (η χρήση loop για παράδειγμα) και της ελευθερίας του θεατή να σταθεί μπροστά στην προβολή οποιαδήποτε στιγμή θελήσει. Στην Ταυτοποίηση η λογική σειρά του τρίπτυχου παρελθόν-παρόν-μέλλον επίσης διαταράσσεται και ο χρόνος συρρικνώνεται σε μια στιγμή, στο νέο κάθε φορά παρόν-πρόσωπο. Πρόκειται για μια επιτυχημένη εσωτερική σύνδεση μέσου και θέματος του έργου, τα οποία σχολιάζουν τον «κατασκευασμένο» χρόνο.
Ακριβώς! Το θέτετε καλά. Αυτό συμβαίνει γιατί στο έργο διερευνώ την έννοια του χρόνου και τις αναπτύξεις του. Αυτές που πιθανόν καταλήγουν στο ένα. Σε μία στιγμή, σε μια διασταύρωση κ.λπ. Στο παρόν που δεν είναι τίποτα άλλο παρά η ένωση ή ο διαχωρισμός του παρελθόντος με το μέλλον. Σαφώς από θεωρητικής ή επιστημονικής πλευράς μπορεί και να λανθάνω. Η σκέψη ότι η κίνηση σηματοδοτεί τον χρόνο και ότι ο χώρος χωρίς αυτή νοείται επίπεδος δεν μπορεί να στηριχθεί από εμένα επιστημονικά, δεν ξέρω καν εάν ισχύει. Είναι απλά ο τρόπος με τον οποίον αντιλαμβάνομαι τα πράγματα και τα μελετώ κατόπιν εικαστικά.
Ο συνδυασμός και η προκύπτουσα σχέση των αισθητικών και τεχνολογικών παραγόντων στη δημιουργία τέχνης όπως αυτοί έχουν εξελιχθεί και διαμορφωθεί μέσα από την ψηφιακή, την κυβερνητική και την τέχνη με Η/Υ κ.ά. παρουσιάζει ένα νέο (ακόμα) πρότυπο σκέψης και εμπειρίας της τέχνης. Σύμφωνα με τον Frank Popper, μέσα από τα νέα μέσα έχει προκύψει ένας εξανθρωπισμός της τεχνολογίας. Με ποιους τρόπους έχει επιτευχθεί αυτό;
Σαφώς καθετί που χρησιμοποιείται για να παράγει τέχνη εξανθρωπίζεται. Εξάλλου τα μέσα δεν είναι τίποτα άλλο παρά τρόποι για να πεις κάτι, να ανασύρεις στην επιφάνεια κάτι, να το αναγάγεις σε μια νέα μορφή. Να το μασήσεις και να το ξαναδώσεις καινούργιο, να το ξεσκεπάσεις. Η τεχνολογία έγινε από τον άνθρωπο για να εξυπηρετεί τις βασικές, λειτουργικές ανάγκες του. Όμως η ανάγκη της πνευματικής επεξεργασίας των νέων στοιχείων ή των νέων τρόπων, της ουσιαστικής δηλαδή χώνεψης των πραγμάτων που συνεχώς ανακαλύπτονται (τεχνικά, ψηφιακά μέσα κ.ά.) είναι τόσο μεγάλη, που δεν μπορεί παρά να καταστήσει και αναγκαία την κοινωνική και καλλιτεχνική αναγωγή των μέσων της. Διότι τα μέσα εξυπηρετούν. Η ουσία βρίσκεται στον λόγο για τον οποίο τα χρησιμοποιείς και κάθε νέος τρόπος απλά ανοίγει ευκαιρίες για αποκωδικοποιήσεις στοιχείων που παλαιότερα ήταν αδύνατον να επιτευχθούν. Το φουτουριστικό κίνημα π.χ. στις αρχές του 20ού αιώνα απέδωσε με ζωγραφικά μέσα την εντύπωση της κίνησης η οποία συνέχισε στα μεταλλικά mobiles του Calder, πέρασε στην op art, στη γεωμετρική οπτική του Vasarely, στα κινητικά γλυπτά του J. Tingely, στα μαγνητικά έργα του Τάκη, στην εικονοπλαστική δουλειά της Όπυς Ζούνη, φτάνοντας έως σήμερα στην net art κ.ά. Η κίνηση δηλαδή σε πολλαπλές αναγνώσεις.
