«Επεξηγηματικές εικόνες» της Ιωάννας Ασσάνη
της Έλλης Κοκκίνη Καπλάνη
Ο χώρος των δρώμενων σ' ένα έργο τέχνης συνιστά ένα μαγικό και συγχρόνως ένα αδιαπέραστο τείχος, που χωρίζει το δημιουργό-πλάστη από το θεατή. Ιδίως όταν φιγούρες, περιβάλλοντα αδιευκρίνιστα και σχήματα εμπλέκονται σε μια δίνη όσμωσης, τα χρώματα λειτουργούν επεμβατικά και σημειολογικά και τα μηνύματα υποκρύπτονται, οδηγώντας πολλές φορές τη σκέψη σε μεταφυσικές θεωρήσεις.
Η Ιωάννα Ασσάνη, εδώ και χρόνια, οδοιπορεί σ΄έναν εικαστικό δρόμο γεμάτο περιπέτειες, αφήνοντας ελεύθερα τα συναισθήματα και το ένστικτό της να την οδηγήσουν σε μονοπάτια εκφραστικών ιδιωμάτων, που ανακαλύπτονται βήμα-βήμα. Ότι έρχεται στο φως εικονιζόμενο, αποτελεί διαδρομή του λαβύρινθου των ψυχικών της αναζητήσεων, οπου ο μίτος, με τη μορφή της κόκκινης κορδέλας, στις πιο πρόσφατες ενότητες έργων της, έρχεται και ξαναφεύγει ποικιλότροπα, συνιστά όμως τη σταθερή αξία των ιδιώνυμων προθέσεών της.
Για την Ασσάνη το γυναικείο σώμα λειτουργεί ως βασικό πεδίο των διαδραστικών της προσεγγίσεων. Το επιλέγει για τον όγκο του, τις καμπύλες του, το ωραιοποιεί ή το παραμορφώνει, το διαλύει και το αποδομεί, το μετατρέπει σε γεωμετρικά μορφώματα, όταν θέλει να καταφύγει από το λυρικό και το ποιητικό στο ορθολογιστικό.
Η ζωγραφική της παιδεία πάνω στη γυναικεία φιγούρα είναι εμφανής σε σειρά μικρών έργων, όπου, κυνηγώντας να συλλάβει και να σκιτσάρει τις διαδοχικές κινήσεις, προτρέποντας στο μοντέλο της να μετακινείται σταδιακά, έχει επιτύχει να συλλάβει εικονοπλαστικά μορφές και υφές μιας ιδιαίτερης αποτύπωσης, ενισχυμένης με τη χρήση των αποχρώσεων του μπλε.
Πίσω από το μεταφορικό τίτλο Επεξηγηματικές Εικόνες στην τελευταία δουλειά της, γυναικείες μορφές, οι περισσότερες γυμνές, ως αγαλματικοί τύποι, λειτουργούν υπαινικτικά μέσα σε εικονιστικά σύνολα, αναγνωρίσημα ή αφηρημένα, επικαλυπτόμενα εν μέρει σε σημεία. Πρόκειται για συνθετικά σύνολα δεκτικά σημειολογικής ερμηνείας και επανερμηνείας σε δεύτερη ανάγνωση. Επιδίωξη της Ασσάνη, σε κάθε περίπτωση, η ανάδειξη του χώρου ως πεδίου ζώσας δράσης, που για εκείνη νομοτελειακά αποτελεί επίπεδη φόρμα, χωρίς την προοπτική του βάθους. Και της γυναικείας μορφής αντίστοιχα ως αφετηρία ζωής, γενεσιουργό δύναμη για μορφοπλαστικές διαπραγματεύσεις, που ανάλογα με την προσωπική της περιπέτεια νοιώθει δικαιωμένη και ως θηλυκό αισθαντική. Και από την άλλη θυματοποιημένη, καταπιεσμένη, πάσχουσα από δεινά που ακυρώνουν τη γυναικεία της υπόσταση.
Η Ασσάνη, ίσως με κάποια εσωστρέφεια, αναζητά άλλοθι για να εκφράσει το βίωμα, την προσωπική ιστορία, τον προσωπικό χρόνο. Και η κόκκινη κορδέλα που κινείται ελεύθερα, συνδέοντας πρόσωπα και παρελκόμενα στοιχεία, αποτελεί κυρίαρχη μαρτυρία, αναγόμενη σε ιδεολογικό επίπεδο. Ο ρόλος της πρωταγωνιστικός. Είναι το νήμα της ζωής, ένα κουβάρι που μετακυλίεται, περιστρέφεται και μπερδεύεται; Οπωσδήποτε φαίνεται να ορίζει το χώρο νοηματικά. Κυρίως όμως τα διαδραματιζόμενα. Όπως το αίμα στις αρτηρίες ορίζει τη ζωή και το θάνατο.