Στα βίντεό σας η γρήγορη κίνηση του «αόρατου χεριού» που δημιουργεί τις περίπλοκες ζωγραφικές δομές κινητοποιεί τον θεατή κρατώντας τον σε μια διαρκή εγρήγορση, καθώς το έργο παίρνει σάρκα και οστά μπροστά στα μάτια του. Πρόκειται για ένα έμμεσο σχόλιο που παραπέμπει σε έναν στοχασμό για την αμφισβήτηση της παραδοσιακής ταυτότητας του ζωγραφικού πίνακα ως στατικού μέσου;
Ο ζωγραφικός πίνακας είναι μεν μια στατική επιφάνεια, που όμως μπορεί να εμπεριέχει πολλαπλές παραστάσεις ή την ιδέα της κίνησης. Να συνομιλεί άλλοτε με τον κινούμενο ή ακίνητο θεατή, να γίνει μέρος μιας σειράς όπως τα στατικά καρέ μιας ταινίας κ.λπ. Το βίντεο ωστόσο, κι ας φανεί παράξενο αυτό που θα πω, είναι πάλι μια στατική επιφάνεια. Η διαφορά του με τον ζωγραφικό πίνακα είναι η τοπική ανάπτυξη και η συνεχής αλλά «αχώνευτη» ροή της εικόνας του. Ο θεατής όντως βρίσκεται σε μια εγρήγορση για το «τι μέλλει γενέσθαι». Φανταστείτε όμως ότι το ίδιο μπορεί και να συμβεί με τα ζωγραφικά έργα, αφού κι αυτά μπορούν να είναι εξελίξιμες σειρές εικόνων σε συνεχή, γραμμική ροή. Το θέμα της διαφοράς τους λοιπόν βρίσκεται στη σχέση του θεατή με το έργο που αλλάζει. Ο θεατής γίνεται το στατικό σημείο και το έργο η εναλλαγή της θέσης και του χρόνου του ή και το αντίστροφο. Θα μπορούσα κάποια στιγμή, ίσως, να φτιάξω ένα έργο όπου ο θεατής να κινείται συνεχώς βλέποντας όμως σε κάθε νέα του θέση την ίδια εικόνα, ή έναν κινούμενο θεατή που βρίσκεται μπροστά σε μια εναλλασσόμενη εικόνα κ.λπ. Όλα αυτά είναι πιθανά έργα. Υπάρχουν εντέλει πολλοί τρόποι ν' ακυρώσεις την ιδέα του χρόνου! Η διαφορά λοιπόν δεν βρίσκεται στην ταυτότητα των εργαλείων (βίντεο ή ζωγραφικός πίνακας), αλλά στη σχέση του έργου με τον θεατή και την ιδέα.
Γνωρίζοντας το πάθος σας για τη μουσική γενικότερα, ποιες είναι μερικές παράμετροι που επηρεάζουν τις επιλογές σας για την ηχητική επένδυση των έργων σας;
Υπάρχουν μέχρι στιγμής δύο τέτοιες παράμετροι. Ο ήχος να είναι μια εκ του παραλλήλου έρευνα, δηλαδή να εμπεριέχει τα στοιχεία της εικόνας και της ιδέας που εξυπηρετεί. Για παράδειγμα στη Χωροταξία («Επεξηγηματικές εικόνες», Βαφοπούλειο, Θεσ/κη, 2013-14), το εικονικό μου τοπίο ήταν το ανθρώπινο σώμα που συγχωνευόταν με τον περιβάλλοντα χώρο. Στις συγχωνεύσεις αυτές το περίγραμμα ήταν το βασικό μου εργαλείο. Οι συζητήσεις μας με τον μουσικό Δημήτρη Αδάμ ήταν γύρω από τη θέση που παίρνει κάθε φορά το περίγραμμα στον χώρο. Η πυκνότητά του, τα αραιώματα, οι μορφές που κάποτε γίνονται αναγνωρίσιμες (χέρια, σώματα, πλανητικά συστήματα) κι άλλοτε γεωμετρικές. Όλα αυτά έγιναν ήχος, πύκνωσαν, αραίωσαν, απέκτησαν μηχανική χροιά, έγιναν ο τόπος, οι χτύποι, οι ηχοπροσωπικότητες της εικόνας μου. Στην ίδια έκθεση, στην ομότιτλη εγκατάσταση (ένας ζωγραφισμένος κύβος 1.50x2.00) το ίδιο ηχητικό τοπίο συμπληρώθηκε με λέξεις. Κάθε λέξη σε προκαλούσε να δεις και τους τέσσερις πίνακες, ενώ ένας κτύπος ρολογιού να κινηθείς δεξιόστροφα. Έτσι «διάβαζες» οπτικοακουστικά το έργο που πάτησε επάνω στο ποίημα της Ε. Λιντζαροπούλου («Αν έπρεπε να πω μια λέξη»), δημιουργώντας το τρίπτυχο Ήχος-Λόγος-Εικόνα. Αυτό γινόταν αυτόματα. Οι περισσότεροι θεατές έτσι έκαναν κι αυτό οφειλόταν στον ήχο. Η άλλη περίπτωση είναι η μουσική να προκαλεί αντιφάσεις με την εικόνα ή να κινεί συναισθηματικά την ιδέα της, όπως στον Ιχνηλάτη, όπου η μουσική του Βασίλη Αβδελά (Orbits) λειτουργεί ενισχυτικά της πράξης. Ο ήχος φτάνει πάντα πριν από την εικόνα κι αυτό που της δίνει είναι καθοριστικό για την κατανόηση του λόγου της. Είναι μια συμβίωση για μένα αναγκαία και παράλληλη. Σα να βολτάρεις με μια συντροφιά σ' ένα κοινό μονοπάτι. Εξάλλου, κανείς μας δεν επιθυμεί στη ζωή του μόνο να βλέπει ή μόνο να ακούει.
Υπάρχει κάποιου είδους αφηγηματική ροή ή «σενάριο» στα βίντεό σας; Ή είναι ακριβώς η κατάργησή τους ο στόχος; Ποιός είναι ο ρόλος του υποσυνειδήτου κατά τη διαδικασία δημιουργίας των συγκεκριμένων έργων;
Δεν έχω στόχο ούτε να αφηγηθώ, ούτε να καταργήσω. Στόχο έχω να ερευνήσω τις εκάστοτε πιθανότητες. Το μόνο που μπορώ να φανταστώ ως αφήγηση είναι οι εικονικές εναλλαγές και το ενδιαφέρον μου στο τι μορφές μπορούν να παραχθούν, εάν κάθε φορά που φτάνω στο τέλος μιας εξέλιξης προσθέσω ή αφαιρέσω κάποια στοιχεία, παραστατικά ή μη. Μπορώ βέβαια να σκεφτώ πως στα βίντεο εμπεριέχεται μια μορφή αφήγησης, μα μόνο στον τρόπο που ανιχνεύω την ιδέα, όπως το χωροχρόνο της Χωροταξίας, ή τα τέσσερα στοιχεία (νερό, φωτιά, γη, αέρας) και τις αναμεταξύ τους σχέσεις στο in the middle, κ.λπ. Συμβολισμούς στα στοιχεία μου επίσης έχω. Η κόκκινη γραμμή π.χ. είναι το εκάστοτε συνδετικό ή διαχωριστικό όριο, τα χέρια, το σώμα είναι οι ιστορικές ή χρονικές μου αναφορές, ο κύκλος πάλι είναι η αρμονία μέσα στην οποία ξεκουράζονται οι εναλλαγές, τακτοποιούνται ή μπερδεύονται. Σε άλλα βίντεο επίσης παίζω με τις καμπυλότητες και την κίνηση επάνω τους, όπως στον Ιχνηλάτη. Εάν οι εναλλαγές υπονοούν και αφήγηση, τότε ναι, μπορεί και να αφηγούμαι. Πάντως τα βίντεό μου δεν έχουν αρχή, μέση ή τέλος. Και για να γίνω πιο σαφής φέρνω παράδειγμα τη Χωροταξία, που ξεκινά από την ίδια εικόνα με την οποία οι Επαλληλίες τελειώνουν (βίντεο που θα παρουσιαστεί σε επόμενη ατομική). Έχω πάντα ένα θέμα με το πώς να τελειώσω τα βίντεο, διότι ούτε η μαύρη ούτε η άσπρη εικόνα με ικανοποιούν. Η ύπαρξη του τέλους βασικά δεν μου λέει τίποτα. Όσο για την αυτόματη γραφή, τη γραφή του υποσυνειδήτου που παίρνει σάρκα και οστά χωρίς προσχέδια και μελέτες, νομίζω ότι απέχει πολύ από τις επιδιώξεις μου. Εγώ περπατώ σε πιο δρομολογημένα μονοπάτια ξεκινώντας πάντα από μια ιδέα, όπως στις Επαλληλίες, όπου ξεκίνησα από την ιδέα της εικόνας μέσα στην εικόνα και τις αμέτρητες διαδρομές των περιπτώσεών της. Είναι αλήθεια, πάντως, ότι σε κάθε βίντεο ξαναψάχνω να βρω τι άλλο έχει παραχθεί στο τέλος, που δεν είχα κατά νου να γίνει. Και κάθε φορά βρίσκω κάτι παραγόμενο ερήμην μου, κάτι νέο που μπορεί να αποτελέσει τον λόγο για ένα επόμενο έργο.
Παραπομπή: http://ioassani.blogspot.gr/?view=flipcard