Και το «παιχνίδι» με το σώμα επεκτείνεται σε άλλες κατευθύνσεις. Αποδομείται και τα μέλη του προβάλλουν μέσα από εικονιοτικούς συνειρμούς. Και όταν αυτοί γεωμετρίζουν με μαθηματική λογική, πάλι αχνά δηλώνουν την παρουσία τους. Τώρα η κόκκινη κορδέλα αποκτά και αυτή την αυστηρότητα των γεωμετρικών δομών, ο ρόλος της όμως παραμένει ο ίδιος. Έτσι οι αναγωγές σε πολλαπλών κατευθύνσεων σύνθετα σχήματα, γίνονται αφετηρία για την αναμονή μιας νέας τυχόν εικαστικής γλώσσας, που θα περικλείει νέα σημεία αναζητήσεων και νέους κώδικες.
Είναι εμφανές ότι η Ασσάνη, ευρηματικά κινούμενη, βρίσκει τρόπους να παρουσιάζει τον απτό κόσμο μας, κάτω από διαφορετικές συνθήκες, άλλοτε ιδεατά και άλλοτε χωρίς μυθοποίηση, εξιδανίκευση, ακόμα και εκλογίκευση.
Σε πρόσφατη, διπλά οργανωμένη εγκατάστασή της, με τον υπαινικτικό τίτλο «Χωροταξία» και πάλι το γυναικείο σώμα, αποτελεί πεδίο αναπλαστικών προεκτάσεων. Με την κατασκευή «Σώμα - Απόσπασμα» και το video «Χωροταξία» σε σύγχρονη προβολή, επιχειρεί να αναδείξει την αέναη προσπάθεια του ανθρώπου να βρει την αρμονία, τη γαλήνη, την ταύτιση μέσα από τη συντροφικότητα.
Στο στατικό σώμα, πάνω στο οποίο κινούνται ζωγραφισμένα τμήματά του πάνω σε τετράγωνα κομμάτια πλεξιγκλας, με φορά άλλοτε κάθετη και άλλοτε οριζόντια, οι εικόνες που προβάλλουν από την επικάλυψη, δίνουν κάθε φορά σύνολα διαφορετικής οπτικής.
Η Ασσάνη, «παίζοντας» με το σταθερό σώμα και τα κινούμενα μέλη του, επιχειρεί να αποδείξει «χωροταξικά» και κατ' επέκταση εννοιολογικά, πως στους δύο κόσμους, το στατικό και τον κινούμενο, συνυπάρχουν η τάξη με την αταξία, πως η αλληλοσηματοδότηση είναι δεδομένη και πως για να υπάρξει ο ένας, πρέπει να υπάρξει και ο άλλος.
Σε πρόσφατες συνθέσεις της, θέματα και πάλι ανθρωποκεντρικά διατυπώνονται με γεωμετρικά σύμβολα, αυτή τη φορά πάνω σε μαύρο φόντο. Η μεταβιβαστική δυνατότητα των έντονων χρωμάτων τους είναι που δημιουργεί εκρήξεις, πυροδοτώντας εννοιολογικά διαδικασίες, αναφορικά με συγκρουόμενα συναισθήματα. Οι ηρωίδες της Ασσάνη, με όποιον τρόπο κι αν αποτυπώνονται, δείχνουν να μεταφέρουν, με ιδιότυπο τρόπο, τον πολλαπλό ρόλο της γυναίκας. Τις συνθήκες κάτω από τις οποίες η σύμπραξη του «μέσα» με το «έξω» της, αν και είναι το ζητούμενο, το ευκταίο, εξακολουθεί να παραμένει ως ένας διακαής στόχος, ανέγγιχτος πάντα, άπιαστος, ανολοκλήρωτος.
Έλλη Κοκκίνη Καπλάνη, ιστορικός, κριτικός τέχνης, A.I.C.A
[Η Έκθεση της Ιωάννας Ασσάνη θα πραγματοποιηθεί στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο της Θεσσαλονίκης, Αίθουσα Β΄, 5ος όροφος, από 7 Δεκεμβρίου 2013 έως 7 Ιανουαρίου 2014. Εγκαίνια: Σάββατο 7 Δεκεμβρίου 2013, ώρα 20:00]
